
ZJARRI dhe Hena e Re.
"Adhurimi i zjarrit ishte baza e ceremonive fisnore shqiptare. Personi qe kujdesej per zjarrin kundrohej si roja prifterore e tij ( R. W. Lane, Majat e Shales, III, f.35)"
Profesori dhe historiani anglez i historise, artit dhe arkitektures Bizantine, Cyril Mango ne vepren e tij me titull "Qyteterimi Bizantin" (-Byzantium. The Empire of the New Rome. -Weidenfeld and Nicolson, London, 1980) ne faqen 106 te vepres, kur pershkruan luften e monoteizmit (protokrishterimit) kunder paganizmit, na sjell nje element interesant.
Citojme si me poshte:
"Ne fund te shekullit te shtate burra dhe gra vallezonin ende ne nder zotash te rreme, vazhdohej te thirrej emri i Dionizit ne kohen e keputjes se rrushit; per henen e re njerezit ndiznin zjarrin perpara shtepise dhe e kapercenin..."
---
Nje ritual i tille, pra ndezja e zjarrit (kryesisht ne mbremje) dhe kapercimi i tij, nder shqiptar ka ekzistuar deri vone dhe perkon me kalendarin e vjeter bujqesor shqiptar, apo siç njihet "Kryet e Vitit". Datat jane 12 apo 14 Mars dhe ndryshojne sipas krahinave.
Kjo dite ka te beje me "Henen e Re", pra nderrimin e vitit ne kalendarin e vjeter bujqesor shqiptar, dhe ishte nje feste pagane e cila nder shqiptar vazhdoi dhe vazhdon te kremtohet deri ne ditet tona.
---
C. Mango shkruan:"... per henen e re njerezit ndiznin zjarrin perpara shtepise dhe e kapercenin..."
Shqiptaret vazhdojne te kremtojne kete feste pagane dhe ndezin ende zjarre sot ne mbremje gjate Dites se Veres, duke i kapercyer keto zjarre.
Koherat nuk ia arriten te çrrenjosnin besimet pagane nder shqiptar.
---
E. C