Realiteti si i tërë, midis idese dhe fjales

[Zeus10]

Realiteti qe na rrethon, do te ishte pa kuptim, nese nuk do te kishim krijuar nje gjuhe per ta emertuar ate ne detaje, por gjithshka qe na rrethon, cdo veprim qe bejme, cdo cilesim rreth gjithshkaje, dimensionohet ne trurin tone rreth nje ideje. Ne terma gjuhesore, keto ide asociohen me nje emer, me nje folje, me nje mbiemer a ndajfolje. Ne kemi nje ide te caktuar per cdo objekt, te cilit i vendosim nje emer, por keshtu bejme dhe per veprimet. Me objektet eshte e thjeshte, nje top guri, ne e emertojme: "sfere e gurte", per shkak te formës(ideja e pare) dhe materialit(ideja e dyte). Me veprimet eshte pak me e nderlikuar dhe me cilesite e veprimeve eshte akoma me e nderlikuar, sepse nese per objektet per te cilat ne mendojme, qe ndodhen jashte nesh, ne e marrim nga jashte(ose te pakten keshtu na duket ne) te gatshem "informacionin", qe sherben per te krijuar idene rreth tyre, per veprimet dhe cilesite e tyre, ne e perpunojme 100% idene ne koken tone. Kjo do te thote, qe nese per nje top, eshte forma e tij fizike qe na jep idene per te, per nje "goditje te shpejte" jane modulet ideore ne koken tone, qe misherojne kete "goditje te shpejte".

Mund te kete akoma nje debat te ndezur, nese objektet jane "materiale", qe egzistojne jashte ideve tona, por per veprimet dhe cilesite e objekteve, te gjate, te bukur, afer, te befte, te kulluar etj, nuk ka kurrfare debati nese ato jane interpretime tonat, apo i perkasin materies ne menyre fizike.

Ne kete artikull, do mundohem te shpjegoj, qe cdo objekt, afer a larg, cdo veprim, i befte apo i ngadalte, vjen ne gjuhen tone sipas nje ideje dhe fjala qe krijohet per te, ka te beje me cilesite e tij dhe ne kete menyre fjala dhe ideja, krijojne nje dualitet te atille, qe ne e kemi humbur fillin se cila ka krijuar kë me pare.

Fjala peme, mund te kete lindur fare mire, nga ideja e te "parit", duke qene nje objekt, shume i arritshem per shikimin tone. Kjo pemë, mund te jete larg ose afër. Te dyja keto ndajfolje, jane krijuar nga dy ide te caktuara, larg--> nga ideja qe "la" dmth iku, dhe aphër nga ideja e te parit, qekurse objektet qe ndodhen afer nesh, jane lehtas te shikueshem nga ne.
Por "emrat" per keto "ide" per objektet a veprimet, nuk njohin kombesi. Emri per nje veprim shume te shpejte, mund te buroje, nga ideja e tak-imit ose nga zhurma e objekteve kur takohen. Ne shqip ne themi: "e ben tak fak". Ideja e takimit, eshte nje ide qe ka te beje me shpejtesine, koha e takimit(trokitjes) se dy objekteve eshte shume e vogel, pra shpejtesia e takimit shume e madhe aq sa trokitja "tak". Kjo fjale tingellon, ashtu si zhurma qe krijohet gjate takimit, pra eshte onomatopeike. Mbi bazen e kesaj onomotopeme, ka lindur fjala "helene": ταχ-υ---tak-u=shpejt.

Perse shqipja, qe duket sikur e ka ne boten e saj ideore, substancen "tak", nuk ka perdorur te njejten ide, per te 'formezuar' shpejt-esine? Kjo sepse shqipja, operon shume me idenë e të pa-rit, fjala sh-pe-jt, ne fakt ka ne themel te saj foljen "pa"=shikoj, privativja 'sh' ka funksionin e s-së, ne foljet s'dua, s'kam, zbehem, pra funksion negatizues. Sh-pe-jt, do te thote: nuk e pare, pra ndodhi aq shpejt sa veshtire se u pa.


Por shpejtesia, mund te vije dhe me idene e zhurmes, qe bejne objektet e shpejta:



Ne anglisht ideja e shpejtesise, shprehet me fjalen 'fast' qe eshte praktikisht 'zyrtarizimi' i tingullit onomatopeik 'fësht". Sic shihet ky tingull, ruhet ne shqip, pothuajse i pacenuar nga mekanizmi i trurit tone, per te perfeksionuar idete, pra ne nje forme primitive, ndryshe nga anglishja qe e ka instaluar ne nje forme metafizike, ne abshisen e te folurit, duke ja "harruar" origjinen.

Shembujt, jane te panumert, fjala bore dhe e bardhë jane te prejardhura nga njera-tjetra, fjala di, dite dhe drite po ashtu, fjala luaj(lëviz) me luaj(lojën), fjala ferr dhe sketerre me err dhe terr, etj etj, gjithe leksiku gjuhesor eshte nje misherim i ideve dhe keto te fundit, nuk mund te jetonin nese nuk kemi nje fjale per to dhe fjalet e shqipes, jane idete e para, duke e bere shqipen gjuhe te natyres.

[feniksi]

Pershendetje. Ne fakt u regjistrova per te komentuar ne kete artikull. Hipoteze interesante por per mendimin tim lidhjet midis fjaleve sjelle si shembuj jane te dobeta.
Perse shpejt duhet te kete lidhje me te parit? Fare mire mund te kete lidhje me shpie (nuk po them se ka, por ngjashmeria eshte edhe me e madhe)

Natyrisht qe shumica e fjaleve nuk kane lindur si nje kombinim i rastesishem tingujsh, por edhe me pahir nuk mund t'i lidhesh me njera tjetren. Disa fjale jane shume te vjetra dhe origjina e tyre ka humbur ne thellesine e kohes. Kjo vlen per cdo gjuhe dhe sidomos per Shqipen qe eshte gjuhe shume e vjeter.

Fatmiresisht ka plot fjale te tjera ku lidhjet duken te qarta dhe qe reflektojne edhe ngjarje te rendesishme ne histori. P.sh shpikja e rrotes perben nje nga keto momente te rendesishme te historise sepse lehtesoi ndjeshem transportin e peshave te renda. Eshte e imagjinueshme qe kur slitave terhequr nga kafshe apo njerez u vendoseshin rrota, krijuesit e tyre me mburrje do thoshin "ka rrot", pra eshte shume me efikase se gjithcka perdorur deri tani. Prej ketu duhet te kete lindur fjala ka-rrot ne shumes apo karro ne njejes pasi humbi t-ne. Fjala Chariot ngjan mjaft me karrot dhe i referohen te njejtit koncept, pra njera eshte huazim i tjetres dhe fjala Shqipe ne kete rast duket te jete origjinali. Ekzistojne nje mori fjalesh te tilla qe deshmojne per rolin e rendesishem te Shqipes ne antikitet. Jo me kot gjuhetar si Lambertz do shkruanin "The true history of mankind will be written only when the Albanians to take part in its writing" pikerisht sepse vuri re se Shqipja nuk eshte nje sallate huazimesh sic reklamohej, por shume fjale atribuar gjuheve te tjera ne fakt e kane origjinen ne Shqip. Fjala deshire duket te jete origjina e desire, sepse ne Shqip ekziston rrenja dua / desha.
Une kam mbledhur disa te tilla dhe ndoshta do shkruaj nje artikull nje here tjeter se kete koment e shkrova ne nje ore te vone te nates. Gjithsesi lexim interesant. Thjesht me cudit nje cike gjahu mbas fjaleve me lidhjeve qe per mendimin tim jane te dobeta nderkohe qe ekzistojne fjale me ngjashmeri te forte.

[Zeus10]

Pershendetje. Ne fakt u regjistrova per te komentuar ne kete artikull.

Mireserdhe Feniks, cdo koment eshte i mirepritur dhe kur nuk biem dakort, rendesi ka te shprehim mendimin tone te pavarur.

Hipoteze interesante por per mendimin tim lidhjet midis fjaleve sjelle si shembuj jane te dobeta.
Perse shpejt duhet te kete lidhje me te parit? Fare mire mund te kete lidhje me shpie (nuk po them se ka, por ngjashmeria eshte edhe me e madhe)

Ky artikull, ne fakt, kishte nje substance filozofike, por filozofia(pra idete), eshte shume e lidhur me fjalen, prandaj e postova ne forumin e gjuhes shqipe. Shembujt gjuhesore, qe kam dhene, jane vetem ne funksion te temes, per te treguar lidhjen e realitetit dhe ideve, qe kemi ne, per elementet e tij, pra jo nje studim i mirefillte gjuhesor.
Nderkohe, kundershtimi juaj, qe ndalet vetem ne aspektin gjuhesor te analizes, ka te beje me idene e ngulitur, ne ata qe s'kane punuar gjate me etimologjine, fonetiken dhe fonologjine, qe mjafton, qe nje fjale te tingelloje ngjashem me nje tjeter dhe ato, kane lidhje gjenealogjike me njera-tjetren. Jo, etimologjite shumicen e kohes, kane te bejne me semantikat dhe ketu u bazova une, kur e lidha semantiken e shpejtesise me idene e paaftesise, per te vezhguar nje objekt, qe leviz shpejt. Folja 'shpie', qe ne rastin konkret, s'ka asnje lidhje semantike me ndajfoljen 'shpejt',( sepse 'shpie' tregon nje veprim zhvendosje nga 'ketu' -->'atje', kurse shpejtesia, eshte nje cilesi veprimi per nje objekt qe zhvendoset shpejt) eshte antonimi i fjales 'bie':

bie(nga atje ketu) >=< shpie(nga ketu atje)

duke transformuar b-->p per shkak te vendosjes se nistores negatizuese sh, si ne rastet:

perfill---> shperfill
formoj--->shformoj
mpreh--->shmpreh
etj

Nderkohe shpejt, qe ka ne rrenje te saj 'shpe', ka shfrytezuar perseri nistoren sh, per te negativizuar kuptimin e foljes 'pe', qe sipas mendimit tim, eshte forme e brendaeptuar e foljes te famshme shqip: '(me) pa', per te na dhene nje kuptim ideor: qe leviz aq shpejt, sa nuk shihet.

Natyrisht qe shumica e fjaleve nuk kane lindur si nje kombinim i rastesishem tingujsh, por edhe me pahir nuk mund t'i lidhesh me njera tjetren. Disa fjale jane shume te vjetra dhe origjina e tyre ka humbur ne thellesine e kohes. Kjo vlen per cdo gjuhe dhe sidomos per Shqipen qe eshte gjuhe shume e vjeter.

Une bej lidhje, qe mendoj qe jane te arsyeshme per llogjiken time, kjo nuk do te thote qe jane gjithmone te sakta, por ne te njejten kohe, egziston mundesia, qe jo gjithkush i kupton. Puna e gjate me etimologjine, e ka cuar te kuptuarin tim ne nje nivel tjeter, qe jo gjithkush e pranon, thjesht sepse nuk e kupton. Persa i perket thellesise se kohes, koha eshte nje koncept abstrakt, qe aplikohet vetem per ndergjgjen tone, por nuk e afekton atë, qe ka krijuar gjuhen dhe gjithe realitetin, sepse AI eshte jashtedimensional.

Fatmiresisht ka plot fjale te tjera ku lidhjet duken te qarta dhe qe reflektojne edhe ngjarje te rendesishme ne histori. P.sh shpikja e rrotes perben nje nga keto momente te rendesishme te historise sepse lehtesoi ndjeshem transportin e peshave te renda. Eshte e imagjinueshme qe kur slitave terhequr nga kafshe apo njerez u vendoseshin rrota, krijuesit e tyre me mburrje do thoshin "ka rrot", pra eshte shume me efikase se gjithcka perdorur deri tani. Prej ketu duhet te kete lindur fjala ka-rrot ne shumes apo karro ne njejes pasi humbi t-ne. Fjala Chariot ngjan mjaft me karrot dhe i referohen te njejtit koncept, pra njera eshte huazim i tjetres dhe fjala Shqipe ne kete rast duket te jete origjinali.

Une nuk e di, nese lidhja e fjales rrote me karoce ose karro, te ka ardhur natyrshem, apo e ke lexuar ne kete forum, te shkruar prej meje, por kjo ka pak rendesi, rendesi ka qe, ketu ti, po ben nje lidhje semantike, ndryshe nga lidhjet intuitive e tingellimit te ngjashem, qe perdore me pare shpie-shpejt.

Ekzistojne nje mori fjalesh te tilla qe deshmojne per rolin e rendesishem te Shqipes ne antikitet. Jo me kot gjuhetar si Lambertz do shkruanin "The true history of mankind will be written only when the Albanians to take part in its writing" pikerisht sepse vuri re se Shqipja nuk eshte nje sallate huazimesh sic reklamohej, por shume fjale atribuar gjuheve te tjera ne fakt e kane origjinen ne Shqip. Fjala deshire duket te jete origjina e desire, sepse ne Shqip ekziston rrenja dua / desha.

Po, egzistojne dhe ne , pikerisht ne kete forum, kemi levruar mijra prej tyre, sigurisht pa pretenduar qe s'kemi bere asnje gabim.

Une kam mbledhur disa te tilla dhe ndoshta do shkruaj nje artikull nje here tjeter se kete koment e shkrova ne nje ore te vone te nates. Gjithsesi lexim interesant. Thjesht me cudit nje cike gjahu mbas fjaleve me lidhjeve qe per mendimin tim jane te dobeta nderkohe qe ekzistojne fjale me ngjashmeri te forte

.

Je i mirepritur ti postosh dhe une, do perpiqem ti komentoj, por nuk do them asnjehere, qe jane te dobeta, kur mund te mendoj qe jane te tilla.
Mireudegjofshim

[feniksi]

Pershendetje edhe nje here Zeus10.

Ky artikull, ne fakt, kishte nje substance filozofike, por filozofia(pra idete), eshte shume e lidhur me fjalen, prandaj e postova ne forumin e gjuhes shqipe. Shembujt gjuhesore, qe kam dhene, jane vetem ne funksion te temes, per te treguar lidhjen e realitetit dhe ideve, qe kemi ne, per elementet e tij, pra jo nje studim i mirefillte gjuhesor.

Nuk eshte thjeshte filozofia e lidhur me fjalen, por vete te arsyetuarit. Fjalet jane e vetmja "doreze" me ane te se ciles mund te kapesh konceptet dhe natyrisht te arsyetuarit kerkon edhe nje perdorim te disiplinuar te fjales.

Nderkohe, kundershtimi juaj, qe ndalet vetem ne aspektin gjuhesor te analizes, ka te beje me idene e ngulitur, ne ata qe s'kane punuar gjate me etimologjine, fonetiken dhe fonologjine, qe mjafton, qe nje fjale te tingelloje ngjashem me nje tjeter dhe ato, kane lidhje gjenealogjike me njera-tjetren.

Me lidhje te forta midis fjaleve kam parasysh kur si konceptet qe ato ju referohen jane ose te njejta ose kale lidhje te forte llogjike midis tyre, ashtu edhe vete fjalet kane ngjashmeri te dukshme. Prandaj solla si shembull fjalet deshire /desire dhe jo fjalen Shqipe buk dhe ate Angleze me po te njejtin tingellim book.

Arsyeja pse nje kufizim i tille i dyfishte eshte i nevojshem, eshte sepse te gjitha kulturat / popujt perdorin pak a shume te njejten bashkesi konceptesh si dhe shume kultura perdorin te njejten bashkesi tingujsh pra eshte plotesisht e mundur qe te krijohen edhe lidhje rastesore si ajo e shembullit buk mesiper.

Analizat qe synojne te rindertojne momente te humbura te historise duke perdorur si lende te pare fjalet, kane ne thelb te tyre vleresimin e probabilitetit.

Sa jane shancet qe dy gjuhe si Shqipja dhe Anglishtja, me nje alfabet pak a shume te njejte, te prodhojne ne menyre te pavarur fjale te njejta? - S'jane shume, por ne dhjetera mijera fjale disa do dalin shume te ngjashme apo edhe te njeta.

Po sa eshte shanci qe dy gjuhe te prodhojne ne menyre te pavarur fjale shume te ngjashme qe i referohen *te njejtit koncept*? - Ne kete rast probabiliteti eshte shume shume me i vogel, dhe pikerisht tek ky probabilitet i pa perfillshem bazohet kofidenca qe fjale te tilla s'mund te jene krijuar ne menyre te pavarur - njera duhet te jete me do e mos huazim i tjetres.

Jo, etimologjite shumicen e kohes, kane te bejne me semantikat

Etymologjia nuk eshte shkence, se po te ishte do e kishte zbuluar me kohe se sa shume huazime ka Greqishtja dhe Italishtja nga Shqipja, dhe jo te reklamonte te kunderten. Prandaj nuk e perdora fare fjale etymologji me siper. Perkundrazi, solla nje thenie te nje gjuhetari qe ne thelb thote se kjo lloj "shkence" etymologjike, keshtu sic eshte konceptuar, nuk mund ta zbardhe dot nje te vertet te madhe historike qe vetem kur Shqiptaret te mund te vendosin pikat mbi i do mund te dale ne drite.

Etymologjia ne menyre te qellimshme i ka lene standartet e "te provuarit" kaq te uleta, ne menyre qe t'i lihet fushe e hapur interpretimeve te gabuara, te cilat nuk kane per qellim te korrektojne historine e deformuar duke perdor si evidence fjalet, por perkundrazi, te perdorin deformimet e historise per te krijuar nje "shkence" te deformuar te studimit te gjuheve.

dhe ketu u bazova une, kur e lidha semantiken e shpejtesise me idene e paaftesise, per te vezhguar nje objekt, qe leviz shpejt. Folja 'shpie', qe ne rastin konkret, s'ka asnje lidhje semantike me ndajfoljen 'shpejt',( sepse 'shpie' tregon nje veprim zhvendosje nga 'ketu' -->'atje', kurse shpejtesia, eshte nje cilesi veprimi per nje objekt qe zhvendoset shpejt) eshte antonimi i fjales 'bie':

bie(nga atje ketu) >=< shpie(nga ketu atje)

duke transformuar b-->p per shkak te vendosjes se nistores negatizuese sh, si ne rastet:

perfill---> shperfill
formoj--->shformoj
mpreh--->shmpreh
etj

Nderkohe shpejt, qe ka ne rrenje te saj 'shpe', ka shfrytezuar perseri nistoren sh, per te negativizuar kuptimin e foljes 'pe', qe sipas mendimit tim, eshte forme e brendaeptuar e foljes te famshme shqip: '(me) pa', per te na dhene nje kuptim ideor: qe leviz aq shpejt, sa nuk shihet.

Ideja e shpejtesise ka nje lidhje te dobet llogjike me idene e pamundesise per te pare. Lidhje e forte eshte kur ti je ne gjendje te imagjinosh nje skenar te natyrshem, sipas te cilit njera fjale mund te linde nga tjetra.
P.sh. nje skenar i natyrshem sipas te cilit fjala drejt mund te kete lindur nga fjala drit do ishte ky. Ty te duhet te ndertosh dicka dhe per kete te duhen trungje *te drejta* pemesh. Por fjala drejt akoma nuk ekziston. Si do t'jua komunikosh idene tende te tjereve? Do perdoresh nje fjale ekzistuese, pra nje fjale qe i referohet nje koncepti me bazik, dhe qe i perafrohet idese tende me shume se c'do fjale tjeter ekzistuese. Nje fjale e tille eshte drita. Eshte nje koncept me bazik dhe si i tille duhet te jete bere pjese e fjalorit perpara fjales drejt. Plus, drita eshte gjeja me e drejte ne natyre. Natyrisht, ne kete stad te zhvillimit te shoqerise njerezore kur fjala drejt lindi ti mund te mos jesh nje njohes shume i thelle i natyres, por ne pyll, kollonat qe formojne rrezet e drites midis pemeve ofrojne nje vizualizim ideal te idese se drejtesise.

Fjala Italiane dritto eshte nje rrjedhim edhe me i drejt per drejte i fjales drit se sa vete fjala drejt, pasi ne Italisht c'do fjale mbaron me zanore qe shpesh here eshte o, dhe nese e heqim o-ne qe nuk eshte pjse e fjales por e "stilit" te gjuhes, ajo qe ngelet eshte vete fjala drit.

Te njejten llogjike perdora me siper edhe ne rastin e ka-rrot, duke e argumentuar formesimin e fjales me ane te nje skenari te natyrshem se si mund te kete lindur.

Nese e kuptova drejt analizen tende me siper, ti je duke thene se kur per here te pare lindi nevoja per t'ju referuar konceptit te shpejtesise, dikush gjeti si fjalen me bazike qe i afrohet idese se shpejtesie shprehjen "nuk shikon", e misheruar kjo ne formen "sh-pe" ku sh eshte pjesa mohuese, pra "nuk". Cfare mund te kete qene nje gje e tille, qe leviz aq shpejt sa nuk shikohet, por qe ti e pe dhe s'po gjen dot fjale se si tjua pershkruash te tjereve?

Natyrisht une nuk jam i bindur qe shpejt ka lidhje me shpie dhe kete e bera te ditur qe ne komentin e meparshem. Por nese do t'i ul standartet e asaj qe une quaj lidhje e forte, nje skenar mund te ishte ky: Jo rralle here ne e perserisim nje folje per ta nxitur veprimin perkates qe te realizohet me shpejt. P.sh. ec ec ec. Nevoja per ta perseritur komanden lind ngaqe gjeja s'po ndodh aq shpejt sa do deshironim. Ne menyre te ngjashme, nese komanda nuk jepet me fjale por duke shtypur nje buton, ne situata emergjence kemi prirjen ta shtypim butonin pareshtur edhe kur e dime qe nuk ka ndonje efekt.
Keshtu, une mund te imagjinoj dike duke u perpjekur te nxise te punesuarit e tij qe gjene ta shpien sa me shpejt ne destinacion duke thene: shpjere, shpjere, shpjere; ne kerkim te fjales: shpejt, shpejt, shpejt.

Persa i perket thellesise se kohes, koha eshte nje koncept abstrakt, qe aplikohet vetem per ndergjgjen tone, por nuk e afekton atë, qe ka krijuar gjuhen dhe gjithe realitetin, sepse AI eshte jashtedimensional.

Koha ka lidhje, sepse ndryshimet ndodhin ne kohe. Nese nje fjale ka lindur jo shume larg ne kohe, atehere si rrenja ashtu edhe fjala e bazuar mbi te mund te mos kene ndryshuar fare, apo te kene ndryshuar fare pak. Te tilla lidhje mund te argumentohen duke mbajtur standarte shume te larta ngjashmerie midis fjaleve dhe koncepteve qe ato u referohen.
Por nese fjalet jane shume te vjetra dhe me kalimin e kohes kane pesuar ndryshime te ndjeshme, je i detyruar t'i ulesh kerkesat per ngjashmeri te forta, dhe duke e bere kete, rrezikon te keq interpretosh per lidhje organike ato c'ka ne te vertete mund te jene perplasje rastesore, dhe i gjithe subjekti behet subjektiv.

Une nuk e di, nese lidhja e fjales rrote me karoce ose karro, te ka ardhur natyrshem, apo e ke lexuar ne kete forum, te shkruar prej meje, por kjo ka pak rendesi, rendesi ka qe, ketu ti, po ben nje lidhje semantike, ndryshe nga lidhjet intuitive e tingellimit te ngjashem, qe perdore me pare shpie-shpejt.

Jo vetem qe lidhja duhet te jete EDHE kuptimore, por gjate gjithe kohes une perpiqem te imagjinoj nje skenar njerezor sipas te cilit fjala mund te kete lindur. Nuk eshte e thene qe te kete lindur sipas ketij skenari, mund te kete lindur ne nje skenar tjeter, por nese je ne gjendje te ndertosh nje skenar, ke demostruar qe eshte e mundur.

Je i mirepritur ti postosh dhe une, do perpiqem ti komentoj, por nuk do them asnjehere, qe jane te dobeta, kur mund te mendoj qe jane te tilla.
Mireudegjofshim

Nese nuk do thuash qe jane te dobeta edhe kur mendon se jane te tilla, nuk ka se si t'i kundershtosh dhe ne nje ambient ku asgje nuk kundershtohet genjeshtrat mund te lulezojne po aq mire, apo edhe me mire, se te vertetat. Jo, une nuk fyhem kur dikush thote se e kam gabim (dhe vertete mendon se e kam gabim), sepse ne c'do rast eshte nje mundesi per te permiresuar argumentin: ose duke eleminuar elementet e gabuar, nese edhe une bindem qe vertete jane te tille, ose duke e shtjelluar dhe plotesuar me mire argumentin ne menyre qe edhe te tjeret te shikojne ate qe shikoj une.

Gjithesesi ishte nje bashkebisedim terheqes dhe shpresoj te vazhdoje. Gjithe te mirat.

[Zeus10]

Pershendetje edhe nje here Zeus10.

Ky artikull, ne fakt, kishte nje substance filozofike, por filozofia(pra idete), eshte shume e lidhur me fjalen, prandaj e postova ne forumin e gjuhes shqipe. Shembujt gjuhesore, qe kam dhene, jane vetem ne funksion te temes, per te treguar lidhjen e realitetit dhe ideve, qe kemi ne, per elementet e tij, pra jo nje studim i mirefillte gjuhesor.

Nuk eshte thjeshte filozofia e lidhur me fjalen, por vete te arsyetuarit. Fjalet jane e vetmja "doreze" me ane te se ciles mund te kapesh konceptet dhe natyrisht te arsyetuarit kerkon edhe nje perdorim te disiplinuar te fjales.

Nderkohe, kundershtimi juaj, qe ndalet vetem ne aspektin gjuhesor te analizes, ka te beje me idene e ngulitur, ne ata qe s'kane punuar gjate me etimologjine, fonetiken dhe fonologjine, qe mjafton, qe nje fjale te tingelloje ngjashem me nje tjeter dhe ato, kane lidhje gjenealogjike me njera-tjetren.

Me lidhje te forta midis fjaleve kam parasysh kur si konceptet qe ato ju referohen jane ose te njejta ose kale lidhje te forte llogjike midis tyre, ashtu edhe vete fjalet kane ngjashmeri te dukshme. Prandaj solla si shembull fjalet deshire /desire dhe jo fjalen Shqipe buk dhe ate Angleze me po te njejtin tingellim book.

Arsyeja pse nje kufizim i tille i dyfishte eshte i nevojshem, eshte sepse te gjitha kulturat / popujt perdorin pak a shume te njejten bashkesi konceptesh si dhe shume kultura perdorin te njejten bashkesi tingujsh pra eshte plotesisht e mundur qe te krijohen edhe lidhje rastesore si ajo e shembullit buk mesiper.

Analizat qe synojne te rindertojne momente te humbura te historise duke perdorur si lende te pare fjalet, kane ne thelb te tyre vleresimin e probabilitetit.

Sa jane shancet qe dy gjuhe si Shqipja dhe Anglishtja, me nje alfabet pak a shume te njejte, te prodhojne ne menyre te pavarur fjale te njejta? - S'jane shume, por ne dhjetera mijera fjale disa do dalin shume te ngjashme apo edhe te njeta.

Po sa eshte shanci qe dy gjuhe te prodhojne ne menyre te pavarur fjale shume te ngjashme qe i referohen *te njejtit koncept*? - Ne kete rast probabiliteti eshte shume shume me i vogel, dhe pikerisht tek ky probabilitet i pa perfillshem bazohet kofidenca qe fjale te tilla s'mund te jene krijuar ne menyre te pavarur - njera duhet te jete me do e mos huazim i tjetres.

Jo, etimologjite shumicen e kohes, kane te bejne me semantikat

Etymologjia nuk eshte shkence, se po te ishte do e kishte zbuluar me kohe se sa shume huazime ka Greqishtja dhe Italishtja nga Shqipja, dhe jo te reklamonte te kunderten. Prandaj nuk e perdora fare fjale etymologji me siper. Perkundrazi, solla nje thenie te nje gjuhetari qe ne thelb thote se kjo lloj "shkence" etymologjike, keshtu sic eshte konceptuar, nuk mund ta zbardhe dot nje te vertet te madhe historike qe vetem kur Shqiptaret te mund te vendosin pikat mbi i do mund te dale ne drite.

Etymologjia ne menyre te qellimshme i ka lene standartet e "te provuarit" kaq te uleta, ne menyre qe t'i lihet fushe e hapur interpretimeve te gabuara, te cilat nuk kane per qellim te korrektojne historine e deformuar duke perdor si evidence fjalet, por perkundrazi, te perdorin deformimet e historise per te krijuar nje "shkence" te deformuar te studimit te gjuheve.

dhe ketu u bazova une, kur e lidha semantiken e shpejtesise me idene e paaftesise, per te vezhguar nje objekt, qe leviz shpejt. Folja 'shpie', qe ne rastin konkret, s'ka asnje lidhje semantike me ndajfoljen 'shpejt',( sepse 'shpie' tregon nje veprim zhvendosje nga 'ketu' -->'atje', kurse shpejtesia, eshte nje cilesi veprimi per nje objekt qe zhvendoset shpejt) eshte antonimi i fjales 'bie':

bie(nga atje ketu) >=< shpie(nga ketu atje)

duke transformuar b-->p per shkak te vendosjes se nistores negatizuese sh, si ne rastet:

perfill---> shperfill
formoj--->shformoj
mpreh--->shmpreh
etj

Nderkohe shpejt, qe ka ne rrenje te saj 'shpe', ka shfrytezuar perseri nistoren sh, per te negativizuar kuptimin e foljes 'pe', qe sipas mendimit tim, eshte forme e brendaeptuar e foljes te famshme shqip: '(me) pa', per te na dhene nje kuptim ideor: qe leviz aq shpejt, sa nuk shihet.

Ideja e shpejtesise ka nje lidhje te dobet llogjike me idene e pamundesise per te pare. Lidhje e forte eshte kur ti je ne gjendje te imagjinosh nje skenar te natyrshem, sipas te cilit njera fjale mund te linde nga tjetra.
P.sh. nje skenar i natyrshem sipas te cilit fjala drejt mund te kete lindur nga fjala drit do ishte ky. Ty te duhet te ndertosh dicka dhe per kete te duhen trungje *te drejta* pemesh. Por fjala drejt akoma nuk ekziston. Si do t'jua komunikosh idene tende te tjereve? Do perdoresh nje fjale ekzistuese, pra nje fjale qe i referohet nje koncepti me bazik, dhe qe i perafrohet idese tende me shume se c'do fjale tjeter ekzistuese. Nje fjale e tille eshte drita. Eshte nje koncept me bazik dhe si i tille duhet te jete bere pjese e fjalorit perpara fjales drejt. Plus, drita eshte gjeja me e drejte ne natyre. Natyrisht, ne kete stad te zhvillimit te shoqerise njerezore kur fjala drejt lindi ti mund te mos jesh nje njohes shume i thelle i natyres, por ne pyll, kollonat qe formojne rrezet e drites midis pemeve ofrojne nje vizualizim ideal te idese se drejtesise.

Fjala Italiane dritto eshte nje rrjedhim edhe me i drejt per drejte i fjales drit se sa vete fjala drejt, pasi ne Italisht c'do fjale mbaron me zanore qe shpesh here eshte o, dhe nese e heqim o-ne qe nuk eshte pjse e fjales por e "stilit" te gjuhes, ajo qe ngelet eshte vete fjala drit.

Te njejten llogjike perdora me siper edhe ne rastin e ka-rrot, duke e argumentuar formesimin e fjales me ane te nje skenari te natyrshem se si mund te kete lindur.

Nese e kuptova drejt analizen tende me siper, ti je duke thene se kur per here te pare lindi nevoja per t'ju referuar konceptit te shpejtesise, dikush gjeti si fjalen me bazike qe i afrohet idese se shpejtesie shprehjen "nuk shikon", e misheruar kjo ne formen "sh-pe" ku sh eshte pjesa mohuese, pra "nuk". Cfare mund te kete qene nje gje e tille, qe leviz aq shpejt sa nuk shikohet, por qe ti e pe dhe s'po gjen dot fjale se si tjua pershkruash te tjereve?

Natyrisht une nuk jam i bindur qe shpejt ka lidhje me shpie dhe kete e bera te ditur qe ne komentin e meparshem. Por nese do t'i ul standartet e asaj qe une quaj lidhje e forte, nje skenar mund te ishte ky: Jo rralle here ne e perserisim nje folje per ta nxitur veprimin perkates qe te realizohet me shpejt. P.sh. ec ec ec. Nevoja per ta perseritur komanden lind ngaqe gjeja s'po ndodh aq shpejt sa do deshironim. Ne menyre te ngjashme, nese komanda nuk jepet me fjale por duke shtypur nje buton, ne situata emergjence kemi prirjen ta shtypim butonin pareshtur edhe kur e dime qe nuk ka ndonje efekt.
Keshtu, une mund te imagjinoj dike duke u perpjekur te nxise te punesuarit e tij qe gjene ta shpien sa me shpejt ne destinacion duke thene: shpjere, shpjere, shpjere; ne kerkim te fjales: shpejt, shpejt, shpejt.

Persa i perket thellesise se kohes, koha eshte nje koncept abstrakt, qe aplikohet vetem per ndergjgjen tone, por nuk e afekton atë, qe ka krijuar gjuhen dhe gjithe realitetin, sepse AI eshte jashtedimensional.

Koha ka lidhje, sepse ndryshimet ndodhin ne kohe. Nese nje fjale ka lindur jo shume larg ne kohe, atehere si rrenja ashtu edhe fjala e bazuar mbi te mund te mos kene ndryshuar fare, apo te kene ndryshuar fare pak. Te tilla lidhje mund te argumentohen duke mbajtur standarte shume te larta ngjashmerie midis fjaleve dhe koncepteve qe ato u referohen.
Por nese fjalet jane shume te vjetra dhe me kalimin e kohes kane pesuar ndryshime te ndjeshme, je i detyruar t'i ulesh kerkesat per ngjashmeri te forta, dhe duke e bere kete, rrezikon te keq interpretosh per lidhje organike ato c'ka ne te vertete mund te jene perplasje rastesore, dhe i gjithe subjekti behet subjektiv.

Une nuk e di, nese lidhja e fjales rrote me karoce ose karro, te ka ardhur natyrshem, apo e ke lexuar ne kete forum, te shkruar prej meje, por kjo ka pak rendesi, rendesi ka qe, ketu ti, po ben nje lidhje semantike, ndryshe nga lidhjet intuitive e tingellimit te ngjashem, qe perdore me pare shpie-shpejt.

Jo vetem qe lidhja duhet te jete EDHE kuptimore, por gjate gjithe kohes une perpiqem te imagjinoj nje skenar njerezor sipas te cilit fjala mund te kete lindur. Nuk eshte e thene qe te kete lindur sipas ketij skenari, mund te kete lindur ne nje skenar tjeter, por nese je ne gjendje te ndertosh nje skenar, ke demostruar qe eshte e mundur.

Je i mirepritur ti postosh dhe une, do perpiqem ti komentoj, por nuk do them asnjehere, qe jane te dobeta, kur mund te mendoj qe jane te tilla.
Mireudegjofshim

Nese nuk do thuash qe jane te dobeta edhe kur mendon se jane te tilla, nuk ka se si t'i kundershtosh dhe ne nje ambient ku asgje nuk kundershtohet genjeshtrat mund te lulezojne po aq mire, apo edhe me mire, se te vertetat. Jo, une nuk fyhem kur dikush thote se e kam gabim (dhe vertete mendon se e kam gabim), sepse ne c'do rast eshte nje mundesi per te permiresuar argumentin: ose duke eleminuar elementet e gabuar, nese edhe une bindem qe vertete jane te tille, ose duke e shtjelluar dhe plotesuar me mire argumentin ne menyre qe edhe te tjeret te shikojne ate qe shikoj une.

Gjithesesi ishte nje bashkebisedim terheqes dhe shpresoj te vazhdoje. Gjithe te mirat.

Feniks, u be nje kohe e gjate, qe debatet ne facebook, ja ka zene vendin diskutimeve, ne forume si ky i yni dhe ne kete menyre po humbasim mundesine, te bejme nje debat ku e ku me mire se ne formatin e facebook. Per me teper i gjej arsyetimet e tua substanciale dhe prandaj, deshiroj te te pergjigjem per to. Ky forum ka ruajtur, shume punime te shkelqyera ne fushat e linguistikes dhe historise, qe nje pjese e tyre, jane ne nivel akademik. Por sigurisht, ne nuk mund te pretendojme qe jemi e verteta, askush nuk eshte ne fakt. Ajo qe ne pretendojme, eshte qe llogjika pas punes sone eshte solide dhe anetaret me serioze te ketij forumi, jane njerez te lexuar.
Gjithe postimin tuaj e kam kuotuar ne bllok, sepse permban shume ide, midis te cilave shume interpretime etimologjike, qe do kerkonin nje pergjigje individuale. Por une do shkepus nje prej tyre, ate midis relacionit drite dhe drejt:

Feniks wrote: P.sh. nje skenar i natyrshem sipas te cilit fjala drejt mund te kete lindur nga fjala drit do ishte ky. Ty te duhet te ndertosh dicka dhe per kete te duhen trungje *te drejta* pemesh. Por fjala drejt akoma nuk ekziston. Si do t'jua komunikosh idene tende te tjereve? Do perdoresh nje fjale ekzistuese, pra nje fjale qe i referohet nje koncepti me bazik, dhe qe i perafrohet idese tende me shume se c'do fjale tjeter ekzistuese. Nje fjale e tille eshte drita. Eshte nje koncept me bazik dhe si i tille duhet te jete bere pjese e fjalorit perpara fjales drejt. Plus, drita eshte gjeja me e drejte ne natyre. Natyrisht, ne kete stad te zhvillimit te shoqerise njerezore kur fjala drejt lindi ti mund te mos jesh nje njohes shume i thelle i natyres, por ne pyll, kollonat qe formojne rrezet e drites midis pemeve ofrojne nje vizualizim ideal te idese se drejtesise.

Kjo eshte nje mundesi. Por nderkohe, eshte thuajse e sigurte qe fjala "dritë" ka lidhje direkte me fjalen "dite" dhe buron nga folja (n)dri(j), kuptimin e rrenjes se se ciles, une e kam lidhur me kuptimin e rrokjes 'di' ne fjalen dite, qe une kam bindjen e plote, qe eshte ai i foljes "di", qekurse dita dhe drita, na jep njohuri per boten. Njehere ato te larguara, futemi ne mos-dije per te.
Nje mundesi tjeter, do te ishte qe fjala drejt, te buronte nga t'ra, qe eshte nje forme leksikore qe shpreh idene e rënies, qekurse rënia, eshte gjithmone ne vije te drejte, ashtu si rënia e rrezeve te drites.
Pra Feniks, eshte veshtire te dalesh me nje pergjigje te vetme, si ne nje ekuacion matematikor, sepse je ne rrafshin e ideve, kurse matematika, duke u trajtuar si metafizike, nuk le vend per ekujvoke.

[feniksi]

Feniks, u be nje kohe e gjate, qe debatet ne facebook, ja ka zene vendin diskutimeve, ne forume si ky i yni dhe ne kete menyre po humbasim mundesine, te bejme nje debat ku e ku me mire se ne formatin e facebook. Per me teper i gjej arsyetimet e tua substanciale dhe prandaj, deshiroj te te pergjigjem per to. Ky forum ka ruajtur, shume punime te shkelqyera ne fushat e linguistikes dhe historise, qe nje pjese e tyre, jane ne nivel akademik. Por sigurisht, ne nuk mund te pretendojme qe jemi e verteta, askush nuk eshte ne fakt. Ajo qe ne pretendojme, eshte qe llogjika pas punes sone eshte solide dhe anetaret me serioze te ketij forumi, jane njerez te lexuar.
Gjithe postimin tuaj e kam kuotuar ne bllok, sepse permban shume ide, midis te cilave shume interpretime etimologjike, qe do kerkonin nje pergjigje individuale. Por une do shkepus nje prej tyre, ate midis relacionit drite dhe drejt:

Facebookun "e kam lene" me kohe, nese mund te perdor zhargonin e atyre qe lene duhanin edhe pse asnjehere nuk kam qene i varur prej tij. Eksperienca ime ne fakt ishte e kundert me te tenden. Me eshte dukur nje platforme inferiore ku ne nje postim mund te vendosesh vetem nje link dhe me ka habitur se si nuk eshte e mundur te zgjedhesh nje fragment teksti dhe t'i bashkangjitesh nje url, qe eshte thelbi i web-it.

Gjithsesi, duke perdorur shembullin tend, besoj do ta shtjelloj plotesisht ate qe kam ne mendje, qe u be edhe shkak i verejtjes time ne postimin e pare.

Kjo eshte nje mundesi. Por nderkohe, eshte thuajse e sigurte qe fjala "dritë" ka lidhje direkte me fjalen "dite" dhe buron nga folja (n)dri(j), kuptimin e rrenjes se se ciles, une e kam lidhur me kuptimin e rrokjes 'di' ne fjalen dite, qe une kam bindjen e plote, qe eshte ai i foljes "di", qekurse dita dhe drita, na jep njohuri per boten. Njehere ato te larguara, futemi ne mos-dije per te.
Nje mundesi tjeter, do te ishte qe fjala drejt, te buronte nga t'ra, qe eshte nje forme leksikore qe shpreh idene e rënies, qekurse rënia, eshte gjithmone ne vije te drejte, ashtu si rënia e rrezeve te drites.
Pra Feniks, eshte veshtire te dalesh me nje pergjigje te vetme, si ne nje ekuacion matematikor, sepse je ne rrafshin e ideve, kurse matematika, duke u trajtuar si metafizike, nuk le vend per ekujvoke.

Ideja eshte kjo:

Si ne Shqip ashtu edhe ne gjuhe te tjera ekzistojne pak a shume te njejtat koncepte. Nje pjese e mire e ketyre koncepteve jane emertuar me fjale qe s'kane asnje lidhje me njera tjetren, pra kulturat perkatese jane treguar krijuese duke i shpikur vete emrat per keto koncepte.

Por ekzistojne edhe nje mori konceptesh qe jane emertuar me fjale te ngjashme. Pra i njejti koncept, ne gjuhe te ndryshme ka emra shume te ngjashem. Dy mundesi ka ketu:
* Popujt perkates rastesisht kane zgjedhur te njejten nenbashkesi germash per te emertuar te njejtin koncept, dhe i kane renditur ato ne menyre te njejte. Puna eshte se probabiliteti per nje rastesi te tille eshte shume shume i vogel dhe ketu lind nje problem, sepse ky fenomen ndodh shume me shpesh se sa probabiliteti sugjeron.
* Ose fjala eshte krijuar vetem nje here ne njeren nga gjuhet dhe prej aty eshte perhapur ne gjuhe te tjera. Ky interpretim e qeteson matematiken por ngre pyetje te tjera. Cila eshte gjuha e origjines? Pergjigja e kesaj pyetje ka pasoja te forta ne fusha te tjera, sepse fjalet perhapen me konceptet. Gjuha e origjines i perket nje kulture influencuese apo dominuese.

Keshtu qe ekziston nje motivim i forte per ta ngulur origjinen e fjaleve te tilla te perbashketa ne gjuhen tende, pavaresisht nese kjo eshte e vertete apo jo.

Dhe serish matematika ka peshen e saj per te percaktuar nga anon peshorja. Qe te pretendosh se nje fjale ka lindur ne gjuhen tende duhet te argumentosh se ajo i ka rrenjet ne gjuhen tende (figurativisht dhe tekstualisht).

Kjo mund te mos jete shkence ekzakte por analiza probabilistike prandaj ekziston, per te modeluar pikerisht situata ku rastesia nuk mund te eleminohet.

Tani une do ta ngul origjinen e disa fjaleve ne gjuhen Shqipe, sepse keshtu me pelqen. Ti je i lire te kundershtosh, duke i quajtur lidhjet qe paraqes une rastesore. Por rastesia eshte e kufizuar nga probabiliteti, dhe bashke me te edhe aftesia jote per te kundershtuar. Pra ti ke nje buxhet te kufizuar. Shpenzoje si te duash, por s'mund te shpenzosh me shume nga sa ke.

Nese une them qe drejt rrjedh nga drit, sepse nuk ke ku gjen reference me te mire per drejtesine se sa tek drita. Edhe sot nje rreze lazer, qe s'eshte vecse nje tufe drite, ofron materializimin ideal te idese se vijes se drejte.
Ti mund te thuash: jo, eshte koincidence.
Dakord them une. Por eshte edhe fjala Italiane dritto qe eshte e njejta fjale si drit, dhe nderkohe ka te njejtin kuptim si drejt.
Koecidence edhe kjo thua ti.
Dakord them une. Por probabiliteti qe keto koecidenca te ndodhin njeheresh eshte shume shume i vogel, dhe nese ka ndodhur pikerisht keshtu, do te thote qe une jam me shume shume fat. Por fati im nuk mund te jete i pafundem. Eshte i kufizuar, dhe bashke me te edhe aftesia jote per te thene "s'eshte merita jote, eshte thjesht fat". Nese e ke fiksim me kete fjale, dakord, hiqe nga tavolina, por bashke me te ke konsumuar edhe nje pjese te mire te buxhetit tend, dhe tani une mund te vendos ne tavoline nje fjale tjeter, dhe ti ske me buxhet per te kundershtuar.

Desire them une, e ka origjinen ne Shqip, me fjalen deshire, sepse deshire ka per rrenje desh (s'me desh qejfi = s'me deshironte qejfi). Si kuptim, deshire ka te njejtin kuptim me dua, ne fakt deshira ekziston thjesht per te mundesuar perdorimin e foljes dua si emer (kam shume deshira)


Arsyeja pse ti e konsumove kaq shpejt buxhetin tend per t'i kundershtuar shembujt e mi si koincidenca ishte sepse probabiliteti qe ato te jene koincidenca eshte shume shume i vogel pasi ato formonin lidhje te forta te shumfishta.

Por nese une do zgjidhja si shembuj lidhje te dyshimta llogjike dhe fjalet perkatese do kerkonin nje sere akrobacish ne formen e heqjeve / shtimit /zevendesimit te germave per te treguar ngjashmerine midis tyre, probabiliteti qe keto lidhje te jene te rastesishme nuk eshte edhe aq i vogel dhe ti mund te kundershtosh shume shembuj te tille pa e konsumuar buxhetin tend.

Kete doja te thoja ne thelb.

[Zeus10]

Feniks, u be nje kohe e gjate, qe debatet ne facebook, ja ka zene vendin diskutimeve, ne forume si ky i yni dhe ne kete menyre po humbasim mundesine, te bejme nje debat ku e ku me mire se ne formatin e facebook. Per me teper i gjej arsyetimet e tua substanciale dhe prandaj, deshiroj te te pergjigjem per to. Ky forum ka ruajtur, shume punime te shkelqyera ne fushat e linguistikes dhe historise, qe nje pjese e tyre, jane ne nivel akademik. Por sigurisht, ne nuk mund te pretendojme qe jemi e verteta, askush nuk eshte ne fakt. Ajo qe ne pretendojme, eshte qe llogjika pas punes sone eshte solide dhe anetaret me serioze te ketij forumi, jane njerez te lexuar.
Gjithe postimin tuaj e kam kuotuar ne bllok, sepse permban shume ide, midis te cilave shume interpretime etimologjike, qe do kerkonin nje pergjigje individuale. Por une do shkepus nje prej tyre, ate midis relacionit drite dhe drejt:

Facebookun "e kam lene" me kohe, nese mund te perdor zhargonin e atyre qe lene duhanin edhe pse asnjehere nuk kam qene i varur prej tij. Eksperienca ime ne fakt ishte e kundert me te tenden. Me eshte dukur nje platforme inferiore ku ne nje postim mund te vendosesh vetem nje link dhe me ka habitur se si nuk eshte e mundur te zgjedhesh nje fragment teksti dhe t'i bashkangjitesh nje url, qe eshte thelbi i web-it.

Nuk e kuptova shume kete ceshtjen e linkut. Ti mund te besh link cdo gje qe deshiron, psh: Albania. Nderkohe platformat e forumeve, jane ku e ku me te mira, per nje diskutim, ne formen e forumit, se sa facebook. Ne forum, mund te perdoret aplikacione(bbcode), qe facebook nuk i ka, por ndoshta ti nuk i ke vene re.

feniks wrote: Gjithsesi, duke perdorur shembullin tend, besoj do ta shtjelloj plotesisht ate qe kam ne mendje, qe u be edhe shkak i verejtjes time ne postimin e pare. Kjo eshte nje mundesi. Por nderkohe, eshte thuajse e sigurte qe fjala "dritë" ka lidhje direkte me fjalen "dite" dhe buron nga folja (n)dri(j), kuptimin e rrenjes se se ciles, une e kam lidhur me kuptimin e rrokjes 'di' ne fjalen dite, qe une kam bindjen e plote, qe eshte ai i foljes "di", qekurse dita dhe drita, na jep njohuri per boten. Njehere ato te larguara, futemi ne mos-dije per te. Nje mundesi tjeter, do te ishte qe fjala drejt, te buronte nga t'ra, qe eshte nje forme leksikore qe shpreh idene e rënies, qekurse rënia, eshte gjithmone ne vije te drejte, ashtu si rënia e rrezeve te drites. Pra Feniks, eshte veshtire te dalesh me nje pergjigje te vetme, si ne nje ekuacion matematikor, sepse je ne rrafshin e ideve, kurse matematika, duke u trajtuar si metafizike, nuk le vend per ekujvoke. Ideja eshte kjo: Si ne Shqip ashtu edhe ne gjuhe te tjera ekzistojne pak a shume te njejtat koncepte. Nje pjese e mire e ketyre koncepteve jane emertuar me fjale qe s'kane asnje lidhje me njera tjetren, pra kulturat perkatese jane treguar krijuese duke i shpikur vete emrat per keto koncepte. Por ekzistojne edhe nje mori konceptesh qe jane emertuar me fjale te ngjashme. Pra i njejti koncept, ne gjuhe te ndryshme ka emra shume te ngjashem. Dy mundesi ka ketu: * Popujt perkates rastesisht kane zgjedhur te njejten nenbashkesi germash per te emertuar te njejtin koncept, dhe i kane renditur ato ne menyre te njejte. Puna eshte se probabiliteti per nje rastesi te tille eshte shume shume i vogel dhe ketu lind nje problem, sepse ky fenomen ndodh shume me shpesh se sa probabiliteti sugjeron. * Ose fjala eshte krijuar vetem nje here ne njeren nga gjuhet dhe prej aty eshte perhapur ne gjuhe te tjera. Ky interpretim e qeteson matematiken por ngre pyetje te tjera. Cila eshte gjuha e origjines? Pergjigja e kesaj pyetje ka pasoja te forta ne fusha te tjera, sepse fjalet perhapen me konceptet. Gjuha e origjines i perket nje kulture influencuese apo dominuese. Keshtu qe ekziston nje motivim i forte per ta ngulur origjinen e fjaleve te tilla te perbashketa ne gjuhen tende, pavaresisht nese kjo eshte e vertete apo jo. Dhe serish matematika ka peshen e saj per te percaktuar nga anon peshorja. Qe te pretendosh se nje fjale ka lindur ne gjuhen tende duhet te argumentosh se ajo i ka rrenjet ne gjuhen tende (figurativisht dhe tekstualisht). Kjo mund te mos jete shkence ekzakte por analiza probabilistike prandaj ekziston, per te modeluar pikerisht situata ku rastesia nuk mund te eleminohet. Tani une do ta ngul origjinen e disa fjaleve ne gjuhen Shqipe, sepse keshtu me pelqen. Ti je i lire te kundershtosh, duke i quajtur lidhjet qe paraqes une rastesore. Por rastesia eshte e kufizuar nga probabiliteti, dhe bashke me te edhe aftesia jote per te kundershtuar. Pra ti ke nje buxhet te kufizuar. Shpenzoje si te duash, por s'mund te shpenzosh me shume nga sa ke. Nese une them qe drejt rrjedh nga drit, sepse nuk ke ku gjen reference me te mire per drejtesine se sa tek drita. Edhe sot nje rreze lazer, qe s'eshte vecse nje tufe drite, ofron materializimin ideal te idese se vijes se drejte. Ti mund te thuash: jo, eshte koincidence. Dakord them une. Por eshte edhe fjala Italiane dritto qe eshte e njejta fjale si drit, dhe nderkohe ka te njejtin kuptim si drejt. Koecidence edhe kjo thua ti. Dakord them une. Por probabiliteti qe keto koecidenca te ndodhin njeheresh eshte shume shume i vogel, dhe nese ka ndodhur pikerisht keshtu, do te thote qe une jam me shume shume fat. Por fati im nuk mund te jete i pafundem. Eshte i kufizuar, dhe bashke me te edhe aftesia jote per te thene "s'eshte merita jote, eshte thjesht fat". Nese e ke fiksim me kete fjale, dakord, hiqe nga tavolina, por bashke me te ke konsumuar edhe nje pjese te mire te buxhetit tend, dhe tani une mund te vendos ne tavoline nje fjale tjeter, dhe ti ske me buxhet per te kundershtuar. Desire them une, e ka origjinen ne Shqip, me fjalen deshire, sepse deshire ka per rrenje desh (s'me desh qejfi = s'me deshironte qejfi). Si kuptim, deshire ka te njejtin kuptim me dua, ne fakt deshira ekziston thjesht per te mundesuar perdorimin e foljes dua si emer (kam shume deshira) Arsyeja pse ti e konsumove kaq shpejt buxhetin tend per t'i kundershtuar shembujt e mi si koincidenca ishte sepse probabiliteti qe ato te jene koincidenca eshte shume shume i vogel pasi ato formonin lidhje te forta te shumfishta. Por nese une do zgjidhja si shembuj lidhje te dyshimta llogjike dhe fjalet perkatese do kerkonin nje sere akrobacish ne formen e heqjeve / shtimit /zevendesimit te germave per te treguar ngjashmerine midis tyre, probabiliteti qe keto lidhje te jene te rastesishme nuk eshte edhe aq i vogel dhe ti mund te kundershtosh shume shembuj te tille pa e konsumuar buxhetin tend. Kete doja te thoja ne thelb.

Ti ke ndertuar nje retorike, paksa imagjinare, ku une nuk jam pjese. Bile ne kete retorike, ke futur fragmente ideshe, vezhgimesh dhe hipotezash, qe une jam 100 % dakort me ty. Psh, une jam dakort, qe desire eshte shqipja dëshirë dhe burimi i kesaj se fundit, eshte fjala dua. Une jo vetem, qe jam dakort me te, por ka shume mundesi, qe ti ta kesh lexuar kete gje me pare, te shkruar prej meje, pikerisht ne kete forum. Lidhje te tilla, midis anglishtes dhe shqipes, latinishtes dhe shqipes, greqishtes dhe shqipes, une kam argumentuar pambarim, pikerisht ketu ne kete forum dhe me gjere.
Pa pasur kompleks inferioriteti dhe pa spekuluar me pamundesine, per te gjetur te verteten e gjuhes, une besoj se kam provuar bindshem, qe duke u nisur nga numri i larte i shembujve te fjaleve, qe origjinojne prej shqipes, duke e bere thuajse zero, probabilitetin, qe kjo te jete nje rastesi, shqipjate jete nje gjuhe e natyres dhe gjitha gjuhet e tjera IE, jane kultivuar njefarsoji prej saj. Prandaj kjo, eshte nje ide e ezauruar, ajo qe mund te bejme eshte te sjellim akoma shembujt te tjere, ne favor te kesaj teze, pa kaluar ne perseritje apo kopjime.

[feniksi]

Nuk e kuptova shume kete ceshtjen e linkut. Ti mund te besh link cdo gje qe deshiron, psh: Albania. Nderkohe platformat e forumeve, jane ku e ku me te mira, per nje diskutim, ne formen e forumit, se sa facebook. Ne forum, mund te perdoret aplikacione(bbcode), qe facebook nuk i ka, por ndoshta ti nuk i ke vene re.

Pikerisht kete po thoja qe editori i facebookut, ndersa mund te jete me i lehte per t'u perdorur nga kushdo, eshte me i varfer per te krijuar postime qe permbajne tekst, figura, apo linke per ne faqe te tjera. Kur me eshte dashur te replikoj me dike dhe tekstin tim ta alternoj me figura (hartash) facebooku e vendoste figuren e linkut te pare ne fund te tekstit ndersa linket e tjere nuk funksiononin. Keshtu qe me duhej ta thyeja mesazhin tim ne nje mori komentesh te shkurtra secili me nga nje link apo figure. Mbase gjerat kane ndryshuar tani, ka kohe qe s'e kam perdorur.

Ti ke ndertuar nje retorike, paksa imagjinare, ku une nuk jam pjese. Bile ne kete retorike, ke futur fragmente ideshe, vezhgimesh dhe hipotezash, qe une jam 100 % dakort me ty.

Personi mbrapa "ti" eshte imagjinar, vertete. Eshte nje stil te shkruari qe nuk e shpika une. Ti-ja nuk je ti, por eshte nje abstraksion qe une i jap te gjithe kunderargumentat qe une mund te imagjinoj ndaj argumentave te mi.

Psh, une jam dakort, qe desire eshte shqipja dëshirë dhe burimi i kesaj se fundit, eshte fjala dua. Une jo vetem, qe jam dakort me te, por ka shume mundesi, qe ti ta kesh lexuar kete gje me pare, te shkruar prej meje, pikerisht ne kete forum. Lidhje te tilla, midis anglishtes dhe shqipes, latinishtes dhe shqipes, greqishtes dhe shqipes, une kam argumentuar pambarim, pikerisht ketu ne kete forum dhe me gjere.

Nuk i kam lexuar ketu. Une kam gjetur vete disa dhjetera fjale, dhe te gjitha keto jane shembuj te lehte, ngjashmeri qe te bien menjehere ne sy. S'e ve ne dyshim qe ndersa ti merresh me lidhjen e mundshme midis te mos parit dhe shpejtesise, do te kene rene ne sy edhe ngjashmeri te tilla si ajo midis desire dhe deshire, qe jane fjale pothuajse identike.

Por te dish nuk do te thote te dish c'do fakt te mundshem, por nga nje bashkesi e vogel por perfaqesuese faktesh te nxjerresh nje rregull apo ligjesi qe i shpjegon keto fakte apo observime.

P.sh. mund te thuash: meqenese gjuha Shqipe ka nje alfabet me te madh se Italishtja, Greqishtja apo Anglishtja, fjalet qe kane kaluar nga Shqipja per ne nje nga keto gjuhe, germat e Shqipes qe ju mungojne ketyre gjuheve jane dashur te zevendesohen me me te perafertat e tyre. P.sh. gj-ja eshte dashur te behet g, dhe fjala gjeni eshte bere geni, se ciles me pas Italishtja i ka shtuar nje o genio, ndersa Anglishtja qe e merr nga Latinishtja i ka shtuar nje us genius. Kaq. Kam nje rregull. Kam llogjiken pse ky rregull ekziston. Dhe kam nje sere vrojtimesh qe e mbeshtesin ate.

Pa pasur kompleks inferioriteti dhe pa spekuluar me pamundesine, per te gjetur te verteten e gjuhes, une besoj se kam provuar bindshem, qe duke u nisur nga numri i larte i shembujve te fjaleve, qe origjinojne prej shqipes, duke e bere thuajse zero, probabilitetin, qe kjo te jete nje rastesi, shqipjate jete nje gjuhe e natyres dhe gjitha gjuhet e tjera IE, jane kultivuar njefarsoji prej saj. Prandaj kjo, eshte nje ide e ezauruar, ajo qe mund te bejme eshte te sjellim akoma shembujt te tjere, ne favor te kesaj teze, pa kaluar ne perseritje apo kopjime.

Jo nuk duhen shembuj te tjere. Ato observime qe ke bere duhet t'i kondesosh ne formen e nje apo disa rregullave. Marredhenia midis gjuheve eshte fenomen, fenomenet pershkruhen me ligjesi, observimet sherbejne vetem sa per te arritur tek keto ligjesi.

Gjate ketij procesi do vesh re se jo te gjitha observimet jane njelloj te dobishme. Disa observime jane te dobeta, noisy observations sic i thone ne Anglisht, ato edhe mund t'i injorosh. Dhe kjo eshte nje menyre tjeter per te thene te njejten gje qe thashe ne mesazhet e meparshme.