- 'Cui Bono'?
Keshtu me dy fjale, e shtroi pyetjen Marcus Tullius Ciceroni, rreth 2000 vjete me pare, natyrisht ne gjuhen e folur prej tij, latinishte. Per te gjithe ata qe nuk e dine kuptimin, ajo mund te perkthet:
Kush perfitoi?
ose ne gjuhen popullore:
kush pa mire nga kjo?
Une nuk do ndalem tek fjala e pare Cui(kush) sepse ngjashmeria me shqipen eshte evidente, por do mundohem te shpjegoj kuptimin e fjales: "bono". Ashtu sic shumekush mund ta marre me mend, forma foljore bono, eshte derivat ne latinisht i nje serie figurash te ligjerates si bonum, bene, bonus me nje kuptim te perafert: "mirë". Pra ne shqiptaret perdorim nje fjale krejt te ndryshme nga latinet kur duam te shprehim nje gjendje apo cilesi te mirë. Por megjithate cfare eshte ne vetvete nje send i mire apo nje cilesi e mire? Ne pamundesi per te pyetur nje shqiptar te vjeter, le te pyesim nje shqiptar jo shume te shkolluar ne nje zone rurale, se cfare kupton ai me mire. Pergjigja qe do te marrim ne shumicen e rasteve do te jete:
Ky eshte i mire-ky bën
Ky eshte i keq- ky nuk bën
Pra une mendoj se fjala latine bene(bonum)=mirë, eshte ne fakt shprehja:
bon(geg)=bën(tosk)
e cila perdoret rendome dhe sot prej shqiptareve per te dhene gjykimin per cilesine e nje objekti apo gjendjeje duke u mbeshtetur zakonisht ne perfitimin qe mund te kete prej atij objekti/gjendjeje.
Sigurisht nje djale i ri dhe i fuqishem, ishte ai qe "bon" per ushtrine romake, ne kontrast me nje orator si Ciceroni, qe megjithese e perdor foljen/ndajfoljen/emrin bon-bene, ne menyre te shumellojshme, ndoshta nuk e di se si u skolastizua nje fjale e tille shqipe dhe ndoshta nuk do ta mesoje kurre qe fjala "benefit" eshte nje fjale e perbere nga dy forma te ndryshme te te njejtes fjale ne kohe te ndryshme:
bene=bën
fit~fait~fa~pha~ba=bëj
"Moreover, you scorned our people, and compared the Albanese to sheep, and according to your custom think of us with insults. Nor have you shown yourself to have any knowledge of my race. Our elders were Epirotes, where this Pirro came from, whose force could scarcely support the Romans. This Pirro, who Taranto and many other places of Italy held back with armies. I do not have to speak for the Epiroti. They are very much stronger men than your Tarantini, a species of wet men who are born only to fish. If you want to say that Albania is part of Macedonia I would concede that a lot more of our ancestors were nobles who went as far as India under Alexander the Great and defeated all those peoples with incredible difficulty. From those men come these who you called sheep. But the nature of things is not changed. Why do your men run away in the faces of sheep?"
Letter from Skanderbeg to the Prince of Taranto ▬ Skanderbeg, October 31 1460
Cui bono?
-
Orakulli
- Star Member
- Posts: 609
- Joined: Sun Jun 14, 2009 5:40 am
- Gender: Male
- Location: USA
Re: Cui bono?
Gezohem me ne fund qe hyre ne ate kam shpresuar me vite ne kete forum. Vazhdo me thelle se do gjesh shume here me teper se aq. Eshte folje rrenje e gjuheve Europiane dhe me gjere. Me shkurt: puna vjen po nga ai koncept., por gjuha ka shume pune brenda sepse ka lindur shume here me te.
Kur theme shume ne kuptimin gjuhesor kjo folje ka mijera performanca te saj brenda nje gjuhe. ose mijera fjale. Ndryshimi qendron vetem ne numrat si ato te llotarise , perkembimet e tre lementeve me njeri tjeterin, dhe me tranformimet fonetike te vetevtes. Ju roj qe kape "ben" tek "fit". Eshte njesoj si te gershetohen prape me drejtim te kundert dy dialekte te nje gjuhe. Pra bi+bej+= qe eshte e njejta folje por e ndare ne veri-jug, dhe ka te njeten kuptim te mbildhet perseri tek e njeta fjale qe jep performace te re , por qe baza semantike qendron qe e "bera", eshte edhe e mire njekohesisht, por eshte edhe benefit, por eshte..jane me mijera.. Njera ndjek rrugen per dhjetra-qindra vite nga *bit ne "fit, dhe tjetra nga *bon ne *ben dhe bashkohen perseri bashke pas qindra vjtesh te qendrimit te ndara dhe cikez te transformuara fonetikisht. E mrekullueshme.
Ndodhje gjate kohes te dy fenomeve te ndryshme ne nje fjale formim: transformim fonetik i vetvetes ne me shume se nje forme dhe shumetorja kuptimore dhe fizike e se njejtes folje.
E dija qe posti im mbi "produkt" do te bente efektin diku dhe te dikush, edhe pse per shume vite nuk jam kuptuar. Vazhdoje Zeus se do zbulosh ate qe gjuhetaret e tanishme nuk arrijen madje as ta kuptojne , dhe gjithe grumbullimi i dijeve qe ka arritur shkenca e sotme e gjuhesise do te duket aq e vogel dhe ne fund dija e re do ta shikojne Shqipen ashtu si diellin kur e moren vesh qe toka rotullohej reth diellit dhe jo dielli reth tokes.
Kur theme shume ne kuptimin gjuhesor kjo folje ka mijera performanca te saj brenda nje gjuhe. ose mijera fjale. Ndryshimi qendron vetem ne numrat si ato te llotarise , perkembimet e tre lementeve me njeri tjeterin, dhe me tranformimet fonetike te vetevtes. Ju roj qe kape "ben" tek "fit". Eshte njesoj si te gershetohen prape me drejtim te kundert dy dialekte te nje gjuhe. Pra bi+bej+= qe eshte e njejta folje por e ndare ne veri-jug, dhe ka te njeten kuptim te mbildhet perseri tek e njeta fjale qe jep performace te re , por qe baza semantike qendron qe e "bera", eshte edhe e mire njekohesisht, por eshte edhe benefit, por eshte..jane me mijera.. Njera ndjek rrugen per dhjetra-qindra vite nga *bit ne "fit, dhe tjetra nga *bon ne *ben dhe bashkohen perseri bashke pas qindra vjtesh te qendrimit te ndara dhe cikez te transformuara fonetikisht. E mrekullueshme.
Ndodhje gjate kohes te dy fenomeve te ndryshme ne nje fjale formim: transformim fonetik i vetvetes ne me shume se nje forme dhe shumetorja kuptimore dhe fizike e se njejtes folje.
E dija qe posti im mbi "produkt" do te bente efektin diku dhe te dikush, edhe pse per shume vite nuk jam kuptuar. Vazhdoje Zeus se do zbulosh ate qe gjuhetaret e tanishme nuk arrijen madje as ta kuptojne , dhe gjithe grumbullimi i dijeve qe ka arritur shkenca e sotme e gjuhesise do te duket aq e vogel dhe ne fund dija e re do ta shikojne Shqipen ashtu si diellin kur e moren vesh qe toka rotullohej reth diellit dhe jo dielli reth tokes.
