Etimologjia e fjales.

[Orakulli]

Enjte e tregon shume mire njesia tjeter e formes pasive "enjtem", si edhe
ENJË I f. sh.
Dhi, dele ose lopë që vijon të japë qumësht,
megjithëse ka dështuar ose i ka ngordhur pjella.
Mbeti enjë. Edhe enja jep qumësht.
Semantika eshte "edhe nji ne te". Po , ashtu njesia e anglishtes vjen nga po kjo semantike"swell", ku "we" eshte nocioni i "nje" i transformuar fonetikisht, ose i kodifikuar qellimisht me "w".
E enjte, eshte dita e Jupiterit, te enjturit, dhe nuk ka lidhje me asnji perendi, njesoj si ditet e javes, perjashtuar dita e diellit c'fillonte numerimin dhe dita e shtune qe mbaronte numerin, te cilat duhet te jete menduar si dite perendish, perderisa fete i kopjuan dhe e bene dite pushimi, e cila ne fakt ishte nje dite nderimi per diellin e lidhur aspak me pushimin
Ata dinin relacionin qe kane hena-marsi-merkuri-Jupiteri(enjturi)-saturni(i preri) te cilet jane planete qe mund te shihen me sy te lire. Neptuni dhe Urani nuk mund te shihen me sy te lire.
Po, keshtu eshte njesoj koncepti Latin, dhe tregon qe i njeti koncept por me njesi te ndryshme fjalesh ekzistonte tek te paret tane, pra qe dy popujt kane nje origjine te perbashket te afert ne kohe bdoshta 3000 mije vjecare. Pershtypja ime eshte qe Giove, eshte njesi e re bazuar tek kode te tjera te Shqipes.
Ndoshta pozicionimi i tyre ne hapesire gjate levizjes e tyre, ne lidhje me njeri tjterit dhe me nje grup yjesh te shume larget, te cilet ndryshojne shume pak pozicionin e tyre nga distanca e madhe me sistemin tone, ka mundesi galaktika qe eshte ne qender , rruga e qumeshtit, i cili eshte gjithmone gjeometrikisht e sakte, kane kerkuar piken qe eshte qender ne hapesire, e cila eshte dhe qender e kohes, per te matur kohet filluese dhe mbaruese, se sa per te percatuar qendren hapesire-kohe si koncept me vete . Nuk e njoh ate dege per te thene qe ka ose nuk ka nje lidhje ciklike me shtate diteshin kjo, ose me 10 diteshin, por me siguri ata dinin dicka, qe vinte nga nje vrojtim i gjate ne kohe i tyre.
Dita e shtune mund te kete qene dita e "tokes", nenes toke. Dy perendite e Ilireve duhet te ishin afer si koncepte, jane te lidhur gjuhesisht si sematik.
Kam frike edhe kesaj radhe Niko do ta lexoj kete edhe do ta shkruaj. Mendimen e se enjtes e kam shkruar qysh ne vitin 2007. bile nje miku im me ka marre ne telefon shume i interesuar te dinte kuptimin e se enjtes dhe se premtes.

[faon perrovarri]

Enjte e tregon shume mire njesia tjeter e formes pasive "enjtem", si edhe
ENJË I f. sh.
Dhi, dele ose lopë që vijon të japë qumësht,
megjithëse ka dështuar ose i ka ngordhur pjella.
Mbeti enjë. Edhe enja jep qumësht.

GJendja entropike e nje njesie apo sistemi(i mendimit ne kete raste) nga pikpamja termodinamike eshte ,hapi i pare i realizimit te tedendences evolutive te ndryshimeve natyrale.Tedencen tuaj per te levruar hapsira jashte kuadrit te ''stazhionuar'' nga mendimet akademike te nje bote intelektuale ,te cilat jane konsoliduar larg(shqipes) kontaktit , me prurjet natyrale te njesive kodike ,e ADMIROJ.
E admiroj sepse,me te ,identifikoj dhe perpjekjen time .
Gjuha shqipe dhe ,ajo vllahe,kane ruajtur vecorine ,origjinalitetin e nderlidhjes se emertimit te diteve,muajve, stinavet mbi ciklin e prodhimit dhe ritualet festive natyrale te determinuara nga efektet pozitive te dukurise se bashkeveprimit njeri-natyre.Orientimi drejt hyjnive per te shpjeguar keto aspekte te historise gjuhesore,te fjales, jane perpjekje te pafrutshme dhe te cojne ne qorrsokak.Greqizma dhe latinizma(filozofia,mendimi) nuk kane force per te arritur te e verteta,nuk jane gje tjeter vecse perpjekje te deshtuara per te mbuluar te verteten rreth misterit gjuhesor.
A ka mister me te madh,se ai i gjuhes, sot ne bote? JO.
AHERE C'DREQIN KENI QE MERENI ME PERENDITE.
Lerini te merren ata qe kane krijuar identitetin e vet ne keto perralla!

[Gardhi i Ondrrave]

Enje mase rrjedh nga rranja e lasht eng o ang, dhe un ket e lidh me anglishten anger-inat, dhe ne gjuht gjermane kena nji paralel me Wotan/Odin si ne Wedensday, sepse Wotan rrjedh prej rranjs Wudh/Odh qi domethan inat, urrejtje, def. Ne shqip ne thona i enjtun, pra i fryn, i inatosur!! E Shtun e lidh me foljen shtin/shten dhe me gjermanishten Donnar si ne Donnarstag, pra vetetima. E premtja asht hyjnesha jon Prenda, dhe gjen nji paralel, tuj zvansu P-ne me F-ne gjermane, ke hyjnesha skandinave Frija, Frig, o Frinda nga rrjedh edhe anglishtja friend-mik. Asht interesante sa ngjasit i kan!!

[bardus]

-------------------------------

[Zeus10]

Vështirësia e dytë lidhet me karakterin hundor të zanores -a....

Kush i thote keto gjera more ju lutem? Zanoret jane tingujt me te rrjedhshem, qe dalin prej njeriut.

[Orakulli]

Po , Zeus. Zanoret tashme jane te regjistruara ne organin mendor gjuhesor dhe ne ADN tone, ndoshta prej koherash shume te largeta qe te trembin nese mbledh. Ato tani jane kthyer ne nji instikt, nuk kane me pozicionin llogjik dhe qellimor qe kishin kur filluan te shqiptoheshin.

Enje mase rrjedh nga rranja e lasht eng o ang, dhe un ket e lidh me anglishten anger-inat, dhe ne gjuht gjermane kena nji paralel me Wotan/Odin si ne Wedensday, sepse Wotan rrjedh prej rranjs Wudh/Odh qi domethan inat, urrejtje, def. Ne shqip ne thona i enjtun, pra i fryn, i inatosur!! E Shtun e lidh me foljen shtin/shten dhe me gjermanishten Donnar si ne Donnarstag, pra vetetima. E premtja asht hyjnesha jon Prenda, dhe gjen nji paralel, tuj zvansu P-ne me F-ne gjermane, ke hyjnesha skandinave Frija, Frig, o Frinda nga rrjedh edhe anglishtja friend-mik. Asht interesante sa ngjasit i kan!!

Po, Gardhi e kam kaluar neper mend ate mundesi, dhe kam qene ne medyshje sepse "g' eshte nje kodik ideo-shkrimor i mevonshem ne krahasim me grupimin "ni-ne", te cilet une mendoj se kane lindur te paret, ku i-ja e para dhe me radhe, ndersa si kodik tingull, zonetik mendoj se ka lindur me pare. Pra per mua eshte shume e veshtire te vertetoj paresine, megjithese anoj nga parasia fonetike. mendoj se ne gillim linden konceptet tinguj-kuptim i mirepercaktuar per sejcilin-memorizim, si nje lloj alfabeti i shkruar ne kujtese.
Por, ang dhe enje kane lidhje kodike semantike, madje jane e njejta gje, por kodike shkrimore jo fonetike, ku enje eshte me vjeter, vjen nga koha kur mendimi kur shtoje dhe nje behej shume, sepse ende nuk kishin lindur mendimet e swastikes, te cilat me nje Z, behej me njehere njezet, por nejse sic thote faoni eshte shume e komplikuar. Madje ndonjiher pothuaj e pamundur per ta shpjeguar. ca gjera do ngelen pergjithmone mister per mendjen njerezore.

Faon, ke te drejte per perendite. Largimi nga konceptet konkrete tek perendite, beri kalimin nga duke e pare , e verteton njekohesisht ekzistencen dhe koncepton cka eshte e vertete dhe jo e vertete, ne konceptin abstrakt, ku mjegullohet e verteta, me qellimin e mbrapshte per te sunduar adhuruesit e e te abstraktuares. ne ate momenti Shqipes filloi te bjeri ndikimi dhe filloi rritja e gjuheve qe vinin nga shendrimi i koncepteve konkrete te saj ne gjera qe nuk mund te vertetoheshin sepse nuk mund te shikoheshin, prekeshin, etj. Ka afër dita behej Afërdita, dhe rrufeja behej .....sice dime shume mire. Pasoja me e madhe negative e gjithe asaj eshte qe u prodhuan jo njerez, e grupe, por kombe qe nuk jane ne gjendje te mendojne me ne menyre te pamvarur, me mendjen e vet, spese tashme jane ...

[bardus]

Vështirësia e dytë lidhet me karakterin hundor të zanores -a....

Kush i thote keto gjera more ju lutem? Zanoret jane tingujt me te rrjedhshem, qe dalin prej njeriut.

Prof.Dr. Kolec Topalli, nga i përsekutuar i regjimit komunist, në albanologun më të shquar të kohës
Topalli, Gjuhtari i famshëm që çoi më tej vepren studimore të Çabejt






“Akademiku Kolec Topalli, pas botimit të dhjetra veprave për gjuhën shqipe, ka vendosur të botoje edhe një fjalor etimologjik të gjuhës shqipe. Fjalori do të botohet pjesë-pjesë, i ndarë në 4 vëllime. Autor i dhjetra librave, artikujve e kumtesave, si bashkëpunëtor i më shumë se 30 revistave shkencore brënda e jashtë vendit me botime në 5 gjuhë të huaja.Pedagog i Fonetikës Historike në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit të Tiranës dhe nga viti 1997 është bashkëpunëtor shkencor i Insitutit të Gjuhësisë e të Letërsisë të Akademisë së Shkencave.Ka botuar “Theksi në gjuhën shqipe”, “Për historinë e hundorësisë së zanoreve në gjuhën shqipe”, “Zhvillimi historik i diftongjeve të shqipes”, “Sonantet e gjuhës shqipe”, “Fërkimoret e afrikatet e gjuhës shqipe”.Kolec Topalli është anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.”

Fatkeqesisht ,akoma se kam shtene ne dore fjalorin e tij te etimologjise qe besoj eshte interesant.

[faon perrovarri]

Vështirësia e dytë lidhet me karakterin hundor të zanores -a....

Kush i thote keto gjera more ju lutem? Zanoret jane tingujt me te rrjedhshem, qe dalin prej njeriut.

Prof.Dr. Kolec Topalli, nga i përsekutuar i regjimit komunist, në albanologun më të shquar të kohës
Topalli, Gjuhtari i famshëm që çoi më tej vepren studimore të Çabejt

“Për historinë e hundorësisë së zanoreve në gjuhën shqipe”, “Zhvillimi historik i diftongjeve të shqipes”.

Bardus!
Vetem perfshirja e termit ''historik,historine'' ne titujt e mesiperm, per mua tregon nje konceptim te shtrember per artikulimin ,fjalen ,ligjeraten,zanoret ,bashktingelloret ,te foluren me nje fjale.
Te flasesh per ''histori'' do te thote ;te dish fillin,ndryshueshmerine, evolucionin ne dimensionin kohor dhe, sigurisht fundin.Ku i gjeti faktet i nderuari Kolec per evolucionin fonetik te shqipes,se,ne ketu, flasim per nje shqipe qysh ne krye te heres qe ''polli'' gjitha gjuhet.
Ndofta akademiku i yne i nderuar ka pikepamjen qe shqipja e ka fillin ne tekstet e para te saj.Kjo per mua nuk qendron,eshte e gabuar.
Gjuha me gjithe elementet,parametrat e saj fizike te konstatushem i perngjan nje lumi ku ka fillin si SYRI I KALTER i bistrices qe duke udhetuar i bashkengjiten rrekijat,perrenjte si tek vjosa qe kur hyne ne kufirin shqiptar mer formen eplote ,ku shtrati me kthesat,ujvarat degezimet ,ishujt e vegjel, i japin asaj karten e ''identitetit''.
C'fare te dhene historike mund ti marresh kesaj rrjedhje per analize!

[bardus]

Vështirësia e dytë lidhet me karakterin hundor të zanores -a....

Kush i thote keto gjera more ju lutem? Zanoret jane tingujt me te rrjedhshem, qe dalin prej njeriut.

Prof.Dr. Kolec Topalli, nga i përsekutuar i regjimit komunist, në albanologun më të shquar të kohës
Topalli, Gjuhtari i famshëm që çoi më tej vepren studimore të Çabejt

“Për historinë e hundorësisë së zanoreve në gjuhën shqipe”, “Zhvillimi historik i diftongjeve të shqipes”.

Bardus!
Vetem perfshirja e termit ''historik,historine'' ne titujt e mesiperm, per mua tregon nje konceptim te shtrember per artikulimin ,fjalen ,ligjeraten,zanoret ,bashktingelloret ,te foluren me nje fjale.
Te flasesh per ''histori'' do te thote ;te dish fillin,ndryshueshmerine, evolucionin ne dimensionin kohor dhe, sigurisht fundin.Ku i gjeti faktet i nderuari Kolec per evolucionin fonetik te shqipes,se,ne ketu, flasim per nje shqipe qysh ne krye te heres qe ''polli'' gjitha gjuhet.
Ndofta akademiku i yne i nderuar ka pikepamjen qe shqipja e ka fillin ne tekstet e para te saj.Kjo per mua nuk qendron,eshte e gabuar.
Gjuha me gjithe elementet,parametrat e saj fizike te konstatushem i perngjan nje lumi ku ka fillin si SYRI I KALTER i bistrices qe duke udhetuar i bashkengjiten rrekijat,perrenjte si tek vjosa qe kur hyne ne kufirin shqiptar mer formen eplote ,ku shtrati me kthesat,ujvarat degezimet ,ishujt e vegjel, i japin asaj karten e ''identitetit''.
C'fare te dhene historike mund ti marresh kesaj rrjedhje per analize!

Faon nuk e di se nuk i kam lexuar ato botime .

[Gardhi i Ondrrave]

Po, Gardhi e kam kaluar neper mend ate mundesi, dhe kam qene ne medyshje sepse "g' eshte nje kodik ideo-shkrimor i mevonshem ne krahasim me grupimin "ni-ne", te cilet une mendoj se kane lindur te paret, ku i-ja e para dhe me radhe, ndersa si kodik tingull, zonetik mendoj se ka lindur me pare. Pra per mua eshte shume e veshtire te vertetoj paresine, megjithese anoj nga parasia fonetike. mendoj se ne gillim linden konceptet tinguj-kuptim i mirepercaktuar per sejcilin-memorizim, si nje lloj alfabeti i shkruar ne kujtese.
Por, ang dhe enje kane lidhje kodike semantike, madje jane e njejta gje, por kodike shkrimore jo fonetike, ku enje eshte me vjeter, vjen nga koha kur mendimi kur shtoje dhe nje behej shume, sepse ende nuk kishin lindur mendimet e swastikes, te cilat me nje Z, behej me njehere njezet, por nejse sic thote faoni eshte shume e komplikuar. Madje ndonjiher pothuaj e pamundur per ta shpjeguar. ca gjera do ngelen pergjithmone mister per mendjen njerezore.

Po, e them ket sepse asht e ditun qi njisin "gn" o "ng" ne e bajm nj, ashtu si "njoh" qi rrjedh prej *gno, kena shamull ne greqisht "gi-gnosco" dhe lat. conoscere ose gjerm. kennen, pra kn ose gn ne e kena shkrij ne nj. Pranaj tham qi enj per mu ka ken eng ose ang. Por hala se kam kuptu ligjin fonetik perse disa njisi i kena shkrij bashke dhe te tjera jo. Sepse kjo nodh edhe me bashksit e tjera, "mb-b/m"(fenomen geg), "shk-sh","th-nd", etj. Perse ne shqip kena edhe "anger", or "ankth", por edhe enj, kena "ashk" por edhe "asher", e kshu me rradh. Ket se di, mase jan thjesht variante krahinore!!

[Strokulli]

..asht e ditun qi njisin "gn" o "ng" ne e bajm nj, ashtu si "njoh" qi rrjedh prej *gno, kena.. ne greqisht "gi-gnosco" dhe lat. conoscere ose gjerm. kennen, pra kn ose gn ne e kena shkrij ne nj.

Para se me vajtunë ndë Greqì a ndë Gjermanì,
duhet ditunë që arb. njoh ashtë shqiptimi i shpejt i arb. ngjoh, kja prej {në-gjoh} « arb. GJOH
[krh. {gj} «(në-)» ngj » nj edhe te arb. njomë « ngjomë (głomë), arb. njyenj « ngjyenj (głyenj) dhe tj. -- shih dhe {kn} {gj} te eng. knee - arb. gjû-ni dhe tj.].

[Orakulli]

Dihet qe g dhe k kane nje vend te perbashket te shqiptimit ne goje dhe gjate kodifikimit ne gjuhe te shkruar ka sjelle probleme dhe vecantite e llafabeteve. Dihet qe lafabeti-fjaleberi i quajtur Latin kishte Z-ne, e cila pranohet si e vertete nga shumica e sotme shkencore, me vone u hoq per disa shekuj, shume e habitshme kjo, ku u zevendesua me "g"-ne, por e cila nuk kishte tingullin "g", shume me teper e habitshme edhe kjo gjithashtu.
Fonetiken e kam mesuar jo nga librat e fonetikes, por nga fonetika e Shqipes, e cila i ka pothuaj gjithe shembujt brenda dialekteve te saj. Qe te kuptosh fonetiken nuk duhet vetem ta lexosh ne faqe librash, por duhet ta shqiptosh vete; thuhet qe pyetja me tmerruese per ne gjuhetar eshte sa gjuhe di.
Nejse, gjuha eshte pare vetem nga nje dimension, ose si nje system, por ajo ka shume dimensione, dhe me e habitshmja eshte qe perbehet nga shume systeme ne bashkveprimin. Eshte shume e ngjashme me ndertimin struktoror te ADN, ku me vecanta e saj eshte krijimi i kodeve me kuptim te njete por te ndryshem si ndertim dhe nga gershetimi i panderprere i tyre jepen prodhime , ose mednime-mendime te pafundme, sepse jane vendosur ne systemet e tyre perkatese , ku kryesorja eshte bota jo e gjalle dhe e gjalle jashte nesh, dhe te tjeret njerez pervec njerit, grupi, ajo qe eshte kofikuar, ndersa gjuha eshte pasqyrimi besnik i saj. Ne boten fizike qendrojne edhe tingujt, i cili nuk eshte nje system me vete i trupezuar ne gjuhe por nje shumesystemsh gjithashtu, e cili punon ne bashkveprim te jashtezakonshme me systemet e tjere..

[Gardhi i Ondrrave]

Para se me vajtunë ndë Greqì a ndë Gjermanì,
duhet ditunë që arb. njoh ashtë shqiptimi i shpejt i arb. ngjoh, kja prej {në-gjoh} « arb. GJOH
[krh. {gj} «(në-)» ngj » nj edhe te arb. njomë « ngjomë (głomë), arb. njyenj « ngjyenj (głyenj) dhe tj. -- shih dhe {kn} {gj} te eng. knee - arb. gjû-ni dhe tj.].

E drejt, ngj asht ba nj ne shqipen e sotme, si ne gn ose kn gjermane, p.sh. ngjesh-angl.knead-me shtyp brumin! Por grupi gj ka ken gl ne lashtsi, pranaj jo tana fjalt me ngj i referohen nji-gn ose kn te lashte. P.sh. ngjaj ka ken *glaj, e cila asht e lidhun me gjermanishten gleich-me ken njisoj, i ngjashem. Ngjoj/ngju ka ken *nglu dhe asht e lidhun me anglosaksonishten hlisten, qi ka ken *klisten pra me kl,gl. Pra kena nji grup qi bahet nj, nji grup qi bahet gl dhe tjetri qi rrin gj ose g, si ne foljen gjej/gjet qi lidhet me angl. to get, pra thjesht g. Besoj se vetem prej krahasimevet mujt me klasifiku grupin ngj!

[Strokulli]

Pra kena nji grup qi bahet nj, nji grup qi bahet gl dhe tjetri qi rrin gj ose g.

Shtû! Këhâ, ndanj të njëjtin mëndim me tûo. {Gj}'ët, p.sh., te me ngjomë, me ndëgjuo e me gjegjunë, përkah bunimi, janë të ndrryeshta.

[bardus]

Jam dakort me zhvillimet fonetike te permendura te dygrafave kl ,gl, ku glua - gjuha dhe klau-gjoj .
Desha te permend edhe nje zhvillim tjeter dialektor ku gl-g si psh:
glua-guha ; klau-n`goj pervec asaj ngjoj. Nga guha rrjedh lin-gua dhe n`goj, 'degjoj' e njejte me kou ne greqishten e lashte.
Kjo forme eshte e rendesishme sepse del se latinishtja e mori gati te rregulluar fonetikisht nga shqipja gua dhe se kjo eshte shume e vjeter dhe vazhdon te perdoret akoma.
Ndoshta edhe gl-gj eshte shume e vjeter ne sanskrit kemi jivhaa, 'gjuha' por ndoshta smund ta pergjithesojme.
sanskrit:


Ja dhe forma e mesme ghiuh ne nje fjalor te dialektit shkodran .

Fialuur i voghel, scco̳p e ltinisct - Jak Junkut