Etimologjia e fjales.

[Orakulli]

Sepse gjuha Shqipe ishte e vetme qe ekzistonte e pjekur para Anatolian. Anatolian u mbeshtet kryesisht ne gjuhen Shqipe per ndertimin e nje gjuhe te re ne pershtatje te ngritjes se re teknollogjike me prodhimin bujqesore, duke qene se ata qe shperthyen ne rritjen e popullsise te paret ishin parardhesit e drejperdrejte te shqiptareve te cilet perfaqesohen me kulturen Vinca-Turdas dhe shkrimin e saj . Me vija- perdoret Shqipja per te percaktuar nje nje gje te caktuar te botes fizike. Ndertohet duke u marr nga nje gjuhe me vjeter. Brenda vete gjuhes se vjeter vjeter ka shume mundesi te mos perdorej ai kod per percaktime te reja sepse ai vjetersisht percaktonte dicka tjeter. Keshtu qe "vija" e Shqipes prodhon nje emër per rrugen ne Latinisht dhe nje emër per tigrin ne nje gjuhe tjeter. Larg ne kohe qendron Shqipja si baze e trungut te pemes gjuhesore. Me larg ne kohe qendrojne gjuhet africane. Shqipja mbart nje trashegim prej tyre ne nje shkalle jo te vogel dhe ka brenda vetes dhe nje zhvillim krejt te saj te cilat perkojne me dy faza te rendsishme gjuhesore-evolutive gjuetine dhe bujqesine e fazes fillistare. Kodet e saj shperthehen me vone ne dege, e nendege dhe gjethe, lule dhe frutat. Latinishtja eshte nje nga frutet me te bukura,dhe me vlere logjik perdoruese me te larte te saj dhe bijave se saj Anatolian and Egyptian. Latinishtja eshte fundi i fazes evoltive bujqesi-ndertim, pothuaj 30 mije vjetet e fundit te evolucionit tone.

[bardus]

Pergjithesisht te gjiithe etimologjistet prejardhjen e fjales dore e spjegojne si me poshte:

dorë [f] (tg) {1} ‘hand’
PAlb. *de̅ra̅ {2} (AE 140)
PIE *ǵhesr- ‘hand’ _+_ (Pok. 447)
Gr. χείρ ‘hand’ Notes: {1} The plural form duar / du(e)r goes back to an original dual form *ǵhesr-(h1)e. {2} Has entered the declension of the fem. a̅-stems, (B.Demiraj).


Personalisht, kam vetem nje problem me origjinen e saj, kur shoh se eshte perdorur ne latinisht dhe greq.lashte.

Ne greq.vj.δωρος vazhdimisht eshte perdorur neper togefjalesha si njesi matese 'pellembe',ndersa e vetmuar eshte perdorur si, δῶρον gift, present, 'dhurate' dhe besoj eshte e njejte me etrusken tur-, tur-a, tur-e, tur-i, tur-u, tur-une, "to give, dedicate" , turan"given" turu "donator, giver" ,shq.'dhurues".

Ne gr.per fjalen pellembe exsiston edhe παλάμη,palm of the hand,"pllama,pellembe',lat.palma << shq. plla 'e rrafshet',pllaje,pllat.

δεκάδωρος, ten palms long
ἑκκαιδεκάδωρος, sixteen palms long,
τετράδωρος ,four palms long
τρίδωρος, measuring three plams,

ndersa latinet,
pentadoros HS, pentatoros G; tetradoros GS, tetradoro II. If Vitruvius himself used Latin letters here, it is obvious that he may have written pentadoris and tetradoris with Latin terminations.

Latinet dhe greket kishin ne perdorim fjale te tjera per' dore',gr.χειρ, lat.manus hand dhe eshte e paspjegueshme pse perdoren fjalen dore.
Vlen te permendet nga mithologjia,

Pandora (ancient Greek, Πανδώρα, derived from πᾶς "all" and δῶρον "gift", thus "all-gifted" or "all-giving"), ku pan<<mbaan,mbare,pra mbare-dhura`ta.

Misteri shtohet edhe me shume prej Latvian dūre fist, "grusht" dhe Hebraishtes vj.dərâ"arm 'krah' dhe germes D, ne hieroglifet e Egjiptit.Rastesi???



Sidoqofte, duket qe fjala dore dhe folja dhuroj jane te lidhura me njera tjetren dhe dhuroj besoj vjen nga dha. lat.donare 'dhone,dhane', sans. dana,danam,dar,'dhuroj'.
Por edhe sikur te kete ardhur nga *ǵhesr,dore ka ekzistuar shume heret ne kohe dhe eshte perdorur,huazuar, "padrejtesisht" nga latinet dhe greket dhe eshte dhene me gjenerozitet nga Iliret.

[Mallakastrioti]

Pjesa e shkeputur prej vepres se autorit amerikan Louis Herbert Gray (1875–1955) me titull "The Mythology of all Races Greek and Roman" f.12, ku gjejme interesante perkthimet qe u jane bere zotave te lashte te mitologjise se keshtuquajtur "greke" dhe pikerisht "Prometeut" (Προμηθεύς) dhe njerit prej vellezerve te Prometeut i cili quhej "Epimeteu". Respektivisht autori lidhur emrit te Prometeut na
sjell fjalen anglishte "Forethinker" e cila perkthehet "ai qe mendon me pare/parashikuesi/paramenduesi" si dhe emrin e vellait te Prometeut, Epimeteu na sjell fjalen anglishte "Afterthinker", pra "ai qe mendon me vonese" (dikush qe nuk mendon teper ne veprimet qe kryen, pra i pa mend).
Siç dime heronjte, zotat, gjysme-zotat e Mitologjise se lashte qe rendome quhet "Mitologjia e grekeve te lashte", keta te fundit te cilet i identifikuan me kete emer, pra "greke te lashte", u perkisnin nje popullsie me te lashte se te keshtuquajtur greke, ku edhe prej burimeve te autoreve te lashte ishin pikerisht keta te keshtuquajtur "greke" te cilet i kopjuan apo i pervetesuan keto mite duke i shnderruar apo edhe duke u ndryshuar edhe emrat shumehere.
Ne kete pike edhe shume autore modern bien dakort qe "Mitologjia e lashte" , pra zotat, perendite, heronjte, jane para-grek ne shumicen e rasteve.

[Mallakastrioti]

Do doja te diskutonim edhe njehere fjalen e keshtuquajtur "greke" e cila ndeshet shpesh neper epitafe dhe pikerisht fjala "XAIPE" te cilen zyrtarisht gjuhetaret apo etimologet e lidhin me fjalen e greqishtes bizantine dhe ate moderne "pershendetje".

Mendimi im eshte se ne rastin e nje epitafi mbi nje stele apo gur varri, nuk shoh arsyen qe ne ti japim pershendetjen te vdekurit, pra duke i thene "tungjatjeta"=hello (eng.), siç kerkojne te na i paraqesin:


(Imazhi me siper shkeputur prej "A complete dictionary of the Greek and Roman antiquities: explaining the ..." viti i publikimit 1700
Autor: Pierre Danet)

Dialektore ne zonen e Laberise-Mallakastres (por ndoshta perdoret edhe ne krahina te tjera), me ka bere pershtypje nje fjale interesante shqipe kur miq apo shoke kerkojne te ngushellojne dike qe ka humbur nje te dashur te familjes dhe pikerisht fjala "GAJRET", p.sh duke u drejtuar me fjalet "Bej Gajret=bej durim"

GAJRET m. bised.
Durim; guxim, zemër. Bën gajret qëndron, mbahet i fortë, duron. I jap gajret i jap guxim, i jap zemër, e trimëroj. E mban me gajret i jep shpresa; i jep zemër.
GAJRETSHËM mb. bised.
Që qëndron me durim e shpresë, që i jep zemër vetes, që nuk ligështohet lehtë; i durueshëm. Burrë i gajretshëm. Grua e gajretshme.

Pra ne rastin e me poshtem qe po paraqes:



fjala aty "XAIPE=HAIRE=KAIRE=GAIRE" eshte pikerisht kjo fjale qe do te thote ai qe ka bere kete epitaf per te dashurin e familjes (pra i afermi i te vdekurit ) ben gajret per kete humbje, ai qe eshte gjall ben durim per te vdekurin, por nuk ka llogjike ti shkruaj "pershendetje apo tungjatjeta" atij qe ka vdekur.

(Fjala qe ndeshim ne shqip "Gajret" e cila kerkohet te lidhet me turqishten "gayret" , te cilat ne mos gaboj kane kuptime te ndryshme edhe pse ngjashmeri ne menyren e ndertimit.Kjo fjale ne se do perdorim llogjiken, -pra HAIRE- nuk mund te jete "Hello" apo "Hail" apo "Salve" apo "Xairete", pra siç eshte perkthyer, pikerisht sepse nje te vdekur nuk mund ti japim lamtumire duke i uruar shendet sikurse duke i uruar jete, pasi keshtu eshte perkthyer prej zyrtareve etimologe, nuk mund ti shkruash nje epitaf nje te vdekuri duke perdorur fjalet PER-SHENDET-JE, apo TU-NGJAT-JETA . Ne se ka te beje me te keshtuquajturen gjuhe turke "gayret", atehere nuk mund te jete turke, pasi gjuha turke nuk ekzistonte ne kohen e Homerit)

Epitafi duhet te shenoj diçka te ngjashme: PLATORI( i vdekuri) djali i Kerdono-Gajret=durim. pra i ati i Platorit, Kerdono ben durim. Gati perhere emrat e te vdekurve shoqerohen prej emrave te babait, nenes, gruas etj....pra emrin e te afermit qe ndertoi varrin.
"Gajret (Durim) per Platorin e Kerdonit"

[faon perrovarri]

fjala HAIRE ne krye te heres shqiptohej si sot ne shqip "haire'' ,dhe ne gjuhen shqipe sot na vjen me fjalen HAIR ose HAIRË,sic i themi PËR HAJËR, kuptimi isakte i fjales greke eshte I URUAR, URATE.

[bardus]

fjala HAIRE ne krye te heres shqiptohej si sot ne shqip "haire'' ,dhe ne gjuhen shqipe sot na vjen me fjalen HAIR ose HAIRË,sic i themi PËR HAJËR, kuptimi isakte i fjales greke eshte I URUAR, URATE.

Eshte e vertete ,vetem se ketu na ngaterron turqishtja.

Turqisht, hayır noun ,no, charity, good, benefaction, beneficence, agape

A ka ekzistuar ne shqip perpara bakshishit osman,nuk e di.Kete fjale e perdorin edhe bullgaret dhe serbet,

Nga epitafet kjo fjale eshte perkthyer si farewell,goodbye "lamtumire",megjithese ka edhe shume perdorime te tjera si keto:


χαίρω .rejoice, be glad / ἀποχαιρετίζω,say farewell, take leave / ἀντιχαίρω ,rejoice in turn / ἐπιχαίρω,rejoice over, exult over / ἐπιχαιράγαθος,taking delight in what is good / ἐπιχαιρεκακέω ,rejoice at another's misfortune / ἐπιχαιρεκακία,joy over one's neighbour's misfortune, spite, malignity / περιχαίρω ,rejoice exceedingly /προσχαίρω ,rejoice at / προχαίρω,rejoice beforehand / ὑπερχαίρω,rejoice exceedingly at /ὑποχαίρω ,rejoice secretly /χαιροσύνη ,joy

Eshte perdorur edhe nga Homeri.




Gjithashtu edhe fjala hare gjendet ne gr,lashte.

χαρά ,joy, delight / χαριδώτης ,joy-giver / χαρμονή ,joy, delight /

HARE f.Gëzim i madh. Plot (gjithë) gaz e hare. Zjen kënga e hareja.

[Mallakastrioti]

[
Nga epitafet kjo fjale eshte perkthyer si farewell,goodbye "lamtumire",megjithese ka edhe shume perdorime te tjera si keto:

"A complete dictionary of the Greek and Roman antiquities: explaining the ..." viti i publikimit 1700
Autor: Pierre Danet)

Ngaterresat Bardus lidhur kesaj fjale qe ne vitin 1700 na del me nje kuptim tjeter, (pasi "Salve" prej italishtes do te thote "Pershendetje" dhe jo "Lamtumire", sikurse "Good-Morrow" do te thote "Mire neser", pra me mire neser dhe nje te vdekuri nuk ka llogjike ti shkruash diòka te tille-edhe pse ne ditet e sotme ndoshta linguistet kerkojne ta ndryshojne duke i dhene shpjegime te tjera) nisin pikerisht kur publikohet per here te pare fjalori i keshtuaquajtur i "greqishtes se lashte" ne latinisht si dhe prej "greqishtes" ne anglisht prej Gerrit Janszoon Vos (1577 - 1649)
Ky zoteri ka qene nder te paret qe ka krijuar shume ngaterresa lidhur shpjegimit te fjaleve

[Zeus10]

Nje mundesi tjeter, pervec atyre qe ju keni permendur, eshte dhe shprehja I PA-HARRU-ar. Kjo do te ishte shume e llogjikshme ne nje stele varri, sepse shpreh nje 'urim', per te ndjerin, tani qe ai eshte larguar fizikisht. Ne fakt, si ne shqip dhe ne greqisht ajo do shfaqej keshtu:
pa-harru= α-χαίρω, pra disi e ndryshme nga ce presim ne, por nese i hedhim nje sy steles se meposhtme:



menjehere pas fjales MNEME, qe do te thote kujtesë, shfaqet EHARIN(nje forme e XAIRE), qe ndoshta do te thote MNEME EHARIN= NE MENDJE(kujtese) E PAHARRUAR, dmth:
I PAHARRUAR KUJTIMI I TIJ

[bardus]

Penthesilea,Penthes-ilea -Yllja e Pendeses,

mbreteresha e amazonave, qe aksidentalisht vrau motren e saj Hippolyte dhe u pendua aq shume sa qe s`donte te jetonte me.Ajo shkoi ne Troje tek Priami per lehtesim te fajit dhe mori pjese ne lufte kunder Akejve, ku u vra nga Akili.

Etimologjia e fjales Πενθεσίλεια, lidhet me fjalen shqipe pendese ne kete forme gjendet vetem ne shqip.
πένθος grief, sorrow

PENDESË f.. Pendim. Pendesë e thellë.
PENDIM m. . Ndjenjë keqardhjeje që i lind dikujt për një punë a veprim të gabuar që ka bërë.

Foljet peshoj dhe pendohem kane te njejten origjine nga pende qe ne lashtesi, ne mitologjine Egjiptiane, penda perdorej nga Maat (mat) per te peshuar .Pra ne qender te te gjithe ketyre derivateve eshte penda,lat.penna ,a feather, dhe akoma me e vjeter peta,nga rrodhen te gjitha.

pendë ,PIE *(s)pen-(d-) ‘to draw, stretch’ (Pok. 988), s`duket e besueshme kur marrim

parasysh se Sans.pattra n.feather

[faon perrovarri]

I dashtun Bardus
Fjala Πενθος=grief=sorrow =zi,mban zi per vdekjen e dikujt ,nuk ka absolutisht asnje lidhje me fjalen ''Pendesë''
meqe e solle muhabetin pendesë=bën me nij,më vone=μετανιοωνω,metanjono=më tei nij,pastaj niej.
Ndërsa fjala PENDË (pule),shpendë jane puro epirotike dhe vijne nga adaptimi fonetik, dhe njëkohesidht divergjimi kuptimbartës i fjalës''PINDZI=pinxhi,pinxi=me e shtytë
pra , pënda pindzi pujin,pulën,ta pula.
gjithashtu kemi ''piana ,penëli''(shumës)=pënda,pëndët ,nga e cila vjen fjala ''pena'' qe nuk do tëta motivoj përshtatjen qëllimisht.
Unë jam shumë kureshtarë të dijë se çdreq e quanin kalemin bashkëkohsit e HOMIROIT,me se shkroi ai çobani i lopve ILIADËN.

[bardus]

I dashtun Bardus
Fjala Πενθος=grief=sorrow =zi,mban zi per vdekjen e dikujt ,nuk ka absolutisht asnje lidhje me fjalen ''Pendesë''
meqe e solle muhabetin pendesë=bën me nij,më vone=μετανιοωνω,metanjono=më tei nij,pastaj niej.
Ndërsa fjala PENDË (pule),shpendë jane puro epirotike dhe vijne nga adaptimi fonetik, dhe njëkohesidht divergjimi kuptimbartës i fjalës''PINDZI=pinxhi,pinxi=me e shtytë
pra , pënda pindzi pujin,pulën,ta pula.
gjithashtu kemi ''piana ,penëli''(shumës)=pënda,pëndët ,nga e cila vjen fjala ''pena'' qe nuk do tëta motivoj përshtatjen qëllimisht.
Unë jam shumë kureshtarë të dijë se çdreq e quanin kalemin bashkëkohsit e HOMIROIT,me se shkroi ai çobani i lopve ILIADËN.

Faon, ne thelb pendese do te thote var,ul(peshoj) koken dhe besoj se ajo grekja eshte e ndryshuar nga semantika origjinale,pastaj tek Penthes-ilea, ve re se vetem iliret dhe Hititet i deifikonin mbreterit me prapashtesen yll,ill (khs bardh-yl).

Ne nje rast e kane perdorur si πενθημι-ταλαντιαῖος weighing,peshoj.

Per fjalen pende nuk kam as me te voglin dyshim per cka kam thene me pare.Edhe gjuhet e tjera te Europes aty e kane origjinen.

feather (n.)
O.E. feðer "feather," in plural, "wings," from P.Gmc. *fethro (cf. O.S. fethara, O.N. fioþr, Swed. fjäder, M.Du. vedere, Du. veder, O.H.G. fedara, Ger. Feder), from PIE *petra-, zero degree *ptera- "wing, feather," from root *pet- "to rush, to fly" (see petition). Feather-headed "silly" is from 1640s. Feather duster attested by 1858. Figurative use of feather in (one's) cap attested by 1734. Feather-bed is O.E. feþerbedd.

[faon perrovarri]

[quote="bardus"

[/quote]

Faon, ne thelb pendese do te thote var,ul(peshoj) koken dhe besoj ..........
Per fjalen pende nuk kam as me te voglin dyshim per cka kam thene me pare.Edhe gjuhet e tjera te Europes aty e kane origjinen.
feather (n.)
O.E. feðer "feather," in plural,.........

E verteta eshte se,nuk u kisha kushtuar fare vemendjen figurave te mesiperme.Ketu gjej rastin per te konkretizuar keqinterpretimin,shtremberimin fatal qe i eshte bere historise se vertet te se kaluares se heret
Nga e kaluara e larget bota ka trasheguar vetem disa '' germadha" thote HYLLIN,dhe gjithshka qe dime per to s'eshte asgje tjeter ,vecse fantazia e njeriut perendimor te shekullit te njezet.
Plot gabime si keto te tuat eshte historia e antikitetit.

[Mallakastrioti]

E verteta eshte se,nuk u kisha kushtuar fare vemendjen figurave te mesiperme.Ketu gjej rastin per te konkretizuar keqinterpretimin,shtremberimin fatal qe i eshte bere historise se vertet te se kaluares se heret
Nga e kaluara e larget bota ka trasheguar vetem disa '' germadha" thote HYLLIN,dhe gjithshka qe dime per to s'eshte asgje tjeter ,vecse fantazia e njeriut perendimor te shekullit te njezet.
Plot gabime si keto te tuat eshte historia e antikitetit[/color].[/quote]

Jo te gjithe merreshin me blektori duke çuar dhente nga mali i Pindit ne malin e Gramozit dhe flisnin nje "greqishte te lashte" alla çobançe.
Po ik a derebardhi ti se edhe nuk ha pyke nga kjo ane edhe kerkon te besh interesantin. He pra na thuaj çeshte çobançja se aty e verdallis muhabetin ti, pasi kerkon te na besh çobançen gjuhen dhe popullin me te lashte!?

[faon perrovarri]

Po te tregoj per nje teme ideale me vlera unikale per EPIRIN ,si banor i epirit te vjeter qe je ,me te cilen mund te besh detyren e kursit.Nga ana strukturale emrat ,mbiemrat jane dy elementesh,dhe vecanerisht emrat e shkurter ruajne formen prokristiane.Ktu perfshihet dhe laberia e siperme ,ti je e poshtmja.Nje karakteristike tjeter e labnise se siperme eshte se ruajten menyren e jeteses kristiane dhe ne traditat e tyre do te gjesh dhuntira reale qe do te te ndihmojne te kuptosh me mire ,dhe te interpretosh me sakte VAZHDIMESINE e asaj qe kerkon.
Leri posidonat dhe platonat se do te lene pa ''buke''.....

[bardus]

Qe fjala Dhi eshte 100% e gjuhes shqipe askush nga etimologjistet nuk ka dyshim.Edhe ketu kemi diskutuar me pare fjalet dhi dhe kec si autoktone te trasheguara te gjuhes shqipe.

From PAlb. *aiδ-í(i)a̅. {2} Alb. formation with the suffix -(ë)në/-(ë)rë < *-e/ono-. {3} Probably, an ancient Wanderwort.
Alb. dhi , ‘(she-)goat’ {1}; (i) dhirë / dhinë [adj] ‘goat’s (milk, wool, skin)’ (Pok. 13)


Nuk e kuptoj se si kjo fjale shkoi ne dialektin Laconian te gr.vj.Pokorny e theksoi se edhe grekja αἴξ erdhi nga ilirishtja.

δίζα: αἴξ (Lacon.), Hsch.

δίζα diza goat (Attic aix) and Hera aigophagos Goat-eater in Sparta,
Gr. αἴξ ‘(she-)goat’

Gjithashtu shihet se fjala dhi ,e ka gjetur rrugen deri tek Aramaikja,me pare kemi permendur qe gedi 'edh,kec' ne Hebraisht.Iliret jo vetem shetisnin andej por edhe ua mesonin emrat e bagetive.

Tek libri i Saul Levin
Semitic and Indo-European, Volume 1,fq 119