MARAQ m. bot.
Bimë barishtore shumëvjeçare e ngjashme me koprën, me kërcell të degëzuar, me gjethe të holla si fije e me erë të mirë dhe me lulesë të verdhë, që rritet zakonisht nëpër ledhe në vende të thata e përdoret si erëz në gjellë ose si bimë mjekësore.
Zeus10 wrote:Duke pasur parasysh, qe gjithe leksiku njerezor, krijohet mbi bazen e nje elementi tashme te ztabilizuar dhe ne shumicen e rasteve, mbeshtetet ne karrakteristikat e vecanta te objekteve ne natyre, fjala arabe 'sari' apo ajo sanskrite 'hari' qe tregojne te verdhen, sipas te gjitha gjasave i referohen ngjyres shkelqyese se arit.
Ne vete ne shqip e perdorim:
vajza me floke ngjre te arte
rrezet e arta te diellit, etj:
Land, per kete fjale une kam bindje te plote, qe buron nga folja shume e vjeter "çel". Kjo e fundit, si te gjitha foljet e sistemit primitiv c-v-c, ka si pararendese nje folje me kuptim te perafert, te nje sistemi me te thjeshte c-v dhe une mendoj qe ajo eshte folja "(me) ça". Shikoje pak me vemendje foljen çaj:land wrote:lere ate muhabet, vjen nga protogjermanishtja skeujam=cloud=re...bile ne anglishten mesjetare kishte dopio domethenie cloud dhe heaven, re dhe parajse.
me mire merru me caelum(lat) dhe qiell, mos qullosim ndonje gje, ndoshta qiell eshte me e vjeter?! sigurisht jo ne formen e sotme si e shqiptojme, tingulli "q" eshte relativisht i ri.
ÇAJ kal.1. Ndaj në copa për së gjati duke e goditur me diçka të mprehtë a të fortë ose duke e prerë; i hap plasa të thella; ndaj më dysh. Çaj dru. Çan arra (bajame). Çaj fiqtë (ullinjtë). Çau një pjepër. Çaj një dërrasë. Çan akullin. Çaj me sëpatë (me pyka).
I çau kokën me gur. E çau me thikë. Tërmeti i çau muret. E çau (më) dysh (katërsh).
E vërteta çan (edhe) gurët. fj. u.
2. Pres thellë me diçka të mprehtë (për indet e buta të njeriut e të kafshëve); i bëj plasa të thella (për lëkurën); bised. e bëj operacion. Çau dorën. Çau këmbën me një gur. Gëlqerja t'i çan duart. I çau barkun. E çanë e operuan.
3. Copëtoj duke e shqyer me dhëmbë; mbyt duke e kafshuar thellë me dhembë.
I çau dhentë ujku. E çau çakalli. Të çaftë ujku! mallk. Me gojë të lan, me dhëmbë të çan. fj. u. Të çajnë mushkonjat. bised. të thumbojnë keq mushkonjat; ka shumë mushkonja.
4. Hap diçka të re duke gërmuar ose duke punuar thellë a duke e bërë një punë për herë të parë. Çaj themelet. Çaj një rrugë. Çaj një kanal. Çaj tokën punoj tokën për herë të parë. Çaj qilizmë (ugar). Çaj një rrah. Çaj me parmendë
5. edhe fig. Hap shteg përmes një pengese, duke e mënjanuar ose shkatërruar; shkoj përpara ose dal përtej duke mposhtur një qëndresë. Çaj dëborën. Çaj turmën.
Çaj rrugën (shtigje të reja). Çaj rrethimin (bllokadën). Çaj frontin. Çaj mbrojtjen e kundërshtarit.
ÇELUR mb.1. Që lejon të hyjë brenda, të dalë a të kalojë lirisht dikush a diçka, i hapur; kund. i mbyllur. Derë e çelur. Dritare e çelur. Përgjysmë i çelur.
2. Që i është hequr tapa, kapaku, mbyllësja a mbështjellja; kund. i mbyllur. Shishe e çelur. Kuti (enë) e çelur. Zarf i çelur. Me grykë të çelur.
3. Që i ka pjesët a anët të larguara ose të mënjanuara njëra nga tjetra, që është shpalosur, i hapur; kund. i mbyllur. Libër i çelur. Me sy të çelur. Me gojë të çelur.
4. Që është gërmuar a shpuar, i çarë; që nuk është mbuluar a mbushur. Varr i çelur.
5. Që ka filluar veprimtarinë, që punon, i hapur; kund. i mbyllur. Dyqan i çelur.
Rri i çelur gjithë ditën.
6. Që lejon kalim të lirë; që nuk është i zënë a i rrethuar me diçka. Rrugë e çelur.
7. fig. Që lë mundësi të lirë për të ecur përpara, që nuk ka pengesa a vështirësi; i hapur. Rrugë të çelura. Horizonte (perspektiva) të çelura. I ka të gjitha rrugët të çelura.
8. fin. Që i vijon veprimet me të holla, që nuk është mbyllur a ndërprerë, i hapur. Llogari e çelur. Kredi e çelur.
9. Që ka ngjyrë jo të theksuar, e cila afrohet me të bardhën, i hapur; kund. i errët, i mbyllur. Ngjyrë e çelur. E kuqe e çelur.
10. Që tingëllon i qartë e i pastër (për zërin). Zë i çelur.
11. Që është i qeshur e i gëzuar, që është gjithnjë buzagaz e i afrueshëm; kund. i zymtë. Fytyrë e çelur. Është gjithnjë i çelur në fytyrë.
12. fig. Që është i gjallë e i zhdërvjellët në marrëdhëniet me të tjerët, që nuk është i mbyllur e i humbur; kund. I mbyllur. Djalë i çelur. Vajzë e çelur. Bëhet më i çelur.
13. Që hapet në një vend, që ka një të prerë a një të çarë diku (për veshjet); kund. i mbyllur. Jakë e çelur. Me grykë të çelur.
14. Që i kanë shpërthyer burbuqet ose boçet. Lulet e çelura. Boçet e çelura. Pambuk i çelur.
15. Që ka dalë nga veza; që ka dhënë zogun ose larvën. Vezët e çelura. Fara e çelur e krimbit të mëndafshit.
* Me ballë të çelur (të hapur) shih te HAPUR (i,e). Me zemër të çelur (të hapur) shih te HAPUR (i,e).
çel-----qiell(çiel~çjel)HAPUR f.Hapësira ndërmjet pjesëve të diçkaje, hapësira që krijohet kur hapet a ndahet diçka;
. E hapura e derës. E hapura e murit. Të hapurat e gardhit.
HAPËSIRË f.1. Shtrirje e pakufizuar në të gjitha drejtimet e përmasat; shtrirje e gjerë brenda caqesh të caktuara, vend i hapët e i rrafshët, vend i gjerë e i lirë; pjesë e madhe e sipërfaqes së tokës ose të ujërave. Hapësirë e pafund (e paanë).
Hapësira ajrore (qiellore). Hapësirë e lirë (e madhe). Hapësirë tokësore (ujore, detare).
Hapësirë ndëryjore (ndërplanetare, kozmike). Gjeometri në hapësirë stereometri.
Çan hapësirën. Shkeli hapësirën ajrore. Fluturoi në hapësirë. Ndriçon në hapësirë.
2. filoz. Një nga format kryesore, të përgjithshme e objektive të qenies së materies në lëvizje, e cila shpreh karakteristikat e objekteve materiale, si gjatësinë, gjerësinë, lartësinë, formën, ndërtimin e tyre dhe largësinë ndërmjet tyre. Koha dhe hapësira.
3. Pjesa e brendshme, e zbrazët e diçkaje, brendësia e diçkaje. Hapësira e kraharorit (e barkut). Hapësira e kafkës. Hapësira e hundës. Hapësira e mitrës.
4. Zbrazëtia që ndan një send nga një tjetër, një pjesë nga e tëra etj.; largësia ndërmjet dy pjesëve të diçkaje. Hapësirat e trurit. Hapësira ndërmjet molekulave (ndërmolekulare). Hapësira ndërmjet vrimës dhe boshtit të qerres. Hapësirat e vijave. Hapësira ndërmjet rreshtave.
Falemnderit Land. Kam pershtypjen, se gjuha shqipe eshte me qellim e pastudjuar, sidomos ne burimin e saj. Kjo ndodhi gjate diktatures, kur u hoq fare nga programi, nga vllehet e Akademise dhe Byrose, por dhe tani, ku eshte 'perhumbur' brenda lendes se Letersise dhe ku vazhdon debati, nese duhet te dale lende e vecante apo jo:land wrote:zberthim i shkelqyer, e kisha lexuar dhe me pare nga ty qe qiell eshte cel, por s'me kujtohej se ku! prandaj te ngacmova, ta shpjegoje gjere.
Po te shohesh strukturen e fjales DI-ELLI, ne te gjitha shprehjet e siperpermendura, rrokja "di" eshte ajo qe bart nje kuptim shumefunksional, qe ka te beje me idene qe: askush nuk mund te marr DI-je, per boten nese nuk bie DI-ta(D(r)ita) mbi te. Dhe DI-elli si burim i DI-tes(drites), na jep dhe njohuri per boten sipas "ekuacionit":bardus wrote:Dielli i identifikuar si SY:
Surya ,Asurya,Sun, Osiris, Usil.
Dielli i identifikuar di Djali i Dias[perendise]
Diosyn[Dio-nusios], Jesua [Dia-sua] Di`alis 'Jupiter' ,Illyr.Di`ali , Dorian Alia''dielli'
Tek hebrenjte ka nje d > 0 , zhvillim i fonetikes ilire.
Zeus,pjesa tjeter e Di -Ali qe ne shqip eshteDiell= 'djali' = Eng.son/sun dmth Dor. Ali ,elios ,helenet kane edhe nje ηλ [lexo: jal] ''Diell'',kane te bejne me rrotullimin,vertitjen e diellit.Dielli eshte konsideruar si dicka qe leviz,qe rrotullohet dhe tek latinet:Zeus10 wrote:
alia(Doric) -----elios(""greek)----solem(latin)----dielli(shqip)
ajo shpreh foljen elementare lë(lëshon).
Pra vete fjala Di-e-li do te thote: që Lë(lëshon) dritë(ditë)
Te njejten gje do te thote ajo dhe ne latinisht(italisht):
so----qe eshte nga folja SHOH(see) qe eshte e barabarte me driten
dhe
lë---lëshon
Te vetmin perjashtim, ne perdorimin e ketyre rrokjeve kuptimbartese, nga zotrat-diell, ben vetem ajo egjyptiane RA:
Por kuptimi i saj fare mire mund te buroj nga folja e sterlashte e shqipes(ose asaj gjuhe te ciles shqipja i qendroi me shume besnike) RA(bie), pra ai qe ra(lëshon nga lart) driten.
Nuk ka sesi gjithe fjala sole te tregoje levizje(solla) Bardus, sepse nje porcion i saj ne gjuhet e Lindjes(Surya ,Asurya,Sun, Osiris, Usil) do te thote sy(sipas mendimit tend) ose sho-h(sipas mendimit tim) qe ne fund te fundit luajne te njejtin funksion.bardus wrote:Dielli eshte konsideruar si dicka qe leviz,qe rrotullohet dhe tek latinet:
s`jell --> aoristi solla ; ky aoristi i gjuhes shqipe[solla] eshte emerformues qe ne kete rast sole - sjelles ,rrotullues ''Dielli'',kete perfaqeson edhe shenja e Swastikes.
Zeus ,ne renditje po ti thuash hierarkike, YLLI ose IL, EL eshte me lart se Dielli i cili eshte vazhdimisht figuron si i BIRI,SUN 'cun',DJALI -[ ήλι-ALIA(Dorian)] dhe si barazim:Zeus10 wrote:Nuk ka sesi gjithe fjala sole te tregoje levizje(solla) Bardus, sepse nje porcion i saj ne gjuhet e Lindjes(Surya ,Asurya,Sun, Osiris, Usil) do te thote sy(sipas mendimit tend) ose sho-h(sipas mendimit tim) qe ne fund te fundit luajne te njejtin funksion.bardus wrote:Dielli eshte konsideruar si dicka qe leviz,qe rrotullohet dhe tek latinet:
s`jell --> aoristi solla ; ky aoristi i gjuhes shqipe[solla] eshte emerformues qe ne kete rast sole - sjelles ,rrotullues ''Dielli'',kete perfaqeson edhe shenja e Swastikes.
Pastaj, persa i perket DI-ELLI apo ήλι-ος, eshte per mendimin pothuajse e sigurte, qe do te thote: 'YLLI I DITES', ose thjeshte YLLI(ne greqisht, si ylli kryesor), kjo e fundit fjale qe buron sic thashe me pare nga folja lë, pra lëshon(drite)=ndricon.
