ARBERIAONLINE

ALBPelasgian wrote:Nje prej argumenteve me te keqperdorur ne debatet mbi gjuhesine historike eshte edhe dihotomia 'kentum' dhe 'satem' e gjuheve. Ky argument eshte perzgjedhur nga Georgievi si prove qe deshmon se shqipja nuk mund te jete e prejardhur prej ilirishtes, e cila sipas tij ishte gjuhe e tipit kentum. Fakti qe shqipja eshte gjuhe e tipit satem, e ka shtyre jo vetem Georgievin por edhe te tjere pas tij, qe te pretendojne nje burim dak (thrak) per shqipen.

Duhet qartesuar qe ne fillim qe kjo ndarje eshte e thjeshtezuar dhe si e tille eshte e tejkaluar nga gjuhesia. Klasifikimi i gjuheve paleoballkanike si 'satem' (thrakishtja, dakishtja, etj) e 'kentum' (maqedonishtja, peonishtja, ilirishtja, etj) eshte e pasigurte, kur kihet parasysh fakti qe materiali gjuhesor i ketyre gjuheve eshte skajshmerisht i varfer per te dhene gjykime te prera. Ekziston mundesia e perhershme qe keto gjykime te thehen ne momentin kur te zbulohen materiale te reja nga keto gjuhe.

Shqipja shfaq vecori edhe te gjuheve 'kentum' edhe te atyre 'satem' (megjithe faktin qe eshte klasifikuar ne kete te funidt). Te tjere jane te prirur te argumentojne se shqipja ka burim te dyfishte (iliro-thrak) ose mbase edhe eshte formesuar ne nje ambient gjeografik, ne te cilen puthiteshin keto dy elemente gjuhesore.

Le te jete kjo teme nje permbledhje e njohurive tona, kerkimeve dhe analizave te thella per kete ceshtje!

Debati le t'perqendrohet ne keto pika:

1. Sa eshte i qendrueshem klasifikimi centum/satem?
2. Shembuj te shqipes qe indikojne karakterin kentum
3. Materiale linguistike, citime nga autoritete e qerthuj linguistik per ceshtjen ne fjale.

Rezultati:

Analizat e shumeanshme te kesaj teme do te kompilohen ne forme te nje artikulli te thukte, i cili do te behet i njohur gjithandej botes virtuale.

Vazhdim te kendshem ne teme...

Sado qe ne shqiptaret ta deshirojme Perendimin, pozicioni yne 'gjeografik', eshte vendosur politikisht nga vete ata. Dhe kjo nuk ndodhi ne Jalte, por shume me heret, kur teoricienet Perendimore te gjuhesise, duke zbatuar ndonje urdher politik te fshehte, ose per shkak te injorances ndaj shqipes, shpiken ndarjen e familjes se madhe te gjuheve Indoevropiane, ne dy grupe te madha 'centum' dhe 'satem'. Eshte kjo ndarje, ne pamje shkencore, por ne thelb politike dhe raciste, qe e vendosi shqipen ne "Bllokun e Lindjes", pra ne te ashtequajturat "Gjuhet satem", edhe pse sipas thelbit te teorise se tyre, nuk sugjerohet llogjikisht, qe shqipja te perkase ketij grupi.
Teoria vete, eshte shume e nderlikuar, por thelbi i saj ka te beje me shnderimin e proto-tingujve palatovelars *ḱ, *ǵ,*ǵʰ te gjuhes meme te rindertuar, perkatesisht ne velare te pastra per gjuhet centum dhe ne sibilante, per gjuhet satem(ku perfshihet sic do ta shohim arbitrarisht dhe shqipja). E verteta e pamohueshme eshte, qe shqipja nuk i bindet absolutisht ketij rregulli. Shembulli tipik i perdorur per fjalen centum(hundred) demonstron pa asnje dyshim, qe shqipja ne te dy dialektet, as per se afermi, nuk perdor frikative gjate shqiptimit te ketyre tingujve. Per ta bere me te kuptueshme kete rremuje teorike, meqe te gjithe e dime fjalen face-book dhe shume njerez e kuptojne, qe fjales "face" i korrespondon "faqe" e shqipes, shqipja duket qartazi, qe perdor qiellzoren afrikative /q/, ne vend te spirantes frikative /s/, qe perdor anglishtja, duke e bere ate nje gjuhe te paster centum dhe anglishten nje gjuhe satem. Per te fshehur kete handikap te madh te teorise, teoricienet e sotem, detyrohen te bejne nje modifikim te idese se mirefillte, prej te ciles u ndertua vete teoria ne krye te heres. Ky modifikim konsiston ne idene, qe transformimi i tingujve primitive, ka kaluar ne nje faze tranzitore, pra nga gjuha proto-indo-europiane ne gjuhet perkatese proto, qe nuk egzistojne me. Por kjo artifice llogjike, e fut teorine ne kolaps te plote, sepse nese proto-shqipja psh, perdorte sibilantet kur u shkeput nga gjuha PIE, si ndodhi qe ajo perdor nje palatale te paster, ne fazen e verifikueshme qe eshte sot. Ky argument u perdor para disa kohesh dhe ishte aq derrmues, sa beri qe keta pseudo-shkencetare, te perpeliteshin per te gjetur nje tjeter justifikim, per 'ta mbajtur' shqipen te "roberuar', brenda deges satem ne teorine e tyre. Per kete ata dolen me argumentin, qe satemizimi i shqipes na paska qene i paplote ! Nese keshtu, cfare argumentash paskan keta "shkencetare", qe gjuha shqipe na paska filluar ne nje faze te paverifikueshme te saj satemizimin e saj dhe pse ai na qenka nderprere. Sigurisht, une nuk pres, ne asnje menyre, qe do kemi nje pergjigje te justifikoje kete modifikim thelbesor te teorise, por mund te them me bindje, qe kundershtia jone deri tani, beri te mundur, qe harta e meposhtme(fig 1) te modifikohej ne formen qe eshte sot, duke e hequr "njollen e kuqe te Lindjes", te paradokoheve mbi territoret ku flitet shqipja.
Tani per tani, ajo eshte lene e "bardhe", dmth as e kuqe e as blu, duke reflektuar ngercin mendor, ne te cilen gjendet racistat perendimore, per perkatesine shqiptare dhe gjuhes se tyre, por nuk do te kaloje shume kohe, kur duke u mbeshtetur ne vete kete teori, territoret ku flitet shqipja, tu vihet ngjura e duhur ne kete harte. Me nje llogjike te paanshme, nese do te ndjekim strikt teorine e isoglosave gjuhesore, llogjikisht frengjishtja nje gjuhe neolatine e fuqishme, duhet te jete satem qekurse perdor /s/ kur pronuncon 'cent' (hundred). Dhe vete latinishtja, gjuha "kampionja" e centumizmit, nuk shfaqet aq centum sa shqipja, ne kete faze kur i njohim te dyja gjuhet dhe shqipja eshte gjalle kurse latinishtja ka rene ne "gjume" Vete fjala "gjume" ne latinisht eshte "somnus" pra kjo e fundit perdor nje tingull spirant frikativ, qe do e klasifikonte si satem, kurse shqipja me analogen e saj te se njejtes dukshem origjine 'gjume', perdor nje tingull palatal affrikativ, qe e con ate ne pozicionin ekstrem te te qenurit centum. Prezenca ne gjuhen latine, prototipja e gjuhes centum, e frikatives /s/, ja u heq ketyre teoricieneve raciste, justifikimin qesharak "various modernised pronunciations with /s/", te gjuheve Perendimore moderne kur psh nuk justifikojne dot pse anglishtja shfaqet satem, kurse shqipja centum :
English------------Albanian
song--------------këngë(kangë-geg)
city----------------qytet
Pa dashur te hedhim poshte teorine(sepse ky nuk eshte qellimi), ne mund te provojme me shembuj te tille te panumert, qe kjo teori nuk mund te perdoret me, per te mohuar vazhdimesine e shqiptareve nga banoret e vjeter, qe theriiteshin ilire, qekurse gjuha e shqiptareve, na qenka satem dhe ajo e ilireve na paskesh qene centum. Kjo sepse jo vetem sepse nuk njohim mjaftueshem fjale te ilirishtes, per te gjykuar karakterin centum apo satem te saj, por sic e demonstruam qartesisht me lart, shqipja sillet si nje gjuhe me karakter centum, nese zbatojme kriteret e hedhura nga kjo teori. Ne fakt, ne nuk e dime nese jemi pasardhes te ilireve apo jo, bile nuk e dime nese iliret kane egzistuar vertete, ajo qe dime ne me siguri, eshte qe gjuha shqipe ka sherbyer per te formuar dy gjuhe te vjetra tashme te vdekura, latinishten dhe greqishten e vjeter(fig 2), nderkohe qe gjuha shqipe eshte gjalle

Sado qe ne shqiptaret ta deshirojme Perendimin, pozicioni yne 'gjeografik', eshte vendosur politikisht nga vete ata. Dhe kjo nuk ndodhi ne Jalte, por shume me heret, kur teoricienet Perendimore te gjuhesise, duke zbatuar ndonje urdher politik te fshehte, ose per shkak te injorances ndaj shqipes, shpiken ndarjen e familjes se madhe te gjuheve Indoevropiane, ne dy grupe te madha 'centum' dhe 'satem'. Eshte kjo ndarje, ne pamje shkencore, por ne thelb politike dhe raciste, qe e vendosi shqipen ne "Bllokun e Lindjes", pra ne te ashtequajturat "Gjuhet satem", edhe pse sipas thelbit te teorise se tyre, nuk sugjerohet llogjikisht, qe shqipja te perkase ketij grupi.
Teoria vete, eshte shume e nderlikuar, por thelbi i saj ka te beje me shnderimin e proto-tingujve palatovelars *ḱ, *ǵ,*ǵʰ te gjuhes meme te rindertuar, perkatesisht ne velare te pastra per gjuhet centum dhe ne sibilante, per gjuhet satem(ku perfshihet sic do ta shohim arbitrarisht dhe shqipja). E verteta e pamohueshme eshte, qe shqipja nuk i bindet absolutisht ketij rregulli. Shembulli tipik i perdorur per fjalen centum(hundred) demonstron pa asnje dyshim, qe shqipja ne te dy dialektet, as per se afermi, nuk perdor frikative gjate shqiptimit te ketyre tingujve. Per ta bere me te kuptueshme kete rremuje teorike, meqe te gjithe e dime fjalen face-book dhe shume njerez e kuptojne, qe fjales "face" i korrespondon "faqe" e shqipes, shqipja duket qartazi, qe perdor qiellzoren afrikative /q/, ne vend te spirantes frikative /s/, qe perdor anglishtja, duke e bere ate nje gjuhe te paster centum dhe anglishten nje gjuhe satem. Per te fshehur kete handikap te madh te teorise, teoricienet e sotem, detyrohen te bejne nje modifikim te idese se mirefillte, prej te ciles u ndertua vete teoria ne krye te heres. Ky modifikim konsiston ne idene, qe transformimi i tingujve primitive, ka kaluar ne nje faze tranzitore, pra nga gjuha proto-indo-europiane ne gjuhet perkatese proto, qe nuk egzistojne me. Por kjo artifice llogjike, e fut teorine ne kolaps te plote, sepse nese proto-shqipja psh, perdorte sibilantet kur u shkeput nga gjuha PIE, si ndodhi qe ajo perdor nje palatale te paster, ne fazen e verifikueshme qe eshte sot. Ky argument u perdor para disa kohesh dhe ishte aq derrmues, sa beri qe keta pseudo-shkencetare, te perpeliteshin per te gjetur nje tjeter justifikim, per 'ta mbajtur' shqipen te "roberuar', brenda deges satem ne teorine e tyre. Per kete ata dolen me argumentin, qe satemizimi i shqipes na paska qene i paplote ! Nese keshtu, cfare argumentash paskan keta "shkencetare", qe gjuha shqipe na paska filluar ne nje faze te paverifikueshme te saj satemizimin e saj dhe pse ai na qenka nderprere. Sigurisht, une nuk pres, ne asnje menyre, qe do kemi nje pergjigje te justifikoje kete modifikim thelbesor te teorise, por mund te them me bindje, qe kundershtia jone deri tani, beri te mundur, qe harta e meposhtme(fig 1) te modifikohej ne formen qe eshte sot, duke e hequr "njollen e kuqe te Lindjes", te paradokoheve mbi territoret ku flitet shqipja.
Tani per tani, ajo eshte lene e "bardhe", dmth as e kuqe e as blu, duke reflektuar ngercin mendor, ne te cilen gjendet racistat perendimore, per perkatesine shqiptare dhe gjuhes se tyre, por nuk do te kaloje shume kohe, kur duke u mbeshtetur ne vete kete teori, territoret ku flitet shqipja, tu vihet ngjura e duhur ne kete harte. Me nje llogjike te paanshme, nese do te ndjekim strikt teorine e isoglosave gjuhesore, llogjikisht frengjishtja nje gjuhe neolatine e fuqishme, duhet te jete satem qekurse perdor /s/ kur pronuncon 'cent' (hundred). Dhe vete latinishtja, gjuha "kampionja" e centumizmit, nuk shfaqet aq centum sa shqipja, ne kete faze kur i njohim te dyja gjuhet dhe shqipja eshte gjalle kurse latinishtja ka rene ne "gjume" Vete fjala "gjume" ne latinisht eshte "somnus" pra kjo e fundit perdor nje tingull spirant frikativ, qe do e klasifikonte si satem, kurse shqipja me analogen e saj te se njejtes dukshem origjine 'gjume', perdor nje tingull palatal affrikativ, qe e con ate ne pozicionin ekstrem te te qenurit centum. Prezenca ne gjuhen latine, prototipja e gjuhes centum, e frikatives /s/, ja u heq ketyre teoricieneve raciste, justifikimin qesharak "various modernised pronunciations with /s/", te gjuheve Perendimore moderne kur psh nuk justifikojne dot pse anglishtja shfaqet satem, kurse shqipja centum :
English------------Albanian
song--------------këngë(kangë-geg)
city----------------qytet
Pa dashur te hedhim poshte teorine(sepse ky nuk eshte qellimi), ne mund te provojme me shembuj te tille te panumert, qe kjo teori nuk mund te perdoret me, per te mohuar vazhdimesine e shqiptareve nga banoret e vjeter, qe theriiteshin ilire, qekurse gjuha e shqiptareve, na qenka satem dhe ajo e ilireve na paskesh qene centum. Kjo sepse jo vetem sepse nuk njohim mjaftueshem fjale te ilirishtes, per te gjykuar karakterin centum apo satem te saj, por sic e demonstruam qartesisht me lart, shqipja sillet si nje gjuhe me karakter centum, nese zbatojme kriteret e hedhura nga kjo teori. Ne fakt, ne nuk e dime nese jemi pasardhes te ilireve apo jo, bile nuk e dime nese iliret kane egzistuar vertete, ajo qe dime ne me siguri, eshte qe gjuha shqipe ka sherbyer per te formuar dy gjuhe te vjetra tashme te vdekura, latinishten dhe greqishten e vjeter(fig 2), nderkohe qe gjuha shqipe eshte gjalle