Etimologjia e fjales.

[illyrianboyful]

Nëse themi se " malli " i njerëzimit atëher kur ishin vetëm se qindra apo mijëra njerëz mbi sipërfaqen e Tokës, ishte kryesisht në frymë bagëti që gjindej në lartësirat, Mund të themi pa shumë dyshim se fjala "mal" është krejt sinonime e fjalës " Mallë " = pasuri dhe fjalë " mallë = mallëngjim " është sinonime gjithashtu e fjalës mallë = pasuri, pea " mal, mallë dhe mallë " jan sinonime dhe e njëjta fjalë.

Këtë na dëshmon edhe gjuha semitike = arabe, " mal = para = pasuri " dhe kan " jamiil " = anon=ngre zemra kah ajo, çka ndërlidhet pa dyshim me fjalën mallë = pasuri të shqipës dhe mallë = mallëngjim.

[ALBPelasgian]

Ne facebook kemi hapur nje debat ne lidhje me etimologjine e fjales amëz "kundërmim. Afshi i tokës së lëruar, që shoqërohet me një kundërmim të veçantë". Ne fjaloret gjuhesor ajo merret si refleks i rranjes I.E *h₃ed- "me kundermue". Kjo rranje, ne prapakthim, ka dhane nji varg refleksesh ne gjuhe te ndryshme si Latvian: ost; Lithuanian: úosti; Slavic: *adati; Latin: odor; Greek: οζω, etj. Nje fis grek qe jetonte ne Lokris dhe ne ishmin e Korinthit quhej 'Οζόλαι, i cili rendom etimologjizohet me foljen greke ὄζειν (to smell). Poashtu ne terthoret veriore te Ilirise, perkatesisht ne Panoni, kemi fisin Azali. Ilirishtja, ashtu sikunder edhe pasardhesja e saj shqipja, konvergojne drejt asaj qe IE *h₃e- shnderrohet ne *h₂ (o > a), ndryshe nga greqishtja e cila ruan vokalin e mbyllte te pandryshuem. Sibiliantin -z e shoh ma teper te perftuem ne shoqeri te nje /i̯-/, togu di̯, ne pajtim me rregullat fonetike ne mesapisht menzana < mend-i̯ono dhe shqip. zanë < di̯ana. Nese asht keshtu, atehere mund te perfytyrojme nji zhvillim si ky *h₃edi̯-ol > *h₂di̯-al > Azali (me temë në -i). Po ku mbetet fjala e sotme shqipe ,amëz''? Ka ndonji zhvillim te perbashket me formen ilire apo asht e pamvarun? Oreli ndjek kete skeme te zhvillimit amë < *adma < *odma < *h₃ed-mh₂.

[Val9]

Si mund te zberthehet fjala "numer"?

[Zeus10]

Ka shume mundesi, qe te kete buruar nga latinishtja nominis, ose varianti i saj lindor ονομα, qe do te thote ne shqip; emër(tosk) ose emën(geg). Kete te fundit nese e lexon permbys behet nga emën---> nëme, shume e ngjashme me nome ose ονομα. Tani pse numrat quhen emra, per mua ka kuptim, sepse numrat jane etiketa per nje gje abstrakte si vlerat numerike.

[Val9]

^^
Ne latinisht eshte "numerus" dhe jo "nominis".

number (n.)
c. 1300, "sum, aggregate of a collection," from Anglo-French noumbre, Old French nombre and directly from Latin numerus "a number, quantity," from PIE root *nem- "to divide, distribute, allot" (related to Greek nemein "to deal out;" see nemesis). Meaning "symbol or figure of arithmetic value" is from late 14c. Meaning "single (numbered) issue of a magazine" is from 1795. Meaning "dialing combination to reach a particular telephone receiver" is from 1879; hence wrong number (1886). The modern meaning "musical selection" (1885) is from vaudeville theater programs, where acts were marked by a number. Earlier numbers meant "Harmony; proportion calculated by number," and "Verses, poetry" [Johnson].

Number one "oneself" is from 1704 (mock-Italian form numero uno attested from 1973); the biblical Book of Numbers (c. 1400, Latin Numeri, Greek Arithmoi) so called because it begins with a census of the Israelites. Slang number one and number two for "urination" and "defecation" attested from 1902. Number cruncher is 1966, of machines; 1971, of persons. To get or have (someone's) number "have someone figured out" is attested from 1853. The numbers "illegal lottery" is from 1897, American English.

[Zeus10]

^^
Ne latinisht eshte "numerus" dhe jo "nominis".

Lexoje dhe njehere te lutem ate qe kam shkruar.

[Arban bArbArian]

Shkronja fjal Gj , per mendimin tim teper interesant , vet forma e G tregon nje labyrint @ nje rreth me ni diqka nmes pra G-i-j= GJ , ne shqip Gjë dmth send - nje diqka , pra nje send 'i' njohur i gjetur , gj-et dmth 'e gjej Atin etnin e ati sendi .
Gj vjen nga g dhe kjo nga k , k e ka familjen e vet ku kush ka kah ktu kam kem kom kë>g , por interesant K prap simbolizon I < per mendimin tim ni nieri qe eshte duke qendruar ne gatishmeri per te qit hap K

Ndersa shkronja fjal A qendron ne nje Vend pa levizur ,si nje rojtar me këmb pak te hapura , kur K duhet stabilizuar qe te mos jet levizese kah ku vjen A - K-A dmth A 'eshte' 'me qen' K e pa orjentuar = KA e kompletuar , ne qoft se vazhdojm , O dmth e plOtsuar e rrumbullaksuar - K-O-M , prandaj ne shqip egziston edhe A edhe O kam kom .
Jam i knaqur qe ne kosov ende egziston kjo e folur 'shum e vjeter' p.sh kallzo drejt a o qashtu , mos um le me rrejt .... , pra A O - 'a eshte ashtu'
ndersa H h per mendimin tim simbolizon nje njeri qe veq e ka qit Hapin dhe eshte ne levizje , prandaj kemi fjal Hi Hap Hy ,Hije-sepse hyn ne nje vend ku nuk bien rrezet e diellit , mirpo tingulli H mendoj qe vjen nga hapja e gojes Hrrr prandaj fjala Ha me Hanger 'Han-gjera'
Arbabet.

[bardus]

Ka shume mundesi, qe te kete buruar nga latinishtja nominis, ose varianti i saj lindor ονομα, qe do te thote ne shqip; emër(tosk) ose emën(geg). Kete te fundit nese e lexon permbys behet nga emën---> nëme, shume e ngjashme me nome ose ονομα. Tani pse numrat quhen emra, per mua ka kuptim, sepse numrat jane etiketa per nje gje abstrakte si vlerat numerike.

Per fjalet NUMËR, NUMËROJ , i/e NUMËRUAR , J.Junku na ka dhene :

gnehs,i, pl.a numero ; njehs 'numer'
gneh (me), v. numerare , ; me njeh 'numeroj'
gnehun ( i,e) agg. numerato ; i/e njehun 'i numeruar '

fjale keto burimore te shqipes qe mund te zevendesonin keto huazime nga latinishtja.

[rrëqebull]

Ne facebook kemi hapur nje debat ne lidhje me etimologjine e fjales amëz "kundërmim. Afshi i tokës së lëruar, që shoqërohet me një kundërmim të veçantë". Ne fjaloret gjuhesor ajo merret si refleks i rranjes I.E *h₃ed- "me kundermue". Kjo rranje, ne prapakthim, ka dhane nji varg refleksesh ne gjuhe te ndryshme si Latvian: ost; Lithuanian: úosti; Slavic: *adati; Latin: odor; Greek: οζω, etj. Nje fis grek qe jetonte ne Lokris dhe ne ishmin e Korinthit quhej 'Οζόλαι, i cili rendom etimologjizohet me foljen greke ὄζειν (to smell). Poashtu ne terthoret veriore te Ilirise, perkatesisht ne Panoni, kemi fisin Azali. Ilirishtja, ashtu sikunder edhe pasardhesja e saj shqipja, konvergojne drejt asaj qe IE *h₃e- shnderrohet ne *h₂ (o > a), ndryshe nga greqishtja e cila ruan vokalin e mbyllte te pandryshuem. Sibiliantin -z e shoh ma teper te perftuem ne shoqeri te nje /i̯-/, togu di̯, ne pajtim me rregullat fonetike ne mesapisht menzana < mend-i̯ono dhe shqip. zanë < di̯ana. Nese asht keshtu, atehere mund te perfytyrojme nji zhvillim si ky *h₃edi̯-ol > *h₂di̯-al > Azali (me temë në -i). Po ku mbetet fjala e sotme shqipe ,amëz''? Ka ndonji zhvillim te perbashket me formen ilire apo asht e pamvarun? Oreli ndjek kete skeme te zhvillimit amë < *adma < *odma < *h₃ed-mh₂.

Për mendimin tim edhe në këtë rast, si në shumë të tjerë, Oreli ka përfunduar tek ato kodrat e shumëpërmendura pas bregut.

Rindërtimin e amë nga "*adma" nuk mund ta quaj ndryshe përveçse lajthitje. Dhe kjo varet nga metodologjia e praptë që, ata që e kanë kthyer kërkimin gjuhësor në 'ideologji', duket se përdorin (ndoshta edhe pa vetëdije) duke u nisur nga ""rrënja"" algoritmike "IE" për të përfunduar tek gjuha që po studiojnë dhe jo anasjelltas!


Për fjalën amë mund të ketë dy shpjegime të mundshme (gjithsesi të ndërlidhura midis tyre):

Ose vjen nga {[ag >< ak >< akʰ ><] ah >< af >< apʰ ><} *abʰ > *av/*ab > *amb > am.
Ose vjen nga *ah-m > *ahmë > amë (siç ka thënë edhe bardusi).

Për këtë na ndihmon edhe simotëría tingullore dhe përputhja e pjesshme kuptimore midis av-ull dhe (h)am-ull pasi një shpjegim i mundshëm është që ato të jenë bigëzuar nga *abʰ-ull (tkp. trajta krahinore `ambull` por, megjithatë, për mendimin tim, kalimi m >< mb >< b është dydrejtimësh `><`).:

HAMULL m.
1. Zjarr i madh, flakadan. Bëri (ndezi) një hamull.
2. I nxehtë, shumë i ngrohtë, valë. U bë hamull u bë valë, u ngroh mirë.
* U bë hamull u ndez, i hipi gjaku në kokë, mori zjarr. Mori hamull u ndez, mori zjarr.

Por edhe në këtë rast gjithsesi mbetet e hapur mundësia që hamull të jetë nga *ah-m-ull.

***

Fjala οζω është ilirishtojugore dhe jo "greqishte e lashtë" pasi është një zhvillim i ndërmjetëm i po asaj rrënje që ka dhënë fjalët:

HOSI f.
Erë e këndshme, erë e mirë që lëshojnë disa bimë ose disa ushqime. Hosi e mirë.
Hosia e duhanit. Hosia e djathit.

dhe

USI f.
Erë e keqe; grahmë. Usi e rëndë (e fortë). Usia e peshkut (e plehut). Ka usi. Ka marrë
usi.

Rrënja e tyre është një trajtëzim i rrënjës *ah-: *oh, *uh të cilat tregojnë rrymë ajri, kundërmim, tyftajë etn.

Këto rrënjë i gjejmë edhe me shndërrimin *af, që nëpërmjet ilriishtoperëndimores, ka kaluar deri tek italishtja e sotshme "afa" 'zagushi'; dhe jo më kot një tjetër emër për zagushinë është:

UFËM f.
Vapë e madhe mbytëse; kohë e nxehtë e me re që të zë frymën, zagushi, bulçimë.
Ufëm e madhe. Është ufëm. U zuri frymën ufma.

ku shohim pikërisht ndryshimin [*ah ><] *uh >< uf që për mendimin tim na lejon ta gjurmojmë prejardhjen e fjalës `usi` nga *uhsi. Si mos të përmenden në këtë rast edhe fjalët hundë, nuhas, nuhurit të cilat janë pikërisht të ndërtuara me anë të 'tullës tingullçinuese' «uh/hu» [që çinon tingullin e marrjes apo shfryrjes së ajrit me hundë]. Gjithashtu për fjalën hosi mund të gjurmojmë një trajtë simotër *ohsi, nga e cila janë bijësuar ilirishtojugorja ὄζη 'erë e keqe, usi' dhe e sipërpërmendura ὄζω 'erëzim; nuhatje'.

Mund të marrim si shembull edhe fjalën tjetër

TUHAT kal. bised.
1. Shpërndaj andej e këtej, hallakat, davarit.
2. jokal. Pi duhan.
3. jokal. vet. veta III. Merr valë dhe zë e derdhet nga ena (për lëngjet); grafullon. Tuhati
kusia.

e cila është gjithashtu parashtesimi i po së njëjtës rrënjë që ka folja n-uhat me dallimin e vetëm që kësaj radhe, me anë të ndajshtesës /t-/ tregohet nxjerrja e ajrit. [Edhe tek folja grafullon kemi bashkimin e rrënjës përfuqizuese gr/gërr dhe përsëri rrënjën *af-ull.


Të gjitha këto fjalë burimore, siç është thënë edhe herë tjetër, janë të ndërtuara sipas vetive natyrëpasqyruese të Shqipes. [Mund të përmendim këtu shprehjen që përdoret rëndom për të treguar dikë që ankohet jashtë mase, dërdëllet, shpreh pakënaqësi etj: «bën uf e buf».]

Më sipër kam paraqitur vargun tingullndryshimor ag >< ak >< akʰ >< ah >[aj]< af >< apʰ >< *abʰ > av >< ab > amb > am.
Të gjitha këto ndryshime (që vazhdojnë edhe më tej) janë përbrenda ilrishtoShqipes dhe ato na lejojnë që të dallojmë se si për shembull fjala zagushi është njërrënjëshe me fjalët avull dhe vapë!

{Nëse gjuhëtarët që studiojnë gjuhët evropiane dhe në veçanti Shqipen, nuk janë në gjendje që ta dallojë këtë fakt, kjo veçse e përfuqizon mendimin se "teoria IE" është një kriptoideologji (jo domosdoshmërisht e përçuar me vetëdije).}

Fjala zagushí është parashtesim i fjalës agushí:



dhe jo më kot ajo është siemëne (sinonime) me fjalën

ZABULLIMË f. krahin.
Bulçim, ufëm, zagushi. Zabullimë e madhe. Është zabullimë.

që është gjithashtu parashtesim i fjalës (*)abullimë! [SIkurse `vapë` është parashtesim i *ap-ë].

Vargu që shkon nga *ag … tek … *av e përtej, me gjithë lilat ndërmjetëse, na lejon që t'i gjurmojmë të gjitha ato fjalë që nga ilirishtoShqipja i kanë kaluar gjuhëve të tjera evropiane për të treguar ujin, liqenin, lumin, përroin, moçalin, avullin etn.

Nëpërmjet tij gjurmojmë gjithashtu lidhjen midis avull dhe mjegull duke kuptuar që kjo e dyta është trajtë e parashtesuar e *egull >< *agull, siç e gjejmë përsëri të parashtesuar /v-/ tek mbiemri:

i VAGULLT mb.
Që duket si nëpër mjegull, i mjegullt, i vagëlluar.

Rrënjesa është *ag:

AGULL m.
shih AG,~U 1,2. Ngrihet me agull.
* Më bëjnë sytë agull më vishen, më mjegullohen sytë.

e cila tregon 'lojërat e dritës' që zhvillohen në sipërfaqen e lëndëve të ujshme, të avullta, të akullta (si dhe dritën e qiellit dhe atmosferës në mëngjes).
Ja pra, që nëpërmjet Shqipes mund të kuptojmë se si janë përftuar të gjitha fjalët evropiane që kanë të bëjnë me këto dukuri natyrore.


Për të gjitha këto arsye, mund të parashtrohet mundësia që emërfisi Οζόλαι të jetë i lidhur me emrin e fisit tjetër ilir, atë të "Ozeriatëve".

Por duhet të shtojmë ndryshimin tjetër tingullor që ka ndodhur brenda ilirishtoShqipes: zhvillimin *ag > *agz > *az, nga i cili ka lindur pikërisht fjala *azër > *ozër 'liqen, gjol, pellg, bërrakë; turbullirë' që i ka dhënë emrin Ozërjatëve (dhe që assesi nuk ka të bëjë me huazime nga sllavishtja!).

Ndryshimi A >< O është më se i rëndomtë por për ndryshimin prapashtesor -ër >< -ull mund të sjellim fjalët avër >< avull:




Pra, si përfundim, Οζόλαι mund të shpjegohet si *Ozullajtë 'banorët afër *ozullit', ku *ozull është motërzimi dialektor i ilirishtoShqipes jazull me kuptimin parak 'pellgishte' ose edhe 'vend me erëra jo të këndshme, moçal'.
Duke mos harruar edhe ndryshimin tjetër



jezull >< jezér >< *(j)ozér mund të shihet lidhja me emrin e fisit tjetër ilir, me po të njëjtin kuptim 'banorët e pellgishtes, banorët afër liqenit ose moçalit': Ozerjatët.

[ALBPelasgian]

Falemnderit vlla rreqebull. nji prej shpjegimeve me te mira e me koherente!

[bardus]

Flm Rreqebull per ftillimin , tek Ὀζόλαι shoh edhe nje problem tjeter , prapashtesa - αι (-aj) qe nuk ben pjese ne vorbullen fonetike helene - οί si Τριβαλλοί , Θεσσαλοί , Σελλοί , Ἀχαιοί , Δάρδανοι, por - αι ose - ae eshte prapashtese e perdorur per fiset iliro-maqedone Ἐλιμιῶται , Lynkestai (Λυγκησταί) ,qe te Ὀζόλαι , Ozolae ,mund te jete edhe - λαι (-laj) si sot Driza -Drizaj -Drizallaj ; Rrupaj -Rruplaj ; Dober -Doberlaj .

[Zeus10]

Duket sikur, kane marre prapashtesat shqip dhe i kane vendosur ne rasa dhe numra te ndryshem. Ne fakt gjuha greke, e ka per femeroren shumes(first declension ending with -ας or -ης).

Kurse keto jane nyjet shquese.



Murgjit thjesht, nga prapashtesa i kane bere nyje shquese, qe tregon se sa mekanike eshte gjuha greke.

[rrëqebull]

Falemnderit vlla rreqebull. nji prej shpjegimeve me te mira e me koherente!

Asgjë, faleminderit ty Vëlla për pyetjet që shtron se janë ngaherë të frytshme.

Flm Rreqebull per ftillimin

Asgjë, është edhe falë vërejtjeve, të dhënave dhe shpjegimeve të sakta që janë bërë këtu prej teje, Zeusit10, ALBPelasgian-it dhe të tjerëve.
Siç kam shkruar edhe diku tjetër, e quaj këtë lloj fjalëhetimi Metoda Vargmal (nga emri i logut përkatës ku kam hasur shpjegime të po kësaj natyre të bëra në mënyrë të pavarur) sepse them se i përshtatet shumë mirë. Por mund të quhet po ashtu njëkohësisht edhe Metoda Arbëria pasi mendoj se edhe kërkimet dhe shtjellimet e këtushme janë të bëra me po të njëjtën frymë kundradogmatike vërtetësíçmuese.

Mendimi im tek renditja e drejte qe ke bere ag >< ak >< akʰ >< ah >[aj]< af >< apʰ >< *abʰ > av >< ab > amb > am, rrenja e pare qe i sjell te tjerat, eshte onomatopja *ah- , produkt i trurit te njeriut ne situata habie, deshire, , dhembje etj.

Saktësisht: rrënjesa *ag nuk është tanimë tingullçinuese por thjesht 'ngurëzim' i rrënjesës *ah. Saktësimi yt është thelbësor sepse na lejon që të shohim se si kjo rrënjë ka dhënë jo vetëm kuptime të lidhura me erëzimin apo nxehtësinë por gjithashtu me mprehtësinë edhe nëpërmjet ndryshimit *Ah >< *Eh:

EH I. pasth.
1. Përdoret për të shprehur dhembje, hidhërim a pikëllim, keqardhje, pendim etj.; ah.
Eh, ç`e gjeti të shkretin! Eh, si s`e vura re! Eh, sa keq që i fola! Eh, ç'bëra!
2. Përdoret kur shprehim habi ose frikë. Eh, ti qenke! Eh, ç`më trembe!
3. Përdoret kur shprehim zemërim, kërcënim etj.; ah. Eh, në e zënça! Eh, ç`ia punoi i
poshtri!
4. Përdoret për të theksuar shprehjen e një dëshire, të një lutjeje, të padurimit etj. Eh,
sikur të kthehej sonte! Eh, sa mirë do të ishte po të binte një shi!
5. Përdoret për të përforcuar shprehjen e kënaqësisë, të gëzimit, të mallëngjimit, të
habisë etj. Eh, sa i bukur u bë fshati! Eh, sa më pëlqente! Eh, sa qenka rritur!
6. Përdoret kur na vjen diçka në mendje menjëherë e papritur. Eh, gati më doli nga
mendja! Eh, për pak harrova!
II. ndajf. krahin. Mjaft. Eh më, se na shurdhove!

EH m.
Tehu a presa e një vegle prerëse prej metali (e thikës, e sëpatës, e briskut etj.).
U trash ehu. U thye ehu.

EH kal.
Mpreh një vegël prerëse prej metali. Eh sëpatën (thikën).

Për t'u theksuar edhe kësaj radhe vetia fjalëndrëtimore e Shqipes me anë të ndajshtesave që shohim tek fjala t-eh [dhe në shumë fjalë të lashta ilirishtoShqipe që i kanë kaluar latinishtes e greqishtes] dhe që kot-së-koti nga Majeri është shpjeguar si e prejardhur nga italishtja "taglio" /taljo/; por mirësisht Çabeji e ka shpjeguar me saktësi.

Por duhet të shtojmë ndryshimin tjetër tingullor që ka ndodhur brenda ilirishtoShqipes: zhvillimin *ag > *agz > *az, nga i cili ka lindur pikërisht fjala *azër > *ozër 'liqen, gjol, pellg, bërrakë; turbullirë' që i ka dhënë emrin Ozërjatëve (dhe që assesi nuk ka të bëjë me huazime nga sllavishtja!).

Ndryshimin G >< Z e gjejmë sak tek fjalët vagëllimë >< veg(ull)im >< vezullim:

VAGËLLIMË f. sh.
1. Dritë e zbehtë, dritë si e agut; zbardhëllima e vagët e diçkaje. Vagëllima e mëngjesit.
2. fig. Gjendje e turbullt; mungesë qartësie, paqartësi.

VEGULLOJ jokal. vet. veta III
Vegon. Vegulloi drita. Vegullonin yjet. Nisi të vegullonte. S'ma vegullojnë sytë.

VEZULLON jokal.
1. Jep një dritë herë me shkëlqim të fortë e herë me shkëlqim të dobët; shndrit.
Vezullonin yjet. Vezullon xixëllonja. Vezullonin bajonetat.
2. edhe fig. Shfaqet diçka për një kohë të shkurtër dhe zhduket shpejt; vjen shpejt e në
mënyrë të papritur. I vezulloi një lot në sy. I vezulloi një mendim (një shpresë).

Dhe mund mos të jetë aspak një ndryshim i rastësishëm por të jetë i mvarur nga fakti që bëhet fjalë për 'lojëra' të dritës që, ndërsa me G-ën janë më së tepërmi mjegullime e zbardhullime, me Z-ën janë më shumë farfuritje dhe shndritje.

Fjala vezullimë është një tjetër dëshmi e faktit që (j)azull/*ozull/(j)ezull është burimore ilirishtoShqipe, pasi edhe ajo vetë është parashtesim /v-/ i po së njëjtës rrënjese që ka dhënë fjalën j-ezullí.

Të gjitha këto na ndihmojnë për të faktuar edhe një herë më shumë se sa shumë lëndë ilirishtoShqipe i ka kaluar latinishtes!: që nga fjala "vagus" e deri tek folja "video, visum" /viz-um/. Pra kuptojmë se, nga rrënjët që në ilirishtoShqipe tregojnë shndritjen, ndriçim e deri xixëllim, kanë buruar fjalët e tjera evropiane që tregojnë shikimin! Kshuqë, në një farë mënyre, fjala "vizion" që sot mund të quhet "huazim", është në të vërtetë një rihuazim i përpunimit të rrënjës burimore *vez-(ull)-im. [Dhe sipas gjasave rrënjesa *ez gjendet edhe tek folja dh-ez/ nd-ez 'bëj dritë; bëj të duket'].

Pra, folja "video"("vedere") dhe trajta e saj juglindore εἴδομαι janë rrjedhime të drejtpërdrejta të rrënjës ilirishtoShqipe që ka dhënë foljen:

VEGOJ jokal.
1. vet. Veta III. Mezi duket; nis të duket a të shfaqet diçka; nis të zbardhë drita. Vegoi
drita. Vegonin yjet. Sapo nisi të vegonte.
2. kal. Mezi e shoh diçka, mezi e dalloj, e shoh si nëpër mjegull; ma zë syri, ma rrok syri
për së largu. E vegoi në errësirë. S'ma vegojnë sytë.

***

Le të shqyrtojmë edhe një tjetër ndryshim tingullor me rëndësi, atë G >< GJ:



Pra kemi vargun Z >< G >< GJ me anë të së cilit mund të pohojmë se edhe emri i lumit Ἀχέρων është ilirishtoShqip dhe ngushtësisht i lidhur me fjalën e sipërprurë ag(j)osh 'vijë uji, rrëke' që qëmoti ka patur kuptimin më të gjerë 'lum/përrua/liqen (ujë i turbullt ose vezullues)'.


Pra Ἀχέρων hyn plotësisht në vargun az >< [agj ><] ag >< ak >< akʰ: *az-ër (>Ozeriatët) >< *ag-ull >< [*agj-osh] >< Akʰ-eron!

Dhe shpendin e ujit, që jeton nëpër moçale e këneta e quajmë pikërisht agjëronjë pra 'shpendi që jeton në *agjér: rrjedha uji/liqene/ligatina':

AGJËRONJË f. sh. zool., krahin.
Çatë, çafkë.

Kjo fjalë e ilirishtoShqipes është përhapur mandej në gjuhët e tjera evropiane duke dhënë "heron; airone; heigaro; aigron etj" të cilat pavarësisht stërkërcimeve të "gjuhëtarëve IE", nuk kanë dot asnjë shpjegim të mundshëm në gjuhët e sotshme përkatëse.

[Zeus10]

Dhe mund mos të jetë aspak një ndryshim i rastësishëm por të jetë i mvarur nga fakti që bëhet fjalë për 'lojëra' të dritës që, ndërsa me G-ën janë më së tepërmi mjegullime e zbardhullime, me Z-ën janë më shumë farfuritje dhe shndritje.

Shume e sakte Rreqebull, nje tingull i ndryshem, ndryshon kahun e kuptimit

G--> perdoret per venitje, rënje ---------ve(g)ullim
Z---> perdoret per ngritje, zënje---------ve(z)ullim

Une e kam nje ide pse z-ëja, bart nje kuptim rrites(apo zvogelues), sepse ajo eshte "kocka" e foljes se fuqishme shqip: zë--nis, filloj, por nuk kam ne shpjegim per g-ne.

[bardus]

Saktësisht: rrënjesa *ag nuk është tanimë tingullçinuese por thjesht 'ngurëzim' i rrënjesës *ah. Saktësimi yt është thelbësor sepse na lejon që të shohim se si kjo rrënjë ka dhënë jo vetëm kuptime të lidhura me erëzimin apo nxehtësinë por gjithashtu me mprehtësinë edhe nëpërmjet ndryshimit *Ah >< *Eh:

EH I. pasth.
1. Përdoret për të shprehur dhembje, hidhërim a pikëllim, keqardhje, pendim etj.; ah.
Eh, ç`e gjeti të shkretin! Eh, si s`e vura re! Eh, sa keq që i fola! Eh, ç'bëra!
2. Përdoret kur shprehim habi ose frikë. Eh, ti qenke! Eh, ç`më trembe!
3. Përdoret kur shprehim zemërim, kërcënim etj.; ah. Eh, në e zënça! Eh, ç`ia punoi i
poshtri!
4. Përdoret për të theksuar shprehjen e një dëshire, të një lutjeje, të padurimit etj. Eh,
sikur të kthehej sonte! Eh, sa mirë do të ishte po të binte një shi!
5. Përdoret për të përforcuar shprehjen e kënaqësisë, të gëzimit, të mallëngjimit, të
habisë etj. Eh, sa i bukur u bë fshati! Eh, sa më pëlqente! Eh, sa qenka rritur!
6. Përdoret kur na vjen diçka në mendje menjëherë e papritur. Eh, gati më doli nga
mendja! Eh, për pak harrova!
II. ndajf. krahin. Mjaft. Eh më, se na shurdhove!

EH m.
Tehu a presa e një vegle prerëse prej metali (e thikës, e sëpatës, e briskut etj.).
U trash ehu. U thye ehu.

EH kal.
Mpreh një vegël prerëse prej metali. Eh sëpatën (thikën).

Për t'u theksuar edhe kësaj radhe vetia fjalëndrëtimore e Shqipes me anë të ndajshtesave që shohim tek fjala t-eh [dhe në shumë fjalë të lashta ilirishtoShqipe që i kanë kaluar latinishtes e greqishtes] dhe që kot-së-koti nga Majeri është shpjeguar si e prejardhur nga italishtja "taglio" /taljo/; por mirësisht Çabeji e ka shpjeguar me saktësi.

Cabej ua ka thene se tek t-eh t- eshte parashtese njesoj edhe t-err por su mbushet mendja atyre te huazimeve . Trajta te shumta neper dialekte te kesaj fjale qe ka mbetur e ngrire ashtu sic eshte prodhuar nga nje pasthirrme jane edhe ehj , ahj, ehjënja -ehjurë me zbutjen e grykores ashper / h / , te laring. hejë, heje ,hej , hell ' spear, spit; hohe ' maje' qe mendoj se eshte ajo qe na thone PIE *ak- ‘sharp’.Andej nga helenet e vjeter Homeri ka thenur '' ἐχέφρονι Πηνελοπείῃ''- discreet Penelope ku ἐχέ ' EH ' + φρονι ' mendje - mprehtë' te tjera jane ἔχις , ἔχεε ,- viper , ekhidna ; ἐχινῆ , A.hedgehog's skin etj.Rrenja shfaqet mes dy zanoresh ah = eh , ahj dhe ehj , ἐχέ,ἔχις , ἔχεε, ἠκής ,- sharp' dhe αἰχμή 'point of a spear' dhe duhet te dalim kunder rrymes PIE dhe te themi se *eh~*ah kane dhene > PIE *ak- ‘sharp’.