Etimologjia e fjales.

[Mallakastrioti]

Te njejten gje permend edhe Virgjili kur thote "alban fathers".
Mallakastrioti ne nje video te tij, nga ato qindra video ne youtube ,qe skam fjale ta falenderoj ,ka nje, per emrin alban, por nuk e gjej dot dhe i lutem ta sjelle se eshte me shume vlera.

Te falenderoj per fjalet Bardus (bej vetem detyren )

Ndoshta i referehesh kesaj video (sipas Niko Stilo)?

[bardus]

Sado te cuditshme duken disa konkordanca te gjuhes shqipe me 'greqishten e lashte' , sic ishin disa qe kemi sjellur ketu me pare,akoma me shume perforcohet ideja se, greq.lashte ishte nje gjuhe shqipe e kamufluar,e rirregulluar permes togfjaleshave me morfema shqip qe duket sikur eshte bere me qellim nga dikush (mendoj se prifterinj) dhe e gjeti rrugen per tu perhapur si gjuhe e civilizuar dhe se kush nuk e flet, eshte barbar.
Me poshte po sjell nje fjale qe eshte relativisht e perdorimit te rralle ne shqip.

ÇANAK m.
Enë e thellë, zakonisht prej balte, ku shtien gjellën; misur. Çanak balte (druri). Çanak me dhallë (me ullinj). Një çanak me gjellë.

σαννάκιον cup , çanak

Besoj se ne baze te kesaj, fjale qendron leksema ene,ane, qe sic e kemi permendur me pare eshte edhe baza e fjales anije.Formimi i ÇANAK u be pas futjes se KH_ana-k te shume perdorur ne gjuhen e vjeter shqipe,per shkak tendences per te mbajtur nje foneme aspirate ne perberje te monosillabikeve.Vlen te permendet se ANU ishte perendi sumere qe vazhdimisht na shfaqet me nje ene ne dore.

[ALBPelasgian]

Me poshte po sjell nje fjale qe eshte relativisht e perdorimit te rralle ne shqip.

Ne te vertete, kjo fjale gjen perdorim me te shpeshte ne disa te folme te Kosoves (sidoms ne Drenice e gjetke). Me teper njihet nga fjaleurta parodike: "Hasan Gashi e bani namin/ thej çanakun, derdhi langun" (qe duhet te kete shpotitur ata njerez qe krekosen se tepermi me fjale, ndersa bemat e tyre jane te paperfillshme'.

σαννάκιον > çanak

Etimologjia e propozuar nga Bardus me duket e besueshme. Megjithate, kam deshire qe te jete sa me koherente, dmth e perforcuar semantikisht. Ne leksikun e shqipes qeneson edhe fjala 'sanak' (per etimologjine e te cilit s'kam bere asnje kerkim). Duhet gjetur pra ndonje shembull fonetik te kalimit te "s" ne "ç", ne menyre qe te perligjej etimologjia e propozuar.

[bardus]

Me poshte po sjell nje fjale qe eshte relativisht e perdorimit te rralle ne shqip.

Ne te vertete, kjo fjale gjen perdorim me te shpeshte ne disa te folme te Kosoves (sidoms ne Drenice e gjetke). Me teper njihet nga fjaleurta parodike: "Hasan Gashi e bani namin/ thej çanakun, derdhi langun" (qe duhet te kete shpotitur ata njerez qe krekosen se tepermi me fjale, ndersa bemat e tyre jane te paperfillshme'.

σαννάκιον > anak

Etimologjia e propozuar nga Bardus me duket e besueshme. Megjithate, kam deshire qe te jete sa me koherente, dmth e perforcuar semantikisht. Ne leksikun e shqipes qeneson edhe fjala 'sanak' (per etimologjine e te cilit s'kam bere asnje kerkim). Duhet gjetur pra ndonje shembull fonetik te kalimit te , ne menyre qe te perligjej etimologjia e propozuar.

Si scholar qe je, e kuptoj shqetesimin tend ( ),por une kam nje te mete qe i bie shume shkurt gjerave, sepse sic duket jam dembel.
Per kalimin "s" ne "ç" qe permendni e kam permendur edhe me pare per aresye tjera.William Skeat u befasua kur pa se ne gjuhen shqipe kishte nje akrobaci te gh-kh-s--gj-etj. ne fillim te fjales,p.sh. gi`arpen-gjarper ardhur nga h`arpen,krejt ky konfuzion erdhi pas aspirates H qe u shtua ne fillim te fjales si ne ap=hap,jale=n`kh-jale "ngjale' pra fonema H(aspirate) eshte pikenisja e krejt turbullirave.Mendoj duhet mbajtur parasysh edhe perzjerja e dialekteve te hershme te gjuhes shqipe, qe dominuan ne periudha te ndryshme mbi njeri tjetrin, gje kjo qe smund ta mohojme vetem duke pare ndikimin e standartit te sotem mbi te tjeret.Pergjithesisht mendoj se kjo aspirate ka dhene nje zinxhir fonetik H > KH, GH >s ,ç, gj,etj.
Nje shembull nga lashtesia eshte AKIL dhe HEKTOR,te dyja vijne nga rrenja AK- njeri do te thote H` AK-IL=ylli hakmarres,dhe tjetri H`ak gjaksori=hektor, (sot sek)-kjo vjen nga diferenca e dialekteve Dardane dhe Akej,ku eshte e qarte se edhe Lufta e Trojes s`ka ndodhur sic thote Homeri , por eshte nje echo e saj,sepse tere emrat e personazheve i pershtaten atributeve ne ate histori si p.sh. Odiseu=Uthste (etruscan) udhe gjej, Agamemnon=Aga mendje=mendje mprehti, Menelaus, (Menele,etruscan) mendje-le 'mendje lene' shqip pra kemi te bejme me nje histori sipas Homerit por jo ekzakte.

[bardus]

Ketu desha te permend se edhe ne turqisht eksiston kjo fjale çanak 'kupe'.Problemi eshte se shume fjale qe na thone se jane huazim nga turqishtja nuk jane ne te vertete.Me pare kam sjellur fjalen safi si ne shqip dhe ne greq.vj. por kjo fjale gjendet edhe ne turqisht si saf 'e paster'.Besoj se keto jane te nje populli te meparshem paramongolo turk.

[bardus]

σαράβαρα, loose trousers 'pantollona te lirshme'


SHALLVARE f. vet.
Veshje prej cope të leshtë a prej pëlhure të trashë, që mbajnë si pantallona burrat e gratë në disa krahina dhe që janë mjaft të lirshme, të gjera lart e të ngushta nga fundi i këmbëve. Shallvare leshi (shajaku, doku). Xhepat e shallvareve.

[Zeus10]

Do ju lutesha: qe postimin e meposhtem te mos ta konceptoni ne menyre banale. Ai ka te beje thjeshte me etimologjine e fjales.

Ne Greqi gjendet nje ishull me emrin Ικαρία i-*****-a
Forma e tij eshte vertete e cuditshme:

Ikaria has been inhabited since at least 7000 BC, when it was populated by the Neolithic pre-Hellenic people that Greeks called Pelasgians.

Pikerisht keta njerez, e kane therritur kete ishull me kete emer, nje fjale qe perdoret ne gjuhen shqipe aq rendome.

[Mallakastrioti]

Fjala shqipe "ZJARR" ajo qe dha emrin "Zia-ut"?

[Mallakastrioti]

LËÇIT kal. vjet.
Lexoj. Lëçiti një letër.
LËÇITËS m. vjet.
Lexues.
LËÇITJE f. vjet.
Lexim.

Interesante kjo fjale e perbere: LË-ÇIT, pra Leh-Qit (me qit, me nxjerr) ,,,nxjerr lehje. Leh-nxjerr=leh-xjerr=le-xjerr=le-xoj
Kryesisht folja shqipe "Leh" perdoret sot per kafshet, qenin, por kuptimi fillestar duhet te kete qene ndryshe.
Ne te keshtuquajtur greqishte e lashte kemi fjalen "log-os= fjale" dhe ne shqip hasim disa fjale si me poshte teje interesante prej ketij derivanti te lashte si me poshte:

"LOG-ORI f. bised.
Vajtim me zë të lartë e me fjalë, vaj, kujë. Qante (vajtonte) me logon.
LOGORIS kal. bised.
Qaj të vdekurin me zë të lartë e me fjalë, vajtoj. E qanë dhe e logorisën.

Mos valle edhe fjalet "QEN" dhe "QAN" (me qare) kane te njejten lidhje pasi kemi te bejme me nje "kujë"

[Zeus10]

Southern Albania

In Southern Albania a woman usually sings poetic verses and a choir behind her takes up the refrain. In Southern Albania only women participate in the Vajtim, whereas in Northern Albania men also can take part. The song will ask the deceased to get up from the dead because all he owned and all that was dear to him is calling for him/her to be back in life. In the past professional mourners were hired to perform a good vajtim by the wealthy families. The Turkish traveller Evliya Çelebi, visited Gjirokastër, Southern Albania, then part of the Ottoman Empire in 1670, and reported the following account from the city:[1]


The people of Gjirokastra mourn their dead relatives for forty or fifty, indeed up to eighty years. Every Sunday all the relatives of the dead person gather in a jerry-built house, paying professional mourners who weep and wail and keen and lament, raising a great hue and cry. No one can stand to be in town on Sunday because of all the noise and uproar. I dubbed Gjirokastra the city of wailing. It is a great wonder how the professional mourners manage to weep and wail with such feeling - more than for their own relatives - for someone who has been dead a hundred years and to whom they are not even related. And how they lament! It is only when they are exhausted with hunger that they desist.

A particular type of the Vajtim is E qara me ligje (English: Weeping with Lamentations), which is a sub-genre of iso-polyphonic mourning. This is mainly encountered in Labëria

Fjala flas ne """greqishten e vjeter"" eshte λέγειν ashtu sic eshte dhe ne latinisht(qe eshte gjuha "greke", ne nje stad tjeter) logus, ashtu sic eshte ne greqishten bizantine λεω.
Rrenja eshte lehtesisht e identifikueshme: λε, nje fjale e struktures elementare bashketingellore-zanore, qe ka si kuptim fillestar lë, me nje numer te pabesueshem nenkuptimesh, jo vetem ne shqip, por dhe ne gjithe gjuhet e tjera, me burim ate gjuhe, te cilen shqipja e perfaqson sot me besnikerisht.
Kur ne flasim, ne lë-shojme tinguj, ne le-him, ne par-la(italisht) ne λε-ω(greqisht), ne lo-qui(latinisht). Kur ne qajme me ze te larte, ne u-lë-rijme, njesoj si u-lë-rrijne kafshet. Prandaj dhe gjuha jone eshte li-ngua, la-ngue, la-nguage ne lë-ngëtoret(gjuhet) e tjera, pra te "atij" organi, qe ne mes te lë-ngjeve te gojes ben te mundur fja-lë-n, ligj-ëraten.

LIGJËRATË I f.1. Fjalim për një çështje politike, ideologjike a shoqërore, që mbahet përpara një grupi të madh dëgjuesish. Ligjëratë e gjatë (e bukur). Mbajti një ligjëratë.
2. Mësim për një temë të caktuar që zhvillohet nga pedagogu në shkollat e larta; leksion. Cikël ligjëratash.
3. Kuvend, bisedë. Ligjëratë e këndshme. Ligjërata e plakut. gjuh. Ligjërim; e folme. Ligjëratë e shkruar (e folur). Ligjërata e zakonshme (e bisedave të përditshme).
* Ligjëratë e drejtë gjuh. formë e ndërtimit sintaksor të ligjërimit, në të cilën ai që flet a shkruan përsërit fjalë për fjalë, pa asnjë ndryshim ato që ka thënë një tjetër ose që ka thënë vetë më parë, duke i veçuar si fjali më vete. Ligjëratë e zhdrejtë (e tërthortë) gjuh. formë e ndërtimit sintaksor të ligjërimit, në të cilën ai që flet a shkruan i riprodhon fjalët e një tjetri ose fjalët që ka thënë vetë më parë pa bërë ndryshime në përmbajtje, por me ndryshime në formë, duke mos i veçuar si fjali më vete. Pjesët e ligjëratës gjuh. kategoritë themelore leksiko-gramatikore, në të cilat grupohen të gjitha fjalët e gjuhës sipas kuptimit leksikor dhe veçorive të tyre gramatikore (p.sh. emri, mbiemri, numërori, përemri, folja, ndajfolja, parafjala etj.).
LIGJËRATË II f. vjet.Vajtim me ligje i një të vdekuri nga gratë. E ëma nisi ligjëratën.

[Zeus10]

Gjthashtu thone edhe per foljen kendoj vjen nga cantare por harrojne se ne dialekt gjendet KAAJK 'kenge ' qe eshte shume me vjeter se te gjitha format tjera latine cantare ,cano.

Nuk ka dyshim fare, qe fjala kange, ka lindur keshtu:(shih bashkengjitjen):

[Arbëri]

mencur thone se e sollen venedikasit,a thua se shqiptaret s`kishin pare liber me sy deri atehere.Gjthashtu thone edhe per foljen kendoj vjen nga cantare por harrojne se ne dialekt gjendet KAAJK 'kenge ' qe eshte shume me vjeter se te gjitha format tjera latine cantare ,cano.

Zuna ne Kajk




ISMET PEJA -- ZUNA N'KAJK




kajka e ajshes etj..

Gjenerata me te vjetra as qe e dine cfare eshte "Kenge" Deri para pak kohesh KENGES i thuanim KAJKE , ne Kosove e Maqedoni .

[bardus]

Edhe nje fjale tjeter e gjuhes shqipe ne greqishten e vjeter.

Fjala TUPAN, desha te theksoj se eshte perdorur edhe nga Homeri,po e permend sa per te
vertetesuar vjetersine e saj.

TUPAN m. vjet.Daulle, lodër.

τύπανον drum,

“τυμπάνων Π, κυμβάλων” Strabo

, Lat. tympanum << tupan

[Mallakastrioti]

Le te shohim nje fjale ilire te cilen e ndeshim ne "Epistles" Vell. 1,Ep. 13.10-18, Horaci.
Horaci na sjell nje deshmi interesante lidhur nje fjale ilire-mesape e cila eshte perdorur prej Quintus Ennius ( 239 p.e.s – 169 p.e.s ). Quintus Ennius ishte me origjine Mesape (pra Ilire) dhe nje shkrimtar apo autor i cili publikoi disa vepra ne periudhen e Perandorise Romake dhe pikerisht ne ate periudhe e cila njihet si Periudha Republikane. Fjala intersante Ilire "LAMAS" (shih imazhin e bashkangjitur) jo vetem ka te njejtin kuptim me shqipen, por duket gati-gati te kete ardhur deri ne ditet tona ashtu siç shqiptohej me teper se dy mije vjet me pare. Sipas komentit te autorit kjo fjale, pra "LAMAS" ne ilirishte, ne anglisht perkthehet "bogs" =moçal. Po ç'eshte moçali ?
-MOÇAL. Vend a fushë me ujë të ndenjur e me baltë-
...pra,
LLUMË= pellg i madh me ujë të ndenjur e të ndotur...
ose
LLUMISHTË= Vend i mbushur a i mbuluar me lym, lymore.

Dhe rrjedhimisht LAMAS=LLUMES=i llumte, e llumte, me llum etj

[bardus]

Eshte pak e habitshme te gjesh disa fjaleformime te gjuhes shqipe edhe ne gjuhen tokariane,shkrimet e te cileve, jane gjetur ne kufijte e Kines lindore .
Per emerimin e tigrit kane perdorur fjalen, mevija , si pershkrim fizik i vijave te lekures se tigrit,fjaleformim nga morfema rrenjore vije dhe parafjales ndajshtesore me .
Kjo parafjale eshte perdorur ne fjaleformim edhe ne raste te tjera si p.sh. miidis 'medysh' >>mes,ne lat.metutus 'be afraid', shq.me tute 'frike',etj.

mewiyo/mewiya (.[m/f]) ‘tiger’

[mewiyo (m.)/mewiya (f.), -, mewiyai (m/f)//] mewiyo [lege: mewyai-]

Probably a borrowing from Iranian, particularly one should compare (earlier) Khotanese mauya (later muyi) but also Sogdian myw (Poucha, 1931:177, fn. 12, Lüders, 1933:1018-9, VW:631-2).
Perkthyesi ka hedhur idene se mund te jete huazim nga perset .

Disa fjale te tjera nga tokarian, meqe i permendem:

warke* (nm.) ‘garland’ shq.varg,varse.

wäs-1 (vi.) ‘be dressed in, wear; get dressed (in), put on’, shq.vesh.

wäs-2 (vi.) ‘dwell, abide, remain, lie (on)’,shq.vis.

Var,vesh,vije,vis ,jane fjale te vjetra te gjuhes shqipe.