Etimologjia e fjales.

[Phoenix]

Une mendoj qe fjala parzmore, nuk ka lidhje me ndonje fjale te zhdukur shqipe. Ajo eshte rezultat i fuzionit te dy fjaleve persiper + m(b)oj. Persa i perket m-se qe ne shqipen moderne eshte shnderruar ne mb, eshte "kocka" e dialektores mo=ma=mbaj psh:

me majt---> me mbajt

Nuk jam i sigurte nese kuptimi i mo->maj=mbaj eshte: "me mbrojt"

Më falni Zeus, mendoni se ka ndonjë lidhje midis fjalëve:
mur, mburojë, mbloj, mbroj dhe membranë?
Faleminderit!

[Zeus10]

Une mendoj qe fjala parzmore, nuk ka lidhje me ndonje fjale te zhdukur shqipe. Ajo eshte rezultat i fuzionit te dy fjaleve persiper + m(b)oj. Persa i perket m-se qe ne shqipen moderne eshte shnderruar ne mb, eshte "kocka" e dialektores mo=ma=mbaj psh:

me majt---> me mbajt

Nuk jam i sigurte nese kuptimi i mo->maj=mbaj eshte: "me mbrojt"

Më falni Zeus, mendoni se ka ndonjë lidhje midis fjalëve:
mur, mburojë, mbloj, mbroj dhe membranë?
Faleminderit!

Une jam i sigurte qe ka nje lidhje semantike qe pasqyrohet dhe ne ate grafike midis mbaj dhe mbroj.
Sic kam shkrojtur dhe ne kete teme:

viewtopic.php?p=57#p57

une mendoj se te gjitha fjalet e kane origjinen ne fjale elementare te struktures c-v.
Per te pasur nje fjale te re, shtohen tinguj ne keto fjale elementare, sipas nje ekuacioni shume kompleks dhe ne kete menyre perftohet nje fjale me kuptim te perafert.

[Strokulli]

Krrahënuorrit na i thomë parmëzat, për shëmbull thomë 'më dhëmbnjënë parmëzatë' ose 'më leu me volj mbë parmëzatë e ndër të dy krrahët'.

Mba se ka të lidhunë me parmën, që thomë për kryqëzën e krrahut (që asht ashtthi i holl që bashkon ashtin e krrahënorrit me supin) dhe për parmatë e fytit (që janë dy arteriet e mëdhanja para qafës, të siljatë shpien gjakun prej zemrës në krye)??

Mba se mbë të zanë të fjalës, bahej fjalë për parmëzatë si 'eshtënat e krrahënorrit', si me thasht 'ato që janë në anën e parme'??

Parmëz munt të jetë fjalet parmë me përapashtesën zvoglùose -zë??

Parmë munt të ketë përapashtesën -më si te drridhmë, brritmë, klithmë, zhurrmë, e.t.j.?

Par- te parmë, parmëz, munt të jetë ndajfolja parë (përpara) që thomë, për shëmbull, ishte parë shtëpisë, rriji parë meje, që ndodhet në anën e parme të diçaje??

Në se shtu, atë herrë rraza e gjith ktyne fjalëvet ashtë ndajfolja: PARË.

[bardus]

Krrahënuorrit na i thomë parmëzat, ..
Parmëz munt të jetë fjalet parmë me përapashtesën zvoglùose -zë??..
Në se shtu, atë herrë rraza e gjith ktyne fjalëvet ashtë ndajfolja: PARË.

Kjo parmez mund te jete edhe parzma,parzmë me metathese,sepse sic e shoh une, tek kjo fjale parza=parsa,parsi(Raguze) ,-sa,-za eshte parapashtese e zakonshme ,si bule-za,njome-za etj.Edhe Rossi ka dhene It. pettorale, perparza 'gjoksore' nga per-parza ,gjithashtu -ma mund te jete prapashtese qe ka rrezuar zanoren para saj edhe tek fjalori shqip qe e solla me pare thuhet "gjoksin a parzmën" d.m.th. e barazojne gjoksin dhe parzmën(arb. Parmëz),por se ku perdoret nuk e thote,megjithate perdorimi i saj te arbereshet eshte bindes per mua.

[Mallakastrioti]

PARMËZ f.
Kocka e kraharorit te shpendët, parmë. Mishi i parmëzës është i bardhë.

[Strokulli]

Kjo parmez mund te jete edhe parzma,parzmë me metathese,sepse sic e shoh une, tek kjo fjale parza=parsa,parsi(Raguze) ,-sa,-za eshte parapashtese e zakonshme ,si bule-za,njome-za etj.Edhe Rossi ka dhene It. pettorale, perparza 'gjoksore' nga per-parza ,ku -ma mund te jete prapashtese qe ka rrezuar zanoren para saj edhe tek fjalori shqip qe e solla me pare thuhet "gjoksin a parzmën" d.m.th. e barazojne gjoksin dhe parzmën..

Kja parzëm munt të jetë edhe parmëz me pjesën e përapën -mëz të kthyem së përapi ndë -zëm?

Kja 'pars-' që dëshmohet në zdo të folme në Raguzë, që tash po e nti për të parën herrë, në se ka të lidhunë diqysh me t'anën parmëz (« parmë?), atë herrë munt të jetë se asajde u pat përdorrû thjesht ndajfolja parë (me ndonjë ndajshtesë -ës?, si parëse, ose -ëz a -ëth zvogluose të kthyen ndë -ës?) me thashû 'krrahënorin' si 'anë e parme', siçë e kem edhe na ksoje, për parmëzatë e parmat e fytit e t.j.??

Apor kem të banjëmë thjesht me fjalën parzëm [parmzet, parmet] që ka barrun m-ën e përapën dhe ka vjetun thjesht si ''parz'-pars''' (a thuo sikur gjymza » gjysma? » gjys'a?, gjys?)??

Rraza mbetet po nja: ndajfolja PARË.

[Strokulli]

Une jam i sigurte qe ka nje lidhje semantike qe pasqyrohet dhe ne ate grafike midis mbaj dhe mbroj.

Mbaj na e thomë edhe mpaj, ose me bajt, munt të jetë mbaj «mb-mp» mpaj «mp-np» npaj «np--n'p--p» paj?, një rrajë me 'PA' 'mbanj' (por pa u ngatrruo me foljen shoh me pa eh)?? Kja me pa (= mba) munt të jetë e njëjta rrajë e foljes së herrshme ka me pas/pat, me pas, së sillës munt t'i jetë shtuonë ndajshtesa foljore -s/-t (sikur mat/mas) me PA- + -s/-t??

Mbroj na e thomë me përuo, që për muo u lentuo thjesht prej foljes me RÙO me parashtesën pë- (» npë, mbë);
sikur pramë që e thomë për 'mbramë' [që mba se isht thjesht "npë ramë (të Diellit)", ose, në kjoft kjanë asnjanës, edhe me gjith nyjen e tij "mbë të ramë (të Diellit)"].

Për ashtu, në se kem gërrmùon thellë, rrazatë ma të vjetra munt të jenë kto: {PA} dhe {RÙ} - e mba se po të gërrmonjëmë edhe ma thell, kem thjesht tingullin {P} në lidhje me 'të mbajtët' dhe {R} në lidhje me të 'rùojtët'? - pasi -a dhe -ù janë përapashtesa foljore. Kja {P} munt të jetë e njëjta e parafjalës pë (» npë, mbë), në lidhje me 'të pështët' në mbifaqe, etj. (edhe kur P-i thjesht 'pshtnë buznë e thith ujët'?? pra parafjala mpë (» mbì) dhe folja me pi kanë të njëjtën rrazë?), dhe munt të jetë përdorrun edhe te folje si kaP, graP, tyP, haP, hyP, lyP, lluP, e.tj.??? Ktje, më ndjet se po luzonjëmë ndërpër ujëna shumë të thella të Europës!

[Me pa (» mba) » me pas, pat? Me rùo » me përùo, mbërùo?]

[Zeus10]

Rraza mbetet po nja: ndajfolja PARË.

Duke pasur parasysh qe kraharori qendron ne trupin e njeriut PERPARA dhe parzmorja, ka per qellim te mbuloj pikerisht kraharorin, pra pjesen qe synohet me shume gjate luftes, jam plotesisht dakort qe gjysma e pare e emrit te perbere eshte pikerisht ndajfolja:

PARA I. ndajf.
Përpara. Eci (bëri) para. U ul para. Bëri një hap para. Iu vuri bukën para. Mos i dil para. Para-marsh! komandë, e cila jepet që të nisë ecjen një njeri ose një grup njerëzish, të vënë në rresht për stërvitje, për mësim etj.
II. parafj. Përdoret me një emër a me një përemër në rasën rrjedhore, që shënon:
1. Njeriun, sendin ose vendin, përballë a në anën e përparme të të cilit ndodhet dikush a diçka, lëviz një gjë etj.; kund. prapa; pas. Para shtëpisë. Para oxhakut. Para derës. Para hyrjes së godinës. Mos dil para makinave! Rrinte para meje.
2. Njeriun ose grupin e njerëzve, në prani të të cilëve vepron dikush ose me të cilët ballafaqohet dikush. Rrinte urtë para t'et (para mësuesit). S'e pinte duhanin para babait. E kritikuan para kolektivit (para klasës, para shokëve). E nxorën para gjyqit.
3. Gjendjen a dukurinë, përballë së cilës ndodhet a vihet dikush. Para rrezikut.
E vunë para përgjegjësisë. Gjendet para një problemi të vështirë.
4. Kohën, datën, ngjarjen etj., në prag të së cilës bëhet diçka; veprimin a dukurinë që i prin një ngjarjeje a një veprimi tjetër; kund. pas. Para nisjes. Para dreke. Para Vitit të Ri. Para Çlirimit. Para zgjedhjeve. Para erës së re. E plotësuan planin para afatit të caktuar (dy muaj para zotimit). Erdhi para kohe.
5. Kohën që ka kaluar duke u nisur nga e sotmja; kund. pas. Para një jave (një muaji). Para disa ditëve. Para dy vjetësh.
6. Njeriun a sendin me të cilin krahasohet dikush a diçka; në krahasim me..., ndaj... Nuk vlente para tij. S'ishte gjë para të vëllait.

Tani mund te kemi nje rënie te a-së: " parazmo-re ----> par(a)zmo-re dhe nje transformim te s-->z, por une i qendroj idese qe struktura njerrokshe "mo" perfaqson formen primitive te foljes mbaj.

[Strokulli]

Rraza mbetet po nja: ndajfolja PARË.

Tani mund te kemi nje rënie te a-së: " parazmo-re ----> par(a)zmo-re dhe nje transformim te s-->z..

Para asht ndajfolja pare me ndajshtesen ndajfoljore -a, si te perdite » perdita, vira, shkallka, rraha, shtuara, e t.j dhe mirembrame » mirembrama, miredite » miredita, e t.j. Na thome 'rriji pare (para) shtepise', 'rriji pare meje', e t.j.

..une i qendroj idese qe struktura njerrokshe "mo" perfaqson formen primitive te foljes mbaj.

Ata asht te nyjetuonet e mb-es si mm, sikur thumb»thumm, kamba»kamma e t.j. Un e mendonj ndryshej foljen mbaj. Per muo, munt te jete pa/po rraja e foljes mbaj, qe, pasi e thome edhe mpanj, munt te kete ardhu prej n'panj, panj - sice mendova persiperi te jete edhe rraja e foljes ka me pas, me pa-s/t.

[bardus]

Njehere tjeter e kam permendur se folja humb ne shqip, ka ardhur nga nje rrenje e vjeter e saj *ŪB < h`ub= h`umb; h`up ; Lat. sub < hub; gr. upnos = gh`umb (gjume) etj. deri ketu mund te themi se jemi te sigurte se si eshte zhvilluar kjo rrenje ne gjuhen shqipe me keto parashtesat h dhe gh .

Le ti hedhim nje sy kesaj fjale ne serbo-kroatisht:

gubiti , << g`ubiti << gh`ub,up ,hup(humb)

iz-gubiti ,изгубити "lose"

ndersa kjo forma tjeter e permban edhe zhvillimin ilir (Pokorny) b > mb > m ,

umaći умаћи ==umb << humb,hum

Ja nje model klasik i perdorimit te gh- tek arbereshet e Italise ;

"i ghajim kur binji campana mbe gharè" , ( gh`ajim ; gh`are)
i hame kur bie kembana ne are ,

te dyja keto folje gubiti,umaći te serbo-kroatishtes, mendoj se jane prone e gjuhes shqipe= ilire.

[Strokulli]

Njehere tjeter e kam permendur se folja humb ne shqip, ka ardhur nga nje rrenje e vjeter e saj *ŪB < h`ub= h`umb; h`up ; Lat. sub < hub; gr. upnos = gh`umb (gjume) etj. deri ketu mund te themi se jemi te sigurte se si eshte zhvilluar kjo rrenje ne gjuhen shqipe..

Shtu, Bardus. HuP e thome edhe na, 'hupti farra' thome per te liget.. Hup, por pasi u-ja hundake bahet un-n/m-um, kemi hunp/hump np-mp--mb humb, sikur ndajfolja pe--npe-mbe (ne ket rase rraja asht p-eja) -- por ndodh thjesht edhe p-b, hup--p-b--hub, qe ndrryshon thjesht perkah frryma e dhane mbe p-en. H-ja, a e ditun, munt te venj derejt nje k-g-eje, sikur hap--gap e t.j. ose munt te venj derejt nje s-eje, th-eje, etj. sikur gljuha--gljutha, ose gljuha--gljusa, ashtu sikur e kunderta th--s, thirr--sirr, dhe dh-z-s, dhit--zit-sit (e ksaj 'zit-sit', me s--sh, i qaset edhe bunimi i anglezes 'shit'?) e te tjera. Por, per t'emin mendim, disa shnderrime ne k-g ose s-th etj. vine prej nje h-eje mo te herrshme.

Pos ktij, ne se e kam ndegljuo mire qe -p asht perapashtese foljore, ate herre mbe te zanet e fjales rraja e foljes huP munt te jete kjane {hu/uu}??

[faon perrovarri]

Njehere tjeter e kam permendur se folja humb ne shqip, ka ardhur nga nje rrenje e vjeter e saj *ŪB < h`ub= h`umb; h`up ; Lat. sub < hub; gr. upnos = gh`umb (gjume) etj. deri ketu mund te themi se jemi te sigurte se si eshte zhvilluar kjo rrenje ne gjuhen shqipe me keto parashtesat h dhe gh .

Le ti hedhim nje sy kesaj fjale ne serbo-kroatisht:

gubiti , << g`ubiti << gh`ub,up ,hup(humb)

iz-gubiti ,изгубити "lose"

ndersa kjo forma tjeter e permban edhe zhvillimin ilir (Pokorny) b > mb > m ,

umaći умаћи ==umb << humb,hum

Ja nje model klasik i perdorimit te gh- tek arbereshet e Italise ;

"i ghajim kur binji campana mbe gharè" , ( gh`ajim ; gh`are)
i hame kur bie kembana ne are ,

te dyja keto folje gubiti,umaći te serbo-kroatishtes, mendoj se jane prone e gjuhes shqipe= ilire.

Fjala
gubiti=kaptoi,gelltiti ce ham
Umači>>u mě či>>či u mě >>u mě=u ha>>humm>>humb
Ne rastin konktret HUMB B-ja ka ardhur si shtes fiktive per te amortizuar furine artikulative
Pra fjala Hum>humb ka lidhje me procesin e ngrenies ku ushqimi Humet dhe kthehet ne mut,metet muti,mi tau mutin

[bardus]

Fjala
gubiti=kaptoi,gelltiti ce ham
Umači>>u mě či>>či u mě >>u mě=u ha>>humm>>humb
Ne rastin konktret HUMB B-ja ka ardhur si shtes fiktive per te amortizuar furine artikulative
Pra fjala Hum>humb ka lidhje me procesin e ngrenies ku ushqimi Humet dhe kthehet ne mut,metet muti,mi tau mutin

Fjala e sllaveve te jugut gubi-ti ( g`hub) ,futet ne rradhën se njejtes strukture,qe per demonstrim po i rendis edhe disa tjera,por s`ka te beje me kap ose gelltis a ku di une.Bashketingellorja prapaqiellzore e zëshme G ,eshte thjesht parashtese e perdorur ne fonetiken e shqipes se stervjeter dhe vazhdon te perdoret akoma,mundet qe gh ne fillim te fjales, ka ardhur nga nje h- e mocme(nga zero → h) sic thote Strokulli, te cilen Hamp thote se nuk e kane gjuhet e tjera por vetem gjuha shqipe.

gluha g`luha ; glarë "ngjarë" ; glit " ngjit" ; gjallë -g`jalë ; gjalpër-g`jalpër ; gjel-g`jel ; gjëmë k`lama ; gjiton-g`litun ( lit= ngjit,lyej) ; ghadhúr-gh`aidhur " donkey" ; ghar -i gold "ar" ; gharré, Nut "arrë" ; ghajim,hame ; gharr/ezë -eza, -ás, bee "arrëza,anza" ; ghash -i bone "asht" ; ghëj yes ; ghiljestë Stars "ylleshtë,yllësi" ; ghuir-i oil tree "ulli" ; gjims, gjysëm-g`himes, half ;etj.etj.

[Strokulli]

gjëmë k`lama

S'e paskam gjegjun ndonje herrë që i thash kishnë ''klama'' gjamës?! Ksaj i thomë gjamë, e munt të ketë një përapashtesë -më (sikur ndihmë, ndih-më prej folje me ndih), pra si rrajë 'gja', por duhet panë ma mirë ndonjë lidhje me foljen me klja (osa kja - se lj-eja te me klja etj., nuk asht nje l-e, por asht e njejte me gl-e italiane, asht thjesht nje te jater nyjetim i j-es - jo ku lj-eja asht prej nje l-eje, si fljas--fjas prej fLas, se ne kso rasash asht thjesht nje zbutje e l-es, sikur r-eja e zbutun, e jo nyjetim i j-es si lj-e, nyjetim i mpose ma teper nder zdo te folme nde Arbanit te Poshter:

me g:jye-gljye,
me g:ja-glja,
me u g:ji-glji,
ng:jom-ngljom,
me ndëg:juo-ndëgljuo,
g:ju-glju,
g:juhë-gljuhë,
g:jisht-gljisht,
g:janë-gljanë/gljërë,
g:jatë-gljatë,
g:jamb-gljamb,
g:jandërr-gljandërr,
k:jumësht-kljumësht,
k:ja-klja,
-jë--ljë (bi-jë = bi-ljë, gërthjë-gërthëljë, go-jë--go-ljë, djegëjë--djegëljë),
me u k:juo-kljuo,
voj-volj/valj..
e sa t.tj qe i thome kshtu si J=LJ (= si gl-e italiane) e qe tash s'me vine nder mendet..

Por, për shëmbull, te folia ja me k:ja-klja-kljënë, me kja me j-e munt te jete bunimorja prej [ha=ja]='a me ka-kan/kon, e nderlidhun me j-e te jam-'am, pra prej nje H=J -- per kta, j-e e thashun si lj-e ne ket rase munt te mos jete ruojtese, si j=h, porr thjesht nje nyjetim i mpose i te folmeve jugore, qe shum j-e i zbutnjene e i thone lj-e. Kurse te folje si me g:jye (ngjye), qe e thome me gljye, me ndjet se asht ma ruojtese lj-eja se munt te jete prej nje l-eje, pra folja me gljye munt te jete prej me glye prej foljes me lye me nje parashtese g(=k) si thye-kethye, rrus-kerrus??..

Rasa, thuojse e vetme, ku LJ-eja (= gl-e italiane, te 'egli taglia degli agli'') asht ruojtese e vertete mbrej j-es, asht shumesi i fjaleve qe mbaronjene me -ll, qe ne shumes e thomë lj, si:

sill-te silj,
i till-te tilj,
tingull-tingulj,
huoll-holje,
yll-ylj,
i holl-te hölj
[o-ö(=oe), se disa fjale me o- ne njejes, ne shumes i thome ö(=oe) sikur thome i vogel-te vögjel(=voegjel), vëgjel, ose bosht-böshtinje e t.tj. -- sikur a-ä te gjarpen-gjärpanj [=gjaerpanj], por e shkronjeme per te thjesht gjërpanj se e dimë që asht prej një ae-je te a-se se gjarpnit, sikur madh=mädhanj [=maedhanj], por e shkronjeme per te thjesht mëdhanj se e dimë që asht prej një ae-je te a-se se mAdhit] e te tjera..

[faon perrovarri]

Keto qe me tregoni Bardus,Strokull jane iluzione optike dhe skane asnje lidhje,me procesin e njohjes si kusht qe i nenshtrohet llogjikes ,keto shembuj nuk pasqyrojne mekanizmin e evolimit natyral te njohjes ,dhe te kalimit nga njohja ne dije.Keto shembuj tregojne se si ju sot konceptoni(per mua gabimisht), vazhdushmerine e procesit te krijimit te shqipes ,tingujte ne hapsiren ballkanike kane te njejten vlere, dhe keto vlera ne kuadrin e te gjitha gjuheve jane 9-te.Gjuha nuk eshte thjeshte krahasime shenjash grafike , ne radhe te pare eshte informacion qe po nuk pate pervojen e meparshme nuk mund ta lexosh.