Etimologjia e fjales.

[ALBPelasgian]

Te falemnderit rreqebull per shpjegimin bindes dhe te qarte. Gjej rastin te them se edhe prof. Cabej dhe Norbert Jokl arrin ne te njejtin perfundim (shih bashkengjitjet ne fund). Desha te shtoj se duke e lexuar Hans Krahen (nje tjeter iliro-man sic duan ta stigmatizojne shkolla anglo-saksone) gjen nje perqasje edhe me Ελπία (qytet ne Daunin ilire) te cilen ne prapakthim e perfton nga ,,salapia'' ashtu sikur shihet edhe tek emri personal iliro-maqedon sirra-irra, ku njesoj ka rene bashektingellorja -s.

Eplias is more probably an eponym than a historical figure, though the name is perfectly possible. The city was variously known as Elpia or Elpiae or Salpia or Salapia

Une per fat te keq nuk e kuptoj mjaft mire gjermanishten e as nuk mund ta gjej te plote elaborimin e Krahes per kete ceshtje:







Ελπία, them, se mund te perputhet me rrenjen e konstruktuar te parashqipes (dmth ilirishtes) -ell (njelmet).

Ta vazhdojme edhe me tej permitimin e kesaj fjale...

P.S: Cabej me sa duket citon nje autor tjeter dhe teksti eshte ne frengisht ku e nxjerr fjalen ''njelmet'' nga nje rrenje me e vjeter *sal (e doemos qe vjen ne shprehje edhe propozimi i rreqebullit):



Poashtu edhe Jokli:

[rrëqebull]

Faleminderit ty ALB Pelasgian për pyetjet që na bën, sepse gjithmonë janë tepër interesante dhe na shtyjnë të mësojmë më shumë me kënaqësinë më të madhe për Shqipen Tonë të paçmueshme.


Por po kam një problem: nuk më shfaqen bashkëngjitjet tek shkrimi yt i mësipërm, por vetëm shkresa "Image"..

[rrëqebull]

Po, hapen që të gjitha.
Shumë faleminderit bardus!

Madje tani duken edhe tek shkrimi i ALBit.

[rrëqebull]

.../Për puljasen Salapia kemi edhe trajtën tjetër ᾿Ελπία, e cila dallon nga e para për tre arsye:
1. Në rrokjen e dytë ka ndodhur një tkurrje e fjalës me humbje të një zanores -a-/...

Për vendin Anderba në Pllakën Peutigerine gjejmë trajtën Sanderua. Për iliro-maqedonsen Σίρρας kemi edhe trajtën tjetër ῎Ιρρας. Ato të parat janë disi të ndryshme, ndërsa në emrin ᾿Ελπία (: Salapia) s-ëja duket se është zhdukur porsi në rastin e ᾿Ολύντα, ᾿Αρδιαῑοι dhe ῎Ιρρας /...

Për mua këto e përfuqizojnë mendimin që s-ëja është thjesht një parashtesë dhe jo pjesë e domosdoshte kuptimdhënëse, porsi në rastin:

PUTË
1. Shpullë e këmbës. Putë e madhe (e vogël). Puta e këmbës.

SHPUTË
1. Faqja e poshtme e këmbës së njeriut ose të disa kafshëve

ose

GAVËR f. sh. krahin.
Zgavër

ZGAVËR

Dhe ky shëmbulli i fundit, na tregon se "S"-ëja tek "Salapia" mund edhe të ketë qënë tingulli /Z/ dhe jo /S(h)/.
(kemi edhe rastin shprazët/zbrazët, por në atë rast nistorja sh/z ka funskion mohues),

Pra gjithsesi thom se del në pah që rrënja është *all/ell/ël(l).

Ka mundësi që veç kripës të ketë pas të bëjë edhe me indyrën, dhe kështu do të mund ta dallonim edhe tek gjalp, por sidomos tek fjala allmesë (B. Dema), e cila është trajtë e asaj që në FGJSSH gjendet si:

MËLMESË f. [ku m-ëja të jetë parashtesë]
Yndyra që i hidhet gjellës; gjellë a çdo ushqim
tjetër që përdoret për të shoqëruar bukën.
Gjellë me (pa) mëlmesë. Bukë e mëlmesë.

Pjesa fundore -(a)pia, duke pasur ndërmënd edhe ndërtimin e fjalëve gj-al-pë/sht-al-pë etj.,
tingullon krejt ilirshqip, dhe gjithsesi nuk më duket rrënjë kuptimore e lidhur me ujin, por thjesht prapashtesë fjalëndërtuse.




Tek kjo më sipër veç sa e ka përmëndur Salapia-n sepse po flet më tepër për Τρωσαντιος/ Τρωδαντιος (magjistrat i Salapia-s).
Në lidhje me këta është edhe një shkrim i Moikom Zeqos për përkimet ilire në dy anët e Adriatikut:

Jo më të pakta janë edhe përputhjet në emrat vetjakë, të cilët, janë dëshmuar sipas Helbigut (Herm. XI, 269) sidomos Deeckes (Rhein. Mus. vol. 36 e 37) dhe Paisit (Storia d’Italia I 360): Dasius, Dasimius, Blattius, Trosius ose Τρωσαντιος, Artus, Artorius etj., gjenden të njëjtë krejtësisht ose në rrënjë, si në bregun ilirik dhe në atë italik të Adriatikut.
http://mapo.al/2012/08/paul-krecmer-sag ... he-iliret/

Përkthimi: "Nga fakti që shija shprehet shpesh në lidhje me emrin e kripës, mund të rindërtojmë për shije/shilë rrënjën *s°ljā ose *s°ljā duke e lidhur këtë fjalë me rrënjën indevropjane të kripës që është *sal, e cila pasqyrohet në Shqip tek ngjelbët njelmët njelm."

Pra këtu përsërisin gabimin e vënjes së s-ës tek rindërtimi i rrënjës. Ndërsa për lidhjen e shije/shilë me kripën [*all/ell/ël(l)], nuk kam asnjë bindje, ndonëse, edhe sikur, ndryshimi ell >< ilj nuk do më dukej aspak problematik.
Fakti është që rrënja *sal mund të ketë qënë rrënjë për gjuhët e mëvonshme (të cilat janë nisur nga trajta të ilirshqipes si për shëmbull shëllinë), por jo për ilirshqipen. Trajta ilirishtojugore ἅλς dëshmon se rrënja zanafillore ilirshqipe ka qënë pa parashtesa s-/sh-/gj-.



Për aq sa mund të lexonet, në këtë pjesë Jokli thotë thjesht që ngj:nj është një ndryshim dialektor, dhe jep rindërtimin "*n-sal-bho", ku veç të tjerash, gabimi, për mendimin tim, është se duket sikur S > Gj, ndërsa për mendimin tim S(h)- dhe Gj- janë trajta bashkëkohëse dialektore.

[rrëqebull]

Trajta ilirishtojugore ἅλς dëshmon se rrënja zanafillore e fjalës ka qënë pa parashtesa s-/sh-/gj-.

Gjtihashtu edhe emrat e vendbanimeve Elpia, dhe Ἀλητία

[bardus]

De Rada, tek disa kenge te mbledhura rrethit Napolit ,

''E vuu ndó maalh tu shpattiès'' - E vu ne maje te shpates.

ku fjala maje jepet si maalh, nuk mbetet gje tjeter vecse te pohojme se si etimologji eshte e zgjidhur,

maje > mal

dhe nuk eshte e panjohur se kjo likuide -l- jo vetem ne rrokjen e fundit te temes ,

prodhohet nga tufa e zanoreve.

Tek etrusket mala "mountain, '' [ maja > mala ]

[ALBPelasgian]

maje > mal
dhe nuk eshte e panjohur se kjo likuide -l- jo vetem ne rrokjen e fundit te temes ,

A mund te jete edhe kjo qe likuidi /-l/ te jete shume i vjeter? Ne plot te folme te veriut eshte perdorur me shpesh ,,bulq'' per ,,bujk'' (bulqësi> bujqësi):

7. Ligja e rrugave. Interpretimi e rregullorja mbi zbatimin e saj. - Tiranë : Ministri e P. Botore e Bulqësi, 1923.- 19 f., 22 cm.,(Shteti Shqiptar. Sektion i P. Botore) p

1. Ligjë e gurorevet (Karrjerë) aprovue me “Dekret Ottoman” Nr.51, më 6 qershuer, 1317. - Tiranë : Ministrija e Punve Botore e Bulqësis, 1922

[bardus]

Alb ,ke te drejte , tingujt l dhe j shkembehen me njeri jatrin por ashtu edhe shume zhvillime te tjera te fonetikes shqipe ndodhin edhe ne te kunderten.Per ate qe thashe aty me lart ,nje qe me duket interesante sa per ta demostruar edhe sepse shfaqja e -L - gjendet edhe tek gjitonet tane .

it. altra ' other' nga shqip jatra ,ku mendoj se nuk eshte e kunderta sepse ne ndertimin e saj gjendet pjeseza ja qe defton nje send apo person ,ndersa (t)jatra e prapashtresuar -tra ,mundohet te tregoje se eshte dicka tjeter nga ja ( ai ?) .Duket edhe tek Lat.caeterus 'other' ku c < t ne nisje c[=t]-aeterus 't`jater' ,po ashtu San.itara [< iatra] 'other' me metateze ,keshtu qe -l- tek altra mendoj se eshte prodhuar nga diftongu ai-,kurse indoeuropenistet kane dhene nje rrenje të - jater, PIE *an-tero-.

Disa raste te tjera ne shqip :

hjek- helk ; j → l
kje → kle - j → l
kapujë- hapul j → l
staj - stallë Gaetani ; j → l
bijë - bile ; j → l
baltë- bajtë Mann. l → j
Mbiodh bulhaar edhee sogii - '' bujarë''

[rrëqebull]

Duket edhe tek Lat.caeterus 'other' ku c < t ne nisje c[=t]-aeterus 't`jater'

Pajtonem me të gjithë shpjegimin tënd, por kjo pjesë që qeka më duket shumë e rëndësishme dhe dua ta theksojte sepse dëshmon përsëri faqeza se si fjala e latinishtes ka rrjedhur nga ilirshqipja (dhe jo të kundërtën, siç gënjejnë lloj-lloj greko-romakomanësh)
pasi drejtimi i ndryshimit është natyrshëm tj > q (lat. "c"≈/ç/), dhe kurrsesi "ç > tj".

Kjo është e rëndësishme sepse na tregon edhe që ndërtimi i emrave e mbiemrave të nyjshëm, në ilirshqipe, është i tillë të paktën prej më shumë se dy mijëvjeçarëve.
Në këtë mënyrë, veç lashtësisë leksikore, njëkohësisht dëshmohen edhe të dhëna morfologjike më se të vyera.
Sa për kërshëri, në disa zona dialektore të Shqipnisë, `tjetër` theksonet shumë përafërsisht me /qetër/.

Rindërtimi i rrënjës "indevropjane", kësaj radhe (si të shumtën e herëve), është dukshëm «fushk në dushk» sepse, siç ke vërejtur së miri, -tër sipas të gjitha gjasave është thjesht prapashtesë, dhe s'ka përmbajtje kuptimore.

[Zeus10]

Ne shqip, ne gjuhen e sotme te folur kemi nje shprehje ofroj(folje) apo oferte(emer). Natyrisht qe keto jane pershtatje nga gjuhet neolatine ose me tutje offrire(it) ose offer(eng). Por ajo qe kalon pa u vune re, eshte fakti se keto jane thjeshte riciklime fjalesh te burimit shqip, qe rikthehen prape ne te me nje kuptim te perafert me ate original. Folja ofroj ka kuptimin:

1. To present for acceptance or rejection; proffer: offered me a drink.

2. a. To put forward for consideration; propose: offer an opinion.

b. To present in order to meet a need or satisfy a requirement:

por ajo buron qartesisht nga folja shqipe AFROJ:

AFROJ kal.1. E shpie afër dikujt ose diçkaje tjetër, e çoj me afër; sjell pranë njëri-tjetrit; kund. largoj. Afroj tryezat. Afroj karrigen (shtratin) te muri. Afroj duart. I afroj kokën.

qe brenda shqipes ka dhene ndajfoljen e vendit: afer

Kjo e fundit e kombinuar me nje folje tjeter shqip ka dhene nje sinonim tjeter per offer~proffer

proffer
verb: proffer; 3rd person present: proffers; past tense: proffered; past participle: proffered; gerund or present participle: proffering
1. hold out (something) to someone for acceptance; offer.

Fjale per fjale kjo do te thote : (me) pru-afroj~pruafër~=ofroj ne kuptimin qe te sillet afër per te tu dhene me njefare cmimi.

[Zeus10]

Folja ofroj~ afroj, gjendet dhe ne gjuhet e ""lashta""(natyrisht e shtremberuar) si ne ""greqisht"":



σεγομαρος

ουιλλονεος

τοουτιουϲ

ναμαυσατις

ειωρου βηλη-

σαμι σοσιν

νεμητον

apo latinsht:



MARTIALIS • DANNOTALI

IEVRV • VCVETE • SOSIN

CELICNON ETIC

GEBEDBI . DUGIIONTIIO

VCVETIN

IN ALISIIA

[Strokulli]

I.
Disa L-e jane shnderruo mbe J-e; L-ja ashte ruojtse ketu.
i glanë - i g'janë - i gjanë (L-J, dhe G'J-GJ)
me kluo - me k'juo - me quo (L-J, dhe K'J-Q)

GLUHËGLATË mb.
Që fllet shumë, që nuk ndalet së folli për çdo gja, llapazan.

BUZËGLANË mb. mospërf.
1. Që i ka buzët të glana.

BUZULK mb. mospërf.
1. Që i ka buzët të glana e të trasha si të ulkut.

Marin Buzëglani, Gjon Buzulku, Pjetër Buzëviçi..

GLI kal.
1. I jap të hanjë ose të pinjë dikuj sa të shonjë plotësisht unë a hetjen; ngop. Glinj me bukë (me mish, me venë). Glinj të untin. Nuk glinjin dot barkun me bukë.
2. Mblush me diçka derisa të mos mbanjë ma a të mos ketë ma nevojë; kim. i shtje një langu ose tretësine sasinë ma të madhe të një lande të jatër që mund të shkrihet ndë të. E glinë tokën shinat që ranë. Glinj tretësinën me krypna.
3. fig. Këndaq deri në fund dëshirën me diça; u jap këndaqësi të plotë shqisave a ndjenjave. E gliu dëshirën. Na gliu zemrën. Të glin sytë.


II.
Kurse ne disa raste, disa te follme te viseve jugore kane edhe nje shqiptim te ndryshem te disa J-eve (jo te gjithe J-eve) si "ŁJ"

(e shkronj keshtu me L-e me vize [łj] [ŁJ] ket tingull, e jo si -lj- qe te mos ngatrrohet si l'j l+j -- ky tingull thuhet si GL- italiane, thoni ''egli taglia degli agli'')

qe thuhet i tille per shembull te perapashtesa femnore -jë/je dhe te shumesi i fjalleve qe mbarojne me -LL, dhurëtijë - dhurëtiŁJë (1592 - dokumentohet qysh prej 1500tet ne disa te follme te viseve jugore), kungull - sh. kunguŁJ (kunguJ).

Ky ashte nje shnderrim i bukur i J-es; gluha jone ka edhe nje tingull te harruom "ŁJ"-eja, si shqiptim te ndryshem te disa ''J''-eve.

(J-ŁJ-L) - Kjo [łj] [ŁJ] nga nje [J] pasandaj, mund te shnderrohet edhe mbe L-e te thjesht:
dhurëtijë - dhurëtiłjë - dhurëtilë (J-ŁJ-L)
bijë - biłjë - bilë (J-ŁJ-L)
majë - małjë - malë (J-ŁJ-L)
kungull sh. kunguj - kungułj - kungul (J-ŁJ-L)
(tue ndi 'kungułj ', italiant do t'a shkronjshin 'cungugl')
(ky shnderrim mund te jete edhe te fjallet goJë - goŁJë--golë -- ''dramburi te cloft' o goGLie'', 1483, gluha e arbaneshe ne Venecìne e 1400es dhe Tommaso Mezzo te ''L'Epirota'').

Ketu J-eja ndoshta mund te thuhet ma ruojtse se shnderrimi i saj mbe ŁJ (e pasandaj edhe ŁJ mbe L-e), por nuk duhet harruo qe keta te kthyem te J-es mbe ŁJ-e ashte nje shterrnim i vjeter, pak'mos i disa te follmeve te viseve jugore. [Ndodh edhe shnderrimi i L-es se thjesht mbe "ŁJ", e pasandaj te "ŁJ"-es edhe mbe J-e: flas - fłjas - fjas (L-ŁJ-J)].

Ne 1500en,
Gjon Buzûku thote dishkipull - dishkipuJ, (sh- e bame shk-, shenca - shkenca)
Luk Matranga thote dishipull - dishipuŁJ;
Gjon Buzûku thote engjëll - engjëJ,
Luk Matranga thote engjëll - engjëŁJ.

III.
L-eja e bame J-e, ashte nje gja (glamb - g'jamb, z-gledh - zg'jedh).
J-eja e bame ŁJ-e (e pasandaj ŁJ e kthyeme edhe mbe L-e te thjesht), gja te jater.
(e mund te kete edhe J-e te kthyeme drejtperdrejt mbe L-e)
----------------------------



Shpresonj t'ju'a kem shtjellë mirë, o të arbanesh vllazën!!

[Zeus10]

Nje term i gjuhes shqipe qe buron nga latinishtja eshte indinjatë. Burimi i saj eshte fjala latine: indignation. Kuptimi:

INDINJATË f. ---Zemëratë.

Ky term ne te gjitha gjitha gjuhet, ka nje kuptim te perafert me ate shqip dhe shpesh ekujvalentohet me termin inat, qe ndoshta jo rastesisht gjendet ne strukturen e fjales latine indignation, e "mbeshtjelle" nga nje parashtese dhe prapashtese e shtresuar.

Shpjegimi:

Indignari comes from the word indignus, meaning unworthy. Opposite of the word dignus, meaning worthy

mua me duket shume absurd, si shumica e shpjegimeve ne fjaloret etimologjike.

[ALBPelasgian]

Mund te gjendet nje elaborim me i imte se ku atestohet ne ilirisht ''lengthening of syllabics before original mediae"?

[rrëqebull]

Më duket se përmëndet tek Eric Hamp - "The Encyclopedia of Language and Linguistics" Oxford: Pergamon Pressm Roland E. Asher (ed.) f.65-67.

Por më duket spekullim kryekreje, të paktën për rrethanat meta-gjuhësore ku e paraqet Hempi: "when pre-Albanian and proto-Slavic were in contact in northern Europe". Ky është një gabim që nuk bën vetëm Hempi, por për mendimin tim është i ndikuar nga fakti që këta ende nuk e kuptojnë që gjërat e përbashkëta midis Shqipes dhe sllavishtes janë në të vërtetë gjëra të prëbashkëta midis Shqipes dhe baltishtes që sllavishtja i ka marr prej baltishtes.

Edhe rrethana tjetër që paraqitet tek shkrimi pjesën e së cilit ke prurë ti, më duket tejet spekulaltive dhe pa asnjë mbësthetje.
Shumë më tepër frymëzues për një zgjidhje më duken këto të dhënat e mëposhtme, të marra nga "The database of the updated text of J. Pokorny's “Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch”":

Root / lemma: eĝ-, eĝ(h)om, eĝō
Meaning: I
German meaning: `ich'
Note: -ĝh- besides -ĝ- is ensured only for Old Indian, thus probably secondarily after Dat. máhyam.
Note:
❶From Root / lemma: ehem, eheu, eho (*eĝh-): `interjection, *an exclamation of joyful surprise' derived Root / lemma: eĝ-, eĝ(h)om, eĝō : `I'
Material: Old Indian ahám, av. azǝm, Old pers. adam (*eĝ(h)om);
Note:
The shift ĝ(h) > d, t is recorded in alb. and Old pers. alone see below.
arm. es (from *ec, idg. eĝ before conservative anlaut);
gr. ἔγω, ἐγών, boot. ἰω, ἰών; lat. egō̆ as gr. ἐγώ has changed from *egom, perhaps while *ἐγὸν φέρω stretched after ἐγὼ φέρω, egō̆ ferō, and *ἐγών are directed after *ἔδων ` gave ' etc. (about lat. egomet `I myself' s. WH. I 396)? fal. eko, ego; probably also osk. íív `I?'; s. finally Kretschrner Gl. 21, 100, Sommer IF. 38, 171 ff.;
venet. eχo `I' (compare meχo ` me ');
got. ik, ahd. ih (ihh-ā ` I myself ' with the particle -ā), as. ic, urnord. ek, ik, anord. ek and enclitic urnord. -ika (*eĝom), wgerm. also *īk (lengthening after *tū) in ags. īc, nhd. fränk. aich, anord. also ēk (proto germ. *ékan, from which proclitic ek, ik, enclitic *ka);
lit. àš, old eš, lett. es, Old Prussian es, as (*eĝ);
Old Church Slavic azъ (quite seldom jazъ) from *ēghom?, nsloven. russ. poln. ja (to explanation of anlaut vowels s. lastly WH. I 862, Meillet Slave comm.2 452);
Note:
Maybe: Old Church Slavic jazъ derived from Swedish jag `I '
toch. ñuk `I' after Petersen Lang. 11, 204?;
hitt. ú-uk (uk) with u after am-mu-uk `me, I', secondary `I', that against u has related from the 2. Sg. tu-uk `you (dat.) you'.
Maybe reduced nasalized alb. (*unk) unë `I' : alb. Arbëresh uthë ` I' [common alb. -k > -th phonetic mutation]
Note:
The common shift ĝh > d also kh > t is found only among Persian tongues and Albanian dialects. With regard to Root / lemma: eĝ-, eĝ(h)om, eĝō : ` I' the shift ĝ(h) > d in Old pers. [av. azǝm, Old pers. adam (*eĝ(h)om)] corresponds to alb. ĝh > th [eukham- > utha ` I'] of alb. Arbëresh which is the oldest cognate. It was then nasalized in alb. Arbëresh utha ` I' > alb. tosk. (*unta) unë ` I' [common alb. phonetic mutation t > nt > n].
Also important is the fact that hitt. language uses the endings before the word like lat. while alb. uses the ending after the word like Indian and Persian tongues. But clearly illyr. marks the intermediate period between satem and centum languages. Alb. Arbëresh [eukham- > utha ` I'] ❷ is the only cognate similar to hitt. ú-uk (uk) ` I' with u after am-mu-uk `me', and toch. toch. ñuk `I'.
In archaic alb. the ending of the word actually stood before the word like in hitt.

ku thuhen disa gjëra tërheqëse.
E para ❶, po të ishte e vërtetë do të kishte një përkim tërësor me lidhjen midis pasthirrmës e(h)ū dhe ú(në).
Por se përse-ja e kësaj lidhjeje do ishte mirë të qe shtruar gjer-e-gjatë pasi ka veçantinë e vetë dhe në mungesë të një shpjegimi të mirëfilltë ngjan thjesht si caktim logaritmik artifiqor i padiktuar nga vërtetshmëria.

E dyta ❷, lidhja e mundshme e trajtës së Shqipes me hititishten "ú-uk (uk)", fuqizon arsyet për të dyshuar për gjithë aparatin spekullativ (a vegimor, fare) që e shtyjnë Hempin drejt një fjalie të tillë: «I am convinced that Albanian is also
to be classed as a North European I-E dialect», që ngjan sikurse dyshimet rreth 'satem'-ësisë apo 'kentum'-ësisë së Shqipes. Të gjitha këto janë mos-çështje në lidhje me Shqipen.

Trajta `utha` do e shpjegonte shkëqlyeshëm lidhjen me hititishten (k >>< th), por a është vërtet kjo trajta më e lashtë e Shipes apo është trajta ú:? Si mendoni?