Etimologjia e fjales.

[bardus]

E fshiva ate te meparshmin vetem se kerkon kohe per tu vertetuar.Ne renditjen e siperme te peremrit UNË ,

mungojne trajtat e perdorura nga Homeri dhe ato te Hesychius :

νῶϊν νῶϊ νῶε νῶε νώ , νῶε ''. ἐγώ ''

Hsch. : ἱών , ἱώνγα , ἱώνει , Boeot. for ἐγώ, ἔγωγε, ἐγώνη,

te cilat afrohen me shqip UNË ,

gjithashtu aty mungojne trajtat tokariane :

ñaś (pronoun) ‘I, me’; [ñaś (~ ñäś, ñiś), ñi, ñaś (~ ñäś, ñiś),
ndersa ñuk eshte trajta fem. [Adams}.

Si perfundim mendoj se te gjitha kane ardhur nga numrori NJË = n`IA , 'toch. ñaś ' = shq. n`Ia ,ose ne Shkoder I = ''n`IA 'nje'' , Old High German ih, te tjerat jane zhvillime te mevonshme ku fundoret - s ; - g ; - k vijne nga - h te cilen e ruan vetem gjuha shqipe , n`Iah ' një'. Numrori shkodran I 'një' eshte i stervjeter nga i cili kane ardhur keto forma te ndryshme te ketij peremri.

[bardus]

Ne latinisht accola quhet 'ai qe banon aty rrotull, aty pari , dial. shqip 'akolla'

gjithashtu akolle ne shqip nga Mann rreth ,pari ,atehere perse nuk na thone se

ndajfolja akolla eshte huazuar nga latinet, por na thone se eshte huazuar nga serbishtja okolo ?

Sidoqofte rrenja eshte kol- qe jep dicka rrethore kolac,kolar etj. dhe nisja a- eshte tipike e ndajfoljeve ne shqip ,andej,aty,atje ,anda (brenda) etj.

[ALBPelasgian]

Nje vecori fonetike e makedhonishtes se vjeter eshte edhe kjo:

Simplification of the sequence /ign/ to /i:n/ (γίνομαι, Attic γίγνομαι)

Ndonese nuk kam shtene ne dore te dhena me te drejtperdrejta, jam i prire te besoj se si ilirishtja ashtu edhe maqedonishtja piketakohen ne kete drejtim, ku /ign/ ne /i:n/ mbase ndeshet tek prapashtesa ilire -inium si Delminium, Ulcinium, etj e qe ne shqipe reflektohet gjeresisht ne prapashtesen -injë (gjarperinje, thelpinj, zoterinj, etj). Nje prirje te tille fonetike e ka edhe shqipja ku nje *gígnosko ka dhene njoh:

http://books.google.com/books?ei=jgeFU6 ... &q=*gigoho

Among the Thesprotians and the Molossians old women are called "peliai" and old men "pelioi," as is also the case among the Macedonians; at any rate, those people call their dignitaries "peligones" (compare the "gerontes" among the Laconians and the Massaliotes).

Te Heziku:

πελιγανες: οι ένδοξοι' παρά δέ Σύροις οι βουλευτού.

Mund te jete edhe kjo qe te diagrami /-γν/ te jete nderfutur me vone ne termin e helenizuar πελιγανες?

Kam bindjen se sikur ky perkim i mundshem midis maqedonishtes dhe iliro-shqipes, te perplotesohej edhe me tej me shembuj te tjere e me te sterholluar, do te jepte nje prove tjeter pozitive mbi gjuhen e maqedoneve te vjeter!

[bardus]

I.
Disa L-e jane shnderruo mbe J-e; L-ja ashte ruojtse ketu.
i glanë - i g'janë - i gjanë (L-J, dhe G'J-GJ)
me kluo - me k'juo - me quo (L-J, dhe K'J-Q)

GLUHËGLATË mb.
Që fllet shumë, që nuk ndalet së folli për çdo gja, llapazan.

BUZËGLANË mb. mospërf.
1. Që i ka buzët të glana.

BUZULK mb. mospërf.
1. Që i ka buzët të glana e të trasha si të ulkut.

Marin Buzëglani, Gjon Buzulku, Pjetër Buzëviçi..

GLI kal.
1. I jap të hanjë ose të pinjë dikuj sa të shonjë plotësisht unë a hetjen; ngop. Glinj me bukë (me mish, me venë). Glinj të untin. Nuk glinjin dot barkun me bukë.
2. Mblush me diçka derisa të mos mbanjë ma a të mos ketë ma nevojë; kim. i shtje një langu ose tretësine sasinë ma të madhe të një lande të jatër që mund të shkrihet ndë të. E glinë tokën shinat që ranë. Glinj tretësinën me krypna.
3. fig. Këndaq deri në fund dëshirën me diça; u jap këndaqësi të plotë shqisave a ndjenjave. E gliu dëshirën. Na gliu zemrën. Të glin sytë.


II.
Kurse ne disa raste, disa te follme te viseve jugore kane edhe nje shqiptim te ndryshem te disa J-eve (jo te gjithe J-eve) si "ŁJ"

(e shkronj keshtu me L-e me vize [łj] [ŁJ] ket tingull, e jo si -lj- qe te mos ngatrrohet si l'j l+j -- ky tingull thuhet si GL- italiane, thoni ''egli taglia degli agli'')

qe thuhet i tille per shembull te perapashtesa femnore -jë/je dhe te shumesi i fjalleve qe mbarojne me -LL, dhurëtijë - dhurëtiŁJë (1592 - dokumentohet qysh prej 1500tet ne disa te follme te viseve jugore), kungull - sh. kunguŁJ (kunguJ).

Ky ashte nje shnderrim i bukur i J-es; gluha jone ka edhe nje tingull te harruom "ŁJ"-eja, si shqiptim te ndryshem te disa ''J''-eve.

(J-ŁJ-L) - Kjo [łj] [ŁJ] nga nje [J] pasandaj, mund te shnderrohet edhe mbe L-e te thjesht:
dhurëtijë - dhurëtiłjë - dhurëtilë (J-ŁJ-L)
bijë - biłjë - bilë (J-ŁJ-L)
majë - małjë - malë (J-ŁJ-L)
kungull sh. kunguj - kungułj - kungul (J-ŁJ-L)
(tue ndi 'kungułj ', italiant do t'a shkronjshin 'cungugl')
(ky shnderrim mund te jete edhe te fjallet goJë - goŁJë--golë -- ''dramburi te cloft' o goGLie'', 1483, gluha e arbaneshe ne Venecìne e 1400es dhe Tommaso Mezzo te ''L'Epirota'').

Ketu J-eja ndoshta mund te thuhet ma ruojtse se shnderrimi i saj mbe ŁJ (e pasandaj edhe ŁJ mbe L-e), por nuk duhet harruo qe keta te kthyem te J-es mbe ŁJ-e ashte nje shterrnim i vjeter, pak'mos i disa te follmeve te viseve jugore. [Ndodh edhe shnderrimi i L-es se thjesht mbe "ŁJ", e pasandaj te "ŁJ"-es edhe mbe J-e: flas - fłjas - fjas (L-ŁJ-J)].

Ne 1500en,
Gjon Buzûku thote dishkipull - dishkipuJ, (sh- e bame shk-, shenca - shkenca)
Luk Matranga thote dishipull - dishipuŁJ;
Gjon Buzûku thote engjëll - engjëJ,
Luk Matranga thote engjëll - engjëŁJ.

III.
L-eja e bame J-e, ashte nje gja (glamb - g'jamb, z-gledh - zg'jedh).
J-eja e bame ŁJ-e (e pasandaj ŁJ e kthyeme edhe mbe L-e te thjesht), gja te jater.
(e mund te kete edhe J-e te kthyeme drejtperdrejt mbe L-e)
----------------------------



Shpresonj t'ju'a kem shtjellë mirë, o të arbanesh vllazën!!

Mire ,Strokull , ne rregull deri ketu dhe ato zhvillimet qe solle jane te drejta.

Tani une do ta perzjej problemin dhe po fut si pyke latinishten.Ne shqip i themi një mijë Lat.mille dhe mendoj se vjen nga folja qe u shqyrtua ketu me pare miih qe me primitive duhet te kete qene *mii- ,duke ja hequr h-ne shtese ,sepse eshte tipike e shqipes si nje fare dere fonetike per te dale nga kurthi i njerrokshes sikur tek pa 'shoh' -> pah`,ra - > rrah ,ka - > kah dhe nga zbutja e kesaj h-je , kemi perftuar J-ne si miih - > miij dhe me vone ne - > Lat. mille.Disa pasqyrime te kesaj J -> L fundore qe shfaqen ne latinisht jane edhe Shq. ijë --> Lat.ilia , ile '' the abdomen below the ribs'', ose ai,aji --> ille ; Kahii ''pr.kaa'' -> shq.calli , cili - > lat.quale.Nje here tjeter kam permendur dial.Piemontese meuj, ''in bagno, in acqua '' Lat.molle < - Shqip me-ujë.

Disa raste te tjera ne shqip : faj > fal (Cam.) ; gojë > golë > ; fije > fill ( < pee,peni ) ; guajë - > guall ''guackë'' ;

argiijë < argjile [arg-]? .Duhet te kete shume raste te tjera qe duhet te gjenden.



A mund te themi se fundorja - J -ja e shqypes, eshte me e vjetra?

[Strokulli]

A mund te themi se fundorja - J -ja e shqypes, eshte me e vjetra?

Kur J-ja ashtë prej një J-ëje të përafërt me H-ën, J/H, si te [ec - hec / jec], atëherë nuk ka si të jetë ndonjë LJ-ë ose L-ë ma e vjetër se kjo J/H.

Përveç disa shndërrimeve të J-ës si ŁJ (bijë - biłjë (» bilë)], ma të shumtën ka ndodhun që L-ët janë shndrruo mbë J-ë:
e ka ballët të glanë » e ka ballët të g'janë » e ka ballët të gjanë;
dhe në Arban të Poshtëm, e ka ballët të glërë » e ka ballët të g'jerë » e ka ballët të gjerë.

[bardus]

Ne te folmen e Devollit gjendet ,gur mollos , qe eshte shpjeguar si ''gur i madh sa një grusht'' .

Te vetmen aresye qe une gjej tek barazimi mollos dhe grusht eshte madhesia e gurit , qe i bie te jete sa nje mollë .

Nga kjo mund te them se, ndoshta Mollosia eshte emervend i ardhur nga aty ku ka Mollë-[sia], me prapashtesen perfshirese -sia

,njesoj si Male-sia etj.Pra kemi Dardania nga Dardhë dhe Mollosia nga Mollë.

[bardus]

Tek etimologjia e fjales Shqip lepur , Oreli na dha :

lepur m, pl. lepra,lepuj 'hare .Borrowed from Lat. leporem ,

e mbeshtetur nga etimologjistet Stir, Miklosich ,Meyer,Jokl,Mihaesku ,Haarman,Landi,

te cilet te tere thane qe vjen nga Latinishtja;

Problemi qe kam une eshte se, n.q.s. nga Lat leporem, gjuha shqipe e mori dhe e transformoi ne lepur,-i,
dmth i dha nje fytyre pak me te ndryshme se ajo ''origjinalja '' latine, atehere perse ne Sardenje i thone Lepuri ,njesoj si ne shqip,
shih fig. Si perfundim ,nje numer shume i madh interpretimesh te fjaleve shqip, jane etimologji KOTI.

[rrëqebull]

Si perfundim ,nje numer shume i madh interpretimesh te fjaleve shqip, jane etimologji KOTI.

Pajtonem plotësisht!

[bardus]

Pajtonem plotësisht!

Ja edhe nje etimologji tjeter tejet e gabuar e fjales kokë .

Ne Sardenje, ku banoret ne zhargon e quajne gjuhen e tyre Arbaresca ,''tu sai parlare l`Arbaresca ?'', per fjalen kokë kane :

Sard. cocca, conca id. '' capo, testa'' , = Shq. kokë

Cdo etimologji tjeter pas barazimit te mesiperm , Shqip kokë dhe Sarde cocca, per mendimin tim eshte i pavleftshem dhe i gabuar,
por sidoqofte po jap edhe renditjen qe ka bere Oreli ne fjalorin e tij .

kokë f, pl. kokë, koka 'head, bulb, berry, grain'. Borrowed from Lat coccum 'berry'
(MIKLOSICH Rom. Elemente 15; WEIGAND 37). TAGLIAVINI Dalmazia 149; MIHAESCU RESEE IV/1-2 14;
HAARMANN 117; ÇABEJ St. I 285-286 (agrees with WEIGAND).

MEYER Wb. 165 (from Rom *coca, Lat cauca 'kind of dish, bowl'), 194 (on kokë 'berry, grain');

Kjo e Mayerit , eshte vetem barazim pamor, por ne fushen kuptimore ,nuk e di se si mund te njesosh fjalen tas,pjate me koke.

Problemi tjeter eshte edhe me fjalorin elektronik te gjuhes shqipe http://www.fjalori.shkenca.org/ ,ku fjala e dhene koke,
nuk eshte barazuar me fjalen krýe 'Koka e njeriut a e kafshës' , gje te cilen nuk e kuptoj pse .

Per aresye evidentimi po rendis edhe nga helenet e lashte fjalen krye :

Homeri : κάρη , κράατι , κάρηνα, ''head '', ''koke ,krye''
Βουκέφαλος = βούκρανον [Aristoph.] ''koke- buall'' ; κρανον ''kreni ''
Hesychius : δικραες = δικεφαλον ,dy-krena (δι = dy ,dial. di )
κρείων '' βασιλεύς ,η άρχων '' ,kreu '' 8. Njeriu kryesor, drejtuesi. Kryet e punës.
* Në krye në udhëheqje, në ballë, në pararojë''
υπόκρηνον '' ΰπο την κεφαλην '' , hup-krenin.

[Strokulli]

Fjalla krye mund t'a ketë togzanorin -ye- si zglatje të e-së. Pra, kre » krye.

Në disa fjallë që mbarojnë me N-ë ose R-ë dhe që kanë zanoret e fundit me theks -è ose -ò,
ndodh që, tue u zglatun e-ja ose o-ja si togzanori -ye ose -uo,
vdirret bashktingullorja e fundit, hundorja N-ë ose langtorja R-ë:

shembułj:
- dullèrë ''dhëmbje'' (prej së latinet 'dolòr, dolorem' me o » e) » dullyer » dullye'
- sapòn, saponem » sapuon » sapuo' (mes-andaj tue nxjerrë edhe » sapò-u/sapò-i)


Edhe me fjallën krye mund të ketë ndodhun të njëjtët tue u vdarrë ndoshta një N-ë e fundit,
për ashtu: krye « krye' « *kryen « *kren'.
*Kren' mund t'a ketë pasun e-në prej së kthyemit së një a-je, kështu që parë-andaj mund të ishte *kran'.

[col]E arbanesha *kren' « *kran' në se nuk kje huamarrje prej së latinet 'cranium' ose edhe prej së eleniket κρανίον për së direkti, ndoshta kje simotër me të elenikën κάρα/κάρη 'krye', me norsishtën e vjetër hjarni 'tru', me të latinën cer-ebrum 'tru, rrashtë e kresë', me avestishtën indoiraniane sarah...

Mirëpo, këto "h-ë, k-ë dhe s-ë" ndër europjanj për të njëjtën fjallë nuk na thonë aq shumë, se na të arbaneshët kemi: edhe s-ë ku disa europjanj kanë k-ë, edhe k-ë ku disa europjanj kanë h-ë, edhe h-ë/Ø ku disa europjanj kanë s-ë, e të jetra.|[/col]

[Zeus10]

Jo vetem qe fjala ""greke"" κρατα do te thote : 'kretë'=kryet ne shqip, por dhe fjala nderkombetare create(eng)=krijoj e ka burimin po nga ky koncept. Cdo krijim vjen pas nje pune te menduar, qe KRYET ne kretë=kokë.

[Zeus10]

Eshte gjithashtu interesante, qe tre sinonimet shume te aferta me shqipen:

1. καρα
2. κρατα
3. κρατὶ

konsiderohen:

poetic for κεφαλή

qe nga ana e saj konsiderohet si termi kryesor ne "greqisht" per fjalen koke.

Nuk duhet harruar qe termat e ashtequajtuar me injorance "poetikë" jane shprehjet me te vjetra dhe per rrjedhim me autentike te gjuhes, por linguistet modernë, jane te paafte te shpjegojne prezencen e tyre ne gjuhen e vjeter, dhe ne kete menyre kane gjetur nje zgjidhje naïve, duke i quajtur ato: "terma poetike".

[bardus]

Edhe me fjallën krye mund të ketë ndodhun të njëjtët tue u vdarrë ndoshta një N-ë e fundit,
për ashtu: krye « krye' « *kryen « *kren'.
*Kren' mund t'a ketë pasun e-në prej së kthyemit së një a-je, kështu që parë-andaj mund të ishte *kran'.

[col]E arbanesha *kren' « *kran' në se nuk kje huamarrje prej së latinet 'cranium' ose edhe prej së eleniket κρανίον për së direkti, ndoshta kje simotër me të elenikën κάρα/κάρη 'krye', me norsishtën e vjetër hjarni 'tru', me të latinën cer-ebrum 'tru, rrashtë e kresë', me avestishtën indoiraniane sarah...

[/col]

Pergjithesisht mendohet se kjo fjale e shqipes nuk eshte e huazuar dhe se ka ardhur nga PAlb *kranja,mendoj se si kalim kre̅̆-, kra̅- ne kren ,kran ,mundet ka ndodhur nga shquarja e tyre me mbaresen -i mashk. ne kre̅̆ - i, kra̅ - i dhe per aresye lehtesim -shqiptimi u fut hundakja -n- > kreni , krani.Nese nuk gabohem, si rregull e ka permendur Rreqebull ne nje postim tij jo shume kohe me pare qe fatkeqesisht na rreshkiti pa u marre me te,ashtu sikur edhe shume te tjera.

[Zeus10]

Edhe me fjallën krye mund të ketë ndodhun të njëjtët tue u vdarrë ndoshta një N-ë e fundit,
për ashtu: krye « krye' « *kryen « *kren'.
*Kren' mund t'a ketë pasun e-në prej së kthyemit së një a-je, kështu që parë-andaj mund të ishte *kran'.

[col]E arbanesha *kren' « *kran' në se nuk kje huamarrje prej së latinet 'cranium' ose edhe prej së eleniket κρανίον për së direkti, ndoshta kje simotër me të elenikën κάρα/κάρη 'krye', me norsishtën e vjetër hjarni 'tru', me të latinën cer-ebrum 'tru, rrashtë e kresë', me avestishtën indoiraniane sarah...

[/col]

Pergjithesisht mendohet se kjo fjale e shqipes nuk eshte e huazuar dhe se ka ardhur nga PAlb *kranja,mendoj se si kalim kre̅̆-, kra̅- ne kren ,kran ,mundet ka ndodhur nga shquarja e tyre me mbaresen -i mashk. ne kre̅̆ - i, kra̅ - i dhe per aresye lehtesim -shqiptimi u fut hundakja -n- > kreni , krani.Nese nuk gabohem, si rregull e ka permendur Rreqebull ne nje postim tij jo shume kohe me pare qe fatkeqesisht na rreshkiti pa u marre me te,ashtu sikur edhe shume te tjera.

Ashtu eshte Bardus, fjala e sotme 'kre' e cila mund te "reshkase" lehtesisht ne 'kra' me tej ne 'kara' , e ka kallezoren e saj kren-ë(psh shqiponja dykrenore=me dy koka) qe sipas te njejtes llogjike do te shkoje ne κραν + prapashtesen e famshme greke ος=κρανος.
Ne disa raste fjala kre(shqip) shnderohet ne ""poetiken""κάρη(kare) qe gjate lakimit ne gjinoren e saj jep κάρης(kares) shume e afert me gjinoren femerore i/e/te/se kresë.

[Strokulli]

Pergjithesisht mendohet se kjo fjale e shqipes nuk eshte e huazuar dhe se ka ardhur nga PAlb *kranja,mendoj se si kalim kre̅̆-, kra̅- ne kren ,kran ,mundet ka ndodhur nga shquarja e tyre me mbaresen -i mashk. ne kre̅̆ - i, kra̅ - i dhe per aresye lehtesim -shqiptimi u fut hundakja -n- > kreni , krani.

Jo, unë thashë të ketë ndodhun ashtu si fjalla DULLERË (dullèr-a) u ba dullye' tue u zglatun e-ja si -ye dhe tue u vdarrë r-ëja e fundit e vet fjallës (» dullye, dulle-ja), ashtu si fjalla SAPON (sapon-i) u ba sapuo' tue u zglatun o-ja si -uo dhe tue vdarrë n-ëja e fundit e vet fjallës (» sapuo, sapo-u, sapo-i).

Ndonjë KREN (kren-i), tue i'u zglatun e-ja si -ye dhe tue i'u vdarrë n-ëja e fundit e vet fjallës, do të jetë kthye në krye', që pasandaj u ba edhe asnjanëse në gjini (krye-të kre-së kre-je) ose mashkullore (kre-u) ose femnore (kre-ja).

Edhe fjalla kruo-të kro-së kro-je asnjanëse ose mashkullore (kro-u, kro-i ose kro-ni) mund të ketë ardhun kështu si kruo', me zglatjen e o-së si ''uo'' dhe vdarrjen e ndonjë N-ëje fundore (n-ë jo r-ë këtu, me sa duket), nga ndonjë KRON (kron-i) i vjetër (që teorikisht nuk ka lidhje me ''kro-ni'' me nyjën -ni/»-ri, që ashtë nyja mashkullore -i me një hundore kumbuose ndërmjet: se n-ëja do të ishte e vet fjallës; ashtu si nuk ka lidhje nyja e arbaneshe -ni me n-ën e vet fjallës sapon-i). Përveç këtij që u mundova me shtjellë derie këtu, unë mendonj që fjalla jonë KRONI mund të mos ketë ndonjë nyje -ni, por ashtu si fjalla SAPON-I kundra sapuo' e bame sapo-u/sapo-i, të jetë bash ajo e vjetra ''KRON-i'' kundra kruo' e bame kro-të ose kro-i/kro-ni. Kështu edhe *KREN-I do të ishte, por nuk e kemi ruojtun ashtu si kroni (që siç thamë mund të jetë vet kron-i e jo kro-ni).

Me këta duo të thom se ashtu si saponi ashtë ma i vjetër se sapou, dhe dullera ma e vjetër se dulleja, ashtu duhet të ishin edhe *kren-i ma i vjetër se kre-të ose kre-i/kre-ni, edhe *kron-i ma i vjetër se kro-të ose krou/kroi.