SHQIPERIA DHE SHQIPTARET NEPER HARTA KLASIKE

[Mallakastrioti]

Map Maker: Antonio Salamanca / Claudio Duchetti

Place / Date: Rome / 1558 (1571)

[Mallakastrioti]

Duke u mbeshtetur ne harten e mesiperme jane interesante hidronomet e dy deteve, pra detit Egje dhe detit te Ikarise. Autori nuk shkruan ne latinisht "mare", por "PELAGUS".



Pra keto dete nuk ishin (sikurse nuk jane sot) dete te keshtuquajtura te hapur, por te mbyllur, pra pellgje.

Ne se do vezhgojme harten ne pjese te tjera te saj, autori detet i quan "MARE", p.sh Jonium Mare, Adriati Mare, Creticum Mare, Libycum mare etj.
Sot etimologet mundohen te gjejne kuptimin e sakte te kesaj fjale, pra "PELAGUS", apo "PELLAG-us", por sipas kerkimeve te mia keta syresh jo vetem nuk arrijne ti gjejne kuptimin, por humbasin ne fjale qe nuk çojne ne asnje pike apo shpjegim racional. Shqipja nje pjese uji i mbyllur dhe me kufije te percaktuar e quan thjesht "PELLG". Detet nuk kane kufije te percaktuar fizikisht, por perhere ne menyre te themi gati virtuale, pasi ujrat e deteve nuk u binden kufijeve qe u percaktojme ne. Virtualisht themi p.sh ku ndahet Adriatiku me Jonin, por keto jane thjesht percaktime artificiale te njerezve dhe jo te natyres, ku ne rastin e kundert Pellgu ka kufije te percaktuar perreth. Pra kjo fjale merr nje kuptim vetem ne gjuhen shqipe.

[CERMENIKASI]

[CERMENIKASI]

[ALBPelasgian]

Bregdeti shqiptar shenonte skajin me verior ne Gjirin e Kotorrit:

The district of Cattaro, which is under the dominion of Austria, is sometimes comprised in Dalmatia, but properly belongs to Albania, and lies in a semicircular form, round the gulf. The thirteen famous inlets (Bocche di Cattaro) form the safest harbours on the Adriatic sea, and present some foe prospects. The inhabitants of the district are estimated at 30,000.

The popular encyclopedia: being a general dictionary of arts ..., Volume 2, p. 586

...qe ne harten e sotme gjeopolitike i bjen te ndodhet ne pjesen ne veriore te bregdetit te Malit te Zi...



Pason deshmia tjeter:

The Gulf of Lepanto is a long inlet of irregular shape, extending east and west, and bounded on the north by the shores of Albania, the ancient Epirus, and on the south by the coast of the Morea

^Don John of Austria: or Passages from the history of the sixteenth ..., Sir William Stirling Maxwell, George William Cox - 1883

Lepanto eshte Gjiri i Korinthit...ja dhe harta:

[Mallakastrioti]

Kjo harte e Shkodres i perket vitit 1500. Ne Itali dhe pikerisht ne Venezia, Bibloteken e Muzeut Correr (Venezia), ruhet nje dokument teje i vyer per historine e Shkodres , quajtur "Statutet e qytetit te Shkodres" ("Gli Statuti della città di Scutari") dhe mbahet si nje dokument i rendesishem, pasi deshmon qe ne vitin 1400 ne Shkoder ekzistonte nje kod qytetar dhe qe Shkodra ishte nje qytet me ligjet e veta, qe rregullonin jo vetem jeten politike por edhe ate ekonomike dhe familjare.

[Arbëri]

Studimi i Ferdinando Milone, del harta e Shqipërisë natyrale e vitit 1867


NGA: FRANCO TAGLIARINI

TIRANE-Profesor Ferdinand Milone (lindur në Napoli më 1896 dhe vdekur më 1987 në Romë), ka qenë një gjeograf i shquar, pedagog në Universitetin e Napolit dhe të Romës, anëtar i Akademisë Kombëtare të Lincei, autor i librave të shumtë, të një rëndësie të madhe për studimin e gjeografisë ekonomike. Ai ka publikuar në numrin e marsit të vitit 1942, në revistën e klubit të turit italian "Rrugët e Italisë", një ese tejet të rëndësishme me titull "Shqiptarët dhe Shqipërinë". E mendoj si të dobishme botimin e një përmbledhje të esesë, meqenëse nuk është në dispozicion as të bibliotekave italiane e as të atyre shqiptare.

Autori pohon që në fillim të esesë se "në Ballkan, ku ka shumë vende e popuj, jo gjithmonë forma fizike të lejon të bësh dallimin mes një rajoni e një tjetri apo një kombësie e një tjetre. Territoret transite nga njëri popull në tjetrin, të banuara nga popullsi të përziera për shekuj me radhë gjatë historisë së përbashkët, duhet domosdoshmërisht dhe më shumë se një herë, të caktohen në këtë apo atë shtet politik. Me pak më shumë vullnet të mirë, ndershmëri dhe studim objektiv të fakteve, do të jetë e mundur, megjithatë, edhe në këtë rajon të madh natyror dhe njerëzor, por edhe të komplikuar, për të arritur një marrëveshje të drejtë dhe të qëndrueshme". Kështu, Ferdinand Milone fillon të marrë në konsideratë shtetin e ri shqiptar. Para së gjithash, - pyet, - a ekziston një kombësi shqiptare? Një shqiptar autentik, ministri Ernest Koliqi, novelist, poet dhe ministër i Arsimit në Shqipëri nga 1939 deri në 1942 në një udhëzues që hap guidën e bukur të Shqipërisë, botuar nga Shoqëria Turistike Italiane në vitin 1940, bën dy deklarata të rëndësishme: "Ngjarjet e ndryshme historike, nëpër të cilat kaloi raca shqiptare, i kanë dhënë asaj një karakter të veçantë, të larmishëm dhe të pazakontë, që e bëjnë të duket si një mozaik i vërtetë besimesh fetare, zakonesh dhe kostumesh të ndryshme". Ai shton më tej: "Nëse ti i pyet njerëzit rreth e qark në qytet apo në mal, në veri apo në jug 'kush jeni ju', do të dëgjoni përgjigjen më të ashpër dhe më krenare 'Jam shqiptar'".

Ka të drejtë Koliqi, - pohon Milone: Sa më shumë ndalojmë nëpër Shqipëri, sa më shumë e studiojmë dhe mësojmë mbi këtë tokë dhe këtë popull kaq interesant, kaq të mirë dhe besnik, aq më shumë shohim se sa të ndryshëm janë njerëzit në këtë rajon. Është e admirueshme që pavarësisht nga sundimi turk, nuk është shuar ndjenja kombëtare në këtë popull barinjsh e druvarësh, të cilët në shekujt e gjatë të sundimit të huaj, nuk kanë një histori që nuk ka të bëjë me rebelimet e kryengritjet e guximshme apo shtypjen e përgjakshme. Flaka e ndjenjave kombëtare ka mbetur gjallë në këtë popull aq sa, në vitin 1878, pas Kongresit të Berlinit, u krijua Lidhja Qendrore për mbrojtjen e kombësisë shqiptare, me kryeqendër Ohrin. Lidhja bëri thirrje për autonomi të shtetit shqiptar, në mënyrë që vendi të mbrohej nga copëtimi i territorit mes Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë." Milone kujton në artikullin e tij, se Italia edhe gjatë shekujve të mëparshëm e ka njohur shtetësinë shqiptare, duke i ofruar ndihmë Skënderbeut në luftën e tij të vërtetë epike dhe duke mirëpritur refugjatët shqiptarë në vendin tonë, ku ata jetonin lirisht, duke ruajtur fenë e tyre, gjuhën e tyre dhe kostumet e tyre, e kanë qenë të lidhur me shtëpinë "birësuese" jo më pak se me atë amtare. Në vitin 1911, kur shqiptarët ishin në kryengritje, u formua në Romë një Komitet Parlamentar për Shqipërinë, që mblodhi 60 deputetë nga të gjitha ngjyrat politike; u organizua një ushtri që kishte një kauzë të përbashkët, që do të mblidhte edhe veshje dhe të holla në favor të kryengritësve. Ishte Italia ajo që së bashku me Austrinë, iu bëri jehonë të drejtave të shqiptarëve në Konferencën e Ambasadorëve të mbajtur në Londër në vitin e ardhshëm, kur edhe triumfoi kauza e tyre e drejtë.

Gjuha, kombi, feja "Kush është para syve tanë,- shkruan Milone, ndërsa vë në dukje se më shumë se çdo gjë tjetër ata (shqiptarët) dallohen nga gjuha që flasin. Ruajtja e gjuhës me besnikëri, është e shkëlqyeshme, pavarësisht nga arsyet e forta dhe të shumta që luftonin kundër ekzistencës së saj. Ruajtja e gjuhës e ka penguar 'humbjen' e njerëzve, duke i dalluar ata mes popujve të tjerë. Është shqipja, një tjetër element i fuqishëm e konservator i kombësisë, madje edhe atëherë kur kombet, politikisht me konsideratë, e kanë humbur kombësinë dhe pavarësinë e tyre.

Gjuhëtarët nuk janë të gjithë dakord sa i takon origjinës e autonomisë së gjuhës shqipe. Sipas shumicës së tyre shqipja vjen nga ilirishtja antike; ndërsa të tjerë mendojnë se është vazhdimësi gjurmësh të tjera e jo të ilirishtes. Sigurisht që është një gjuhë që ka ndikim të menjëhershëm nga jashtë e mes këtyre ka një ndikim të madh nga latinishtja. Nuk mungojnë fjalët që rrjedhin nga greqishtja e lashtë, por më të shpeshta janë fjalët që rrjedhin nga greqishtja mesjetare. Janë të dukshme megjithatë edhe ndikimet sllave e turke, ndërkohë që ndikimi nuk është i papërfillshëm as nga gjuhët e tjera të Ballkanit. Kështu përfundon Milone: "Gjuha shqipe, edhe pse kaq e modifikuar, e ruan forcën e saj dhe punon sot për detyrat kombëtare". Populli shqiptar është i ndarë në fe të ndryshme. Subjekt i ndikimeve të Romës dhe Bizantit, e dominuar për më shumë se katër shekuj nga pushtuesit myslimanë, kjo popullsi ka në mënyrë të dallueshme tri fe të mëdha: katolike, ortodokse dhe myslimane. Por kjo treshe besimi nuk e ka dëmtuar unitetin e popullit. Shumica myslimane jeton në tolerancë të plotë me ortodoksët dhe katolikët. Është e dukshme që për të kuptuar se kush është në të vërtetë populli shqiptar, elementi më domethënës i dallimit është ai gjuhësor. Ajo është besnikëria e një populli për gjuhën e vet, një popull që për shumë vite u dominua nga të huajt dhe është padyshim dokumenti më i mirë i karakterit kombëtar. Nuk do të jetë e vështirë, që sapo të njihet kombi shqiptar, nga elementi gjuhësor të hiqen kufijtë që duhet të ketë shteti shqiptar. Për fat të keq, - thotë autori, - nuk është e lehtë për të kuptuar se sa veta flasin ende gjuhën shqipe në rajonin e Ballkanit. Pushteti osman kënaqej duke dhënë vlerësime e duke bërë dallime, më shumë mbi besimin, se sa mbi gjuhën.

Numri i popullsisë
Një publikim zyrtar i qeverisë angleze, që u publikua në vitin 1922, e nxori numrin e shqiptarëve rreth 1 milionë e gjysëm deri në 2 milionë banorë. Por, nga popullsia shqiptare, vetëm gjysma e saj, apo dhe ndoshta më pak, ka jetuar brenda kufijve të Mbretërisë së Shqipërisë. Gjysma tjetër dhe që nuk ishte e papërfillshme jetonte jashtë kufijve, në Jugosllavi dhe në Greqi.

Statistikat zyrtare jugosllave e ulin numrin e popullsisë shqiptare deri në 442.000 brenda kufijve të vet. Sipas burimeve zyrtare jugosllave, minoriteti shqiptar në shtetin e tyre na qenkërka sa gjysma e popullsisë shqiptare të Mbretërisë Shqiptare. Në të vërtetë, shqiptarët ishin të paktën dyfishi i asaj shifre që u dha prej tyre, dhe kjo ishte të paktën tre të katërtat e popullsisë së mbetur në Mbretërinë e Shqipërisë.

Hartat
"Në vitin 1919, - shkruan Milone, - u publikua një hartë etnografike për Gadishullin Ballkanik. Në Mal të Zi, rajoni i Tivarit dhe kufiri i vjetër banohet nga popullsi shqiptare që është ende kompakte dhe rrethohej nga liqeni i Shkodrës. Nga shqiptarët, në një masë kompakte janë të banuara edhe pellgjet e larta të Limit, Ibrit dhe Drinit të Bardhë, ku shqiptarët janë shtyrë deri në malet e Krushevicës, duke arritur deri në kufirin e vjetër në mes të Malit të Zi dhe Serbisë.

Shqipëria, - sipas Kettler, - duhet të ketë qenë shtrirë pothuajse gjatë gjithë Liqenit të Shkodrës dhe në rajonet e Hotit, të Alpeve dhe në rrethet veriore shqiptare të Ipekut dhe Gjakovës, bashkë me Methohinë pjellore, deri në malet e Krushevicës.

Në Serbi, përtej kufirit të saj të lashtë me Malin e Zi, shqiptarët kanë formuar një ishull të madh, që shtrihet me degët e veta edhe përreth Novi Pazarit, në pellgun e lartë të Ibrit, e deri në jug pranë Goljakut e Kopanikut. Ata janë të gjithë shqiptarë etnikë, me shumicë dërrmuese që vetëm përtej këtyre maleve përzihen me serbët dhe bullgarët. Ishuj të tjerë serbësh ndërpriten, megjithatë, vazhdimësia e popullatës shqiptare është kështu: menjëherë në lindje të Ipekut, dhe në veri të Prishtinës e në jug të Prizrenit. Por edhe në këto zona popullsia është në shumicë dërrmuese shqiptare, ndërsa e gjithë Kosova është e banuar pa dyshim nga shqiptarët, të cilët në kultivimin e tokave fushore të këtij rajoni tregojnë kapacitetet e tyre të mëdha për punë dhe aftësinë e tyre të shquar për përparim. Në mes të Prizrenit dhe të Vranjës, ka një përzierje popullsie me bullgarët, të cilët zënë disa pjesë të luginave të lumenjve të mëdhenj. Rajoni malor në të djathtë të Vardarit të lartë është i banuar nga shqiptarët, të cilët, në fakt pak më në jug, kanë formuar disa ishuj të vegjël pranë Krushevit, Manastirit dhe Follorinës, një qytet që gjendet brenda kufijve të vjetër grekë. Por, brenda kufijve të vjetër të Greqisë, shqiptarët përbëjnë një oaz më të madh se ai i Follorinës. Milone pohon nëse ka mbajtur shënim indikacionet e dhëna mbi shqiptarët që gjendeshin brenda dhe jashtë kufirit shqiptar, kudo në zonat e banuara nga shqiptarët etnikë jashtë kufijve (1940) të Mbretërisë së Shqipërisë. Për disa pohime ai ka pasur parasysh dijetarë të gjuhës, si gjermanin Kettler, i cili pajtohet me disa autorë të tjerë si Lejan, dijetarin rus Mirkovitch, sllaven Bradaska, Charles H. Kiepert dhe Sax), të gjithë dijetarë e studiues të gjysmës së dytë të '800-ës. Në dritën e këtyre burimeve autoritare, Ferdinand Milone shqyrton pretendimet shqiptare në Konferencën e Paqes. Çelësi për pretendimet shqiptare ishte memoriali i Turhan Pashës, që kërkonte kthimin Shqipërisë, të territoreve të inkorporuara në Mal të Zi dhe në Serbi, si edhe ato të inkorporuara në Greqi, si rezultat i Konferencës së Londrës të 1913-ës.

Kufiri etnik
Në thelb kërkohej e pretendohej kufiri etnografik i Shqipërisë, në të cilin si pjesë e Shqipërisë janë Tuzi, Hoti, Gruda, Podgorica, Ipeku, pjesa lindore e Mitrovicës, rrethet e Prishtinës, të Gjilanit, të Ferizajt, të Kaçanikut... një pjesë e Qarkut të Uskubit, rrethi i Kalkandeles, Gostivari, Kërçova, Dibra, duke arritur deri në malin që quhet Mal ' i Thatë, në mes të Liqeneve të Ohrit dhe Prespës. Duke u nisur nga kjo pikë, kufiri ndjek gjurmët e vitit 1913 deri në kreshtën e Monte Gramos dhe vazhdon drejt jugut, për të përfunduar deri në afërsi të Prevezës. Të gjitha territoret e vendosura në perëndim të këtij kufiri janë toka etnike e historike shqiptare". "Në limitet e këtyre territoreve të përmendura,- vazhdon memoriali i Turhan Pashës,- jetojnë rreth dy milionë e gjysmë shqiptarë, prej të cilëve gati një milionë jetojnë brenda kufijve të caktuar në Shqipëri nga ana e Konferencës së Londrës të vitit 1913 dhe një milion e gjysmë që e njëjta konferencë ia dha Malit të Zi, Serbisë, Greqisë". Sigurisht që pas gjithë këtij "ushtrimi" historik, profesor Milone raporton në përfundimet e tij se: "Sigurisht, populli shqiptar ka tashmë të drejtë që të shohë të ndërtuar përfundimisht individualitetin e vet etnik e kombëtar". *Marrë nga AlbanianNews.it

[Zeus10]

Titulli : Macedonia, Epiro, Livadia, Albania e Ianna [material hartografik]
Autori : Cantelli, Giacomo
Vendi i botimit : Roma
Data : 1684
Të dhënat fizike : 1 fl. hartë : me ngjyra ; 62 x 48 cm.
Përshkrimi : Në hartë aut.: Giacomo Cantelli da Vignola. - Po aty botuesi: Data in luce da Gio. Giacomo de Rossi dalle sue stampe...dhe con
Subjekti : Gjeografia historike
Termi gjeografik : Shqipëri; Epir; Gadishulli Ballkanik
Numri i vendit : Albh.2.a.19
Format : JPEG
Burimi :BK

[Zeus10]

Titulli : Graeciae Vniversae secvndum hodiernvm sitvm neoterica descriptio [material hartografik]
Autori : Gastaldo, Iacobo
Vendi i botimit : [Venezia]
Data : [1560?]
Të dhënat fizike : 1 fl. hartë : bardhë e zi ; 51 x 36 cm.
Përshkrimi : Autori në hartë në formën e rasës rrjedhore të latinishtes: Iacobo Gastaldo Pedemontano. - Shkalla sips miljeve italjane. - Paraqet tërësisht trojet shqiptare, përfshirë edhe Kosovën me toponimet kryesore të saj.
Subjekti : Gjeografia historike
Termi gjeografik : Greqi; Shqipëri; Kosovë
Gjuha : Latinisht
Numri i vendit : Albh.2.b.23; Albh.2.b.24; Albh.2.b.25
Format : JPEG
Burimi :BK

[Zeus10]

Titulli : Macedonia Epirvs et Achaia [material hartografik]
Autori : Mercator, Gerard
Vendi i botimit : [Amstelodami]
Data : [shek. 16?]
Të dhënat fizike : 1 fl. hartë : bardhë e zi dhe me il. ; 55 x 44,5 cm.
Përshkrimi : Aut. në hartë: Per Gerardum Mercatorem. - Po aty: Cum Priuilegio. - Trojet shqiptare nën emërtimet "Albania" dhe "Epirus".
Subjekti : Gjeografia historike
Gjuha : Latinisht
Numri i vendit : Albh.2.b.27
Format : JPEG
Burimi :BK

[Mallakastrioti]

Duke analizuar nje harte te shek. 19 dhe pikerisht harte qe i perket vitit 1812 publikuar ne Boston prej Thomas & Andrews, me beri pershtypje emri i nje lumi ne krahinen e Laberise dhe pikerisht hidronimi interesant sjell prej autoreve "HISUAR R (iver)" pra "Hisuar river". Ne shqip thjesht eshte "Lumi i Shuar". Sigurisht autoret nuk i jane permbajtur pike per pike rrjedhes se lumenjve, pra gjeografikisht kalimin apo drejtimin e tyre, pasi siç dime hartat e perpiketa linden vetem kur nis topografia ajrore, apo vrojtimi ajror i terreneve, periudhe kjo e fundit kryesisht moderne. Mendimi im eshte se ketu kemi te bejme me Lumin e Shushices (Lumi i Vlores) ku autoret thjesht kane sjell emertimin si quhej prej banoreve ne ate periudhe ky lum, pra "Lumi i Shuar" dhe "Shushice" nuk eshte gje tjeter perveçse kjo fjale e cila mbart prapashtesa te cilat kane qene te mevonshme, ndoshta ne periudhen e pushtimit bullgar. Pra ky emertim eshte shqip dhe nuk ka te beje aspak me fjalet bullgare perveçse prapashtesave te cilat gjenden sigurisht ne toponime dhe hidronime ne kete zone. Gjithashtu po te verejme me kujdes edhe lumi tjeter i rendesishem "Seman" quhej thjesht me emrin shqip "Lum". Sigurisht ndeshim edhe ne toponime te tjera te rendesishme si p.sh Mali i Tomorrit etj.

[Zeus10]

Po keshtu eshte dhe lumi ister(Ιστρος). Kuptimi i tij eshte "i pashtershem", nga folja shqip:

SHTER jokal.
1. vet. veta III. Pakësohet shumë a mbarohet fare (uji i një rrjedhe a i një pusi etj.); thahet. Shteri lumi (përroi, pusi). Shteri uji. Qau sa i shterën lotët qau shumë sa iu sosën lotët. Nuk shteret deti me lugë.

[CERMENIKASI]

Kalaja e Sopotit- viti 1570

[CERMENIKASI]

[Mallakastrioti]

1572 Europa Ortelius.
Harte e vitit 1572 prej Ortelius. Eshte interesante qe jane sjell emrat e gati gjithe popullsive qe me vone do krijonin shtete, por mungon vetem nje toponim ne kete harte. Cilet mungojne sipas jush dhe mbi te gjitha cila ka qene arsyeja?
(Ne se ato vargmale jane kufijte e etnive qe banonin Ballkanin ne shek. 16, atehere ka diçka qe nuk shkon me kufijte e sotem shqiptar dhe mbi te gjitha nuk ekzistonte nje etni ne ate periudhe-ajo e keshtuquajtur greke!)