Etimologjia e fjales.

[illyrianboyful]

Ju rritë nera për përgjigjëjet e juaja plotë njohuri!

Ky postimë posht është bër nga Mano, në AL.co që e vlerësoj shumë:

Monomen perdoret ne myzeqe. Eshte fjale fyese. Me kuptimin qe nuk i ke Men(t) ne vend.

Fjala Pishman sic edhe mund ta dish do te thote pendimi. Kur dikush pendohet. Duhet te jete e perbere nga fjalet Pi(mbi)+man(nje varjacjon i fjales Ment e kokes). Nenkupton nje akte te pamenduar mire. Duhet te ket te bej me Epimetheus(pishmani) i cili ishte vellai i Prometheus (para ment) qe nenkupton njeriun e matur ate qe perdore mendjen. Epimetheus=Epi=Pi=Mbi+mendjen dhe Pro=para+Mendjen/Parashysh

Kurse fjala angl. Man(shumes Men) vjen nga fjalana Ment. Qe nenkupton Njeriun. Pra ate qe Mendon. Qenie inteligjente ne krahasim me kafshet.

Sigurisht qe rrenjen e fjales agnl. ja japin gjuhes hipotetike PIE me renjen *Men=te mendosh.

man (n.) Look up man at Dictionary.com
Old English man, mann "human being, person (male or female); brave man, hero; servant, vassal," from Proto-Germanic *manwaz (cf. Old Saxon, Swedish, Dutch, Old High German man, German Mann, Old Norse maðr, Danish mand, Gothic manna "man"), from PIE root *man- (1) "man" (cf. Sanskrit manuh, Avestan manu-, Old Church Slavonic mozi, Russian muzh "man, male").

Plural men (German Männer) shows effects of i-mutation. Sometimes connected to root *men- "to think" (see mind), which would make the ground sense of man "one who has intelligence," but not all linguists accept this. Liberman, for instance, writes, "Most probably man 'human being' is a secularized divine name" from Mannus [cf. Tacitus, "Germania," chap. 2], "believed to be the progenitor of the human race."

Por me sa di une asnje gjuhe nga neo-latinet nuk e perdore kete fjale ne formen e saj primitive pervec shqipes. p.sh egziston nje shprehje: "me gjith men?"

Ne shqip Mendja, me Mendue, Mendimi,

anglisht Mind, to think, thought

Italisht Mente, pensare, pensiero

Kemi edhe fjalen Mania e cila ka te bej me nje fiksim. Pra kur dicka te rri ne Men-je dhe te behet Mani.

Kemi edhe "mantal" edhe "hu-man" (pra ajo që po e karakterizojka njeriun nga kafshët qenka mendja) = men-dimtari = ai që mendon

Po Ilirian,ky eshte edhe interpretimi i linguisteve te PIE *men.Edhe njehere tjeter e kam sjellur Maat ,perendeshen egjiptiane te Mencurise ,kurse equivalentja e saj romane eshte Minerva ne etruskisht MeneRua 'qe ruan ne mendje ' dhe barazimi Maat=MeneRua per mua thote se maat eshte mendje ,por kjo perendeshe bente edhe matjen,peshimin e zemres ne peshore si ne fig. prandaj them se maat ,mendje,mas (peshoj) eshte e njejta gje.Rrenja PIE*men s`ka se si te jape Mā sidomos kur arbereshet kan Mahe 'me shume,tamah'' dhe kalimi Mā > Māt me -t mbarese formuese mbiemrore shqipe me tutje shkalla tjeter e zhvillimit saj Māt > mand,mend eshte ilire [t > nt,nd].Sidoqofte sa per ta shkokluar pak mendimin.

Flm, postimë me vlerë, së pakti s'di se si mund të kundërshtohet kjo MAT= men(d), mendët jan mbatës padyshimë!

[illyrianboyful]

U mendonj se nuk duhet hedhun poshtë "ndodh që ashtë" si shprehje, por nuk qëndron '-sht' si tkurrje e ''ashtë'' në se ndoshtë e ndofta janë me të njëjtën prejardhje.
Të menduomët t'ëm ashtë që pjesëzat dyshuose ndosht-a e ndoft-a u kthyen si shprehje prej një dëshiroreje në vetën e tretë njëjës ndoshtë = ndoftë si dhoshtë = dhoftë,
të një follje "ndo" - që mund të jetë edhe follja me nde (me ndejtë) me e-në e thashun si -a/o, ashtu sikur bë (bërë) prej me ba/bo.
Këta do të tregonte edhe vjetërsinë e kësaj fjalle: ndoshta/ndofta në se ashtë prej folljet me ndejtë, ashtë qëkur follja me ndenjun thuhej me ndonjun/me ndanjun (ndo/nda).
Dhe kështu, po me folljen rri me ndenjun, do të shtillej edhe lidhëza jonë ndorri, ndorri se si "ndo rrin", "ndo rrin se".

Le ta zgjerojme me tej diskutimin. Ne ndajfoljet ashtu/keshtu, besoj te gjithe biem dakort qe ato jane formuar ne kete menyre:
ashtu-----> buron nga fjala asht(është)
kështu <-----> qeashtu<------->që asht(është)

le ti zevendesojme a----ô, do te kishim ôshtu, ose ndo-ôsht-a=ndo(dh)ashtu. Pra i vetmi tingull qe bie gjate perdorimit si parazitar eshte dh, pra kemi ndo(dh)ashtu~ndoashtu~ndoshta
Mua me duket se mund te ndodh ashtu

Tani do ia mbaj pak anën strokullit naj farë mënyre! por edhe duke e kundërshtuar në këtë postimë:

A-shtu e kë-shtu kanë parashtesat a- dhe kë- si te a-tu, kë-tu, a-tej, kë-tej. A-ja shpreh largësì, kë-ja afërsì. A-shtu e kë-shtu nuk janë prej folljet ashtë me kjanë, por janë prej pjesëzet pohuose shtu, që e thomë për shëmbull edhe si përgjegjie për "ashtu ashtë, po".

Ashtu, kështu, q'ashtu, n'asht-a, kë asht, osht, isht, ish.

Këtu mbështes strokulli se SHT-a është vetëm prapa shtesë dhe jo fjala rrënjë, fjala rrënjë që shpreh qenjen TO BE nuk është, "është" por "E"(këto e di kë i dini)

fjalët bazë që shprehin qenjen = me kan, jan A dhe I dhe E dh O dh U ndërsa, shtë, është vetëm prapashtesë.

- ist(de)

- est(fr)

- is(eng)

- est(lat)
Por që gjuha frenge në të folurit e saj nuk e shqipëton EST por vetëm sikurse edhe në gjuhën Shqipe " E " dmth është si në gjuhës shqipe, shembnullë ELLE EST = ajo është( lexo EL + E ).

E kuqe, I bardhë, O lodhë, U mbytë, A-shtu pra Zanoret e gjuhës Shqipe kur përdoren veç, shprehin ME KAN ndërsa sht është prapashtesë, çka jepë si rrezulltat se NDOSHTA = nashta, mba në mbrendshmërin e saj rrënjën që shpreh ME KAN dh ajo është O-ja ose A-ja, ndërsa N dhe shta jan shtesa, kurse vetë fjala SHTESA = me shti=me futë na tregon se është shtesë. Është shtesë për të kompletuar fjalën rrënjë A apo O apo I apo E, dhe bër të mundshëm dhe lehtësuar të folurit!

Pra në kioftë se SHT e ndoshta qenka shtesë, dhe dmth en kësaj është me shty, ndaj edhe "fta" e ndofta është shtesë, dhe dmthënja e saj është "me futë" = fta = futa, shta = shty!

Ndërsa ia mbaj anën strokulli se NDO-shta, ndo = me ndu = qëndron, dhe shta prapashtesë, por mendoj se NASHTA e gegënishtës qëndron gjithashtu NA- A-sht- a

Dhe e kundërshtoj Strokullin se A shpreh largësin por A është fjala rrënjë që shpreh ME KAN.

[Strokulli]

E kundërshtoj Strokullin se A shpreh largësin por A është fjala rrënjë që shpreh ME KAN.

Zoti Bojful, për muo a-ja parashtesë që shprehën largësinë (si te fjallët ato/atyne/asosh, ata/atyne/asish, aju/atë/atij/asij, aja/atë/asaj/asoje, atu, atej, andej, ashtu)
nuk ka lidhje me ja apor â ose â-shtë, vetën e tretë njëjës të së tashmes së folljes me kjanë. Janë dy gjana të ndryshme.

Pra në kioftë se SHT e ndoshta qenka shtesë, dhe dmth en kësaj është me shty,
ndaj edhe "fta" e ndofta është shtesë, dhe dmthënja e saj është "me futë" = fta = futa, shta = shty!

Nuk mendonj se ndoshtë ose ndoshta errdhi prej folljet me shty dhe ndofta prej folljet me futun.

Ndërsa ia mbaj anën strokulli se NDO-shta, ndo = me ndu = qëndron, dhe shta prapashtesë, por mendoj se NASHTA e gegënishtës qëndron gjithashtu NA- A-sht- a

Me ndù a tkurrje e folljes me vndù, me venduo prej fjallet vend me përapashtesën folljore -o/»uo. Me "ndo" ose "nda", që e thomi na në lidhje me pjesazët dyshuose ndofta e ndoshta, ashtë follja me nde (me ndejtë) si mund të thuhej mote para - ashtu sikur bë (bërë) thuhej e thuhet edhe me ba ose bo.


Të fallem nerit për të përpjekunat.

[illyrianboyful]

E kundërshtoj Strokullin se A shpreh largësin por A është fjala rrënjë që shpreh ME KAN.

Zoti Bojful, për muo a-ja parashtesë që shprehën largësinë (si te fjallët ato/atyne/asosh, ata/atyne/asish, aju/atë/atij/asij, aja/atë/asaj/asoje, atu, atej, andej, ashtu)
nuk ka lidhje me ja apor â ose â-shtë, vetën e tretë njëjës të së tashmes së folljes me kjanë. Janë dy gjana të ndryshme.

Pra në kioftë se SHT e ndoshta qenka shtesë, dhe dmth en kësaj është me shty,
ndaj edhe "fta" e ndofta është shtesë, dhe dmthënja e saj është "me futë" = fta = futa, shta = shty!

Nuk mendonj se ndoshtë ose ndoshta errdhi prej folljet me shty dhe ndofta prej folljet me futun.

Ndërsa ia mbaj anën strokulli se NDO-shta, ndo = me ndu = qëndron, dhe shta prapashtesë, por mendoj se NASHTA e gegënishtës qëndron gjithashtu NA- A-sht- a

Me ndù a tkurrje e folljes me vndù, me venduo prej fjallet vend me përapashtesën folljore -o/»uo. Me "ndo" ose "nda", që e thomi na në lidhje me pjesazët dyshuose ndofta e ndoshta, ashtë follja me nde (me ndejtë) si mund të thuhej mote para - ashtu sikur bë (bërë) thuhej e thuhet edhe me ba ose bo.


Të fallem nerit për të përpjekunat.

ok de ok, se na trullave mo me ketë mënyrë të të shprehurit (hahahha mos u prek, po bëj hajgare, madje e vërtet), po duhet me i bo sytë 5 bankë për me kuptu!

Me ndù a tkurrje e folljes me vndù, me venduo prej fjallet vend me përapashtesën folljore -o/»uo. Me "ndo" ose "nda", që e thomi na në lidhje me pjesazët dyshuose ndofta e ndoshta, ashtë follja me nde (me ndejtë) si mund të thuhej mote para - ashtu sikur bë (bërë) thuhej e thuhet edhe me ba ose bo.

Këtë jam dakort, e ke thënë edhe më parë: me ndu = Vndu(besoj se kështu është) gjasat jan të mëdha(...)!

Por sa i përket SHTA dhe FTA më ka lind një bindje e paluhatshme se jan ndihmesa (prapashtesa) të shtyra=futura për lehtësimin e të folurit, dhe pikërisht për shkak të domethënjes së tyre veçmas që dmth ME SHTI dhe ME FUTË!

O-shtë

NIO-fta

vetë domethënja e këtyre dy fjalëve ( shta dhe fta) veç-a-veç të thotë se jan shtesa, dhe pikërisht për k'të arsye edhe u përdorën si prapashtesa nga folësit e protoshqipes!

Ky është mendimi imë! Ju mbajeni atë për të cilin jeni të bindur, nuk kam problemë me k'të.

biseda ishte e frutshme ju falëneroj

[Strokulli]

Por sa i përket SHTA dhe FTA më ka lind një bindje e paluhatshme se jan ndihmesa (prapashtesa) të shtyra=futura për lehtësimin e të folurit, dhe pikërisht për shkak të domethënjes së tyre veçmas që dmth ME SHTI dhe ME FUTË!
O-shtë NIO-fta vetë domethënja e këtyre dy fjalëve ( shta dhe fta) veç-a-veç të thotë se jan shtesa

A-shtë/o-shtë/ë-shtë kanë -shtë si ndajshtesë, por si thatë. Por -fta te njoft-a (vetja e parë njëjës e së shkuorës) nuk a shtesë. Shtesë te njoftë ashtë vetëm -t-ëja, një përshtim kumbuos, dhe f-ja te njof ashtë prej h-et së folljes njoh. Me njoh/»njof »-të» me njoftë -- sikur me dash »-të» me dashtë, me di »-të» me ditë.

biseda ishte e frutshme ju falëneroj

Shpresonj të mos jeni trulluo së follit s'ëm.

Juve, u rrittë neri.

[illyrianboyful]

Por sa i përket SHTA dhe FTA më ka lind një bindje e paluhatshme se jan ndihmesa (prapashtesa) të shtyra=futura për lehtësimin e të folurit, dhe pikërisht për shkak të domethënjes së tyre veçmas që dmth ME SHTI dhe ME FUTË!
O-shtë NIO-fta vetë domethënja e këtyre dy fjalëve ( shta dhe fta) veç-a-veç të thotë se jan shtesa

A-shtë/o-shtë/ë-shtë kanë -shtë si ndajshtesë, por si thatë. Por -fta te njoft-a (vetja e parë njëjës e së shkuorës) nuk a shtesë. Shtesë te njoftë ashtë vetëm -t-ëja, një përshtim kumbuos, dhe f-ja te njof ashtë prej h-et së folljes njoh. Me njoh/»njof »-të» me njoftë -- sikur me dash »-të» me dashtë, me di »-të» me ditë.

biseda ishte e frutshme ju falëneroj

Shpresonj të mos jeni trulluo së follit s'ëm.

Juve, u rrittë neri.

Mund të keni saktë!? por asgjë nuk e dëshmon se fta e "niofta" nuk u futë komplet, dhe kjo sidomos për nga ana e afërsis së pronoincimit H->F

shëndet

[bardus]

Nga Orel : arëz~anëz f, pl. arëta~anza 'wasp'. Continues PAlb *aunᾱ ': derived from IE *au(a)- 'to weave' similarly to Lith vapsa, Slav *osa and the like based on IE *uebh- 'to weave'. MEYER Wb. 14 (borrowing from Turk ari 'bee' with a suffix -ëz - but how to explain the rhotacism in Tosk?), Alb. Si. V 68; BARIC ARSt 83-84 (reconstructs *aknᾱ compared with Lat aculeus 'sting'); TAGLIJAVINI Dalmazia 70; CABEJ St. 40-41 (agrees with BARIC); CABEJ Etim. II 87-88 (from *ak- 'sharp' ).

Gjetje spektakolare e Cabejt (from *ak- 'sharp' ) dhe sic e shihni Mayeri ja futi kot me ate (borrowing from Turk ari 'bee' )

qe edhe Orel thote se nuk perputhet me rotacizmin e toskerishtes.Disa lidhje te fjales anza me helenet:

ἀνθρήν-η , ἡ,A.hornet, wasp Ar.Nu.947;[Aristophanes, Clouds]
ἀνθρηδών , όνος, ἡ,A.hornet,Diodorus Siculus, Library
κανθαρίς beetle

ανθα eshte e njejte me anza ne shqip ,shkembimi θ ne s,z ndodh edhe ne shqip si thirrme -sirme; thate- saht ''Prroni i Saht'' etj.Perkthimi i hershem i kesaj fjale eshte grep,thumb.

[illyrianboyful]

Nga Orel : arëz~anëz f, pl. arëta~anza 'wasp'. Continues PAlb *aunᾱ ': derived from IE *au(a)- 'to weave' similarly to Lith vapsa, Slav *osa and the like based on IE *uebh- 'to weave'. MEYER Wb. 14 (borrowing from Turk ari 'bee' with a suffix -ëz - but how to explain the rhotacism in Tosk?), Alb. Si. V 68; BARIC ARSt 83-84 (reconstructs *aknᾱ compared with Lat aculeus 'sting'); TAGLIJAVINI Dalmazia 70; CABEJ St. 40-41 (agrees with BARIC); CABEJ Etim. II 87-88 (from *ak- 'sharp' ).

Gjetje spektakolare e Cabejt (from *ak- 'sharp' ) dhe sic e shihni Mayeri ja futi kot me ate (borrowing from Turk ari 'bee' )

qe edhe Orel thote se nuk perputhet me rotacizmin e toskerishtes.Disa lidhje te fjales anza me helenet:

ἀνθρήν-η , ἡ,A.hornet, wasp Ar.Nu.947;[Aristophanes, Clouds]
ἀνθρηδών , όνος, ἡ,A.hornet,Diodorus Siculus, Library
κανθαρίς beetle

ανθα eshte e njejte me anza ne shqip ,shkembimi θ ne s,z ndodh edhe ne shqip si thirrme -sirme; thate- saht ''Prroni i Saht'' etj.Perkthimi i hershem i kesaj fjale eshte grep,thumb.

Keni ndjes për injorencën time, a është "anëza" = arëza maja e mprehtë shilkës=lance, (më duket e ndërlikuar), a ka lidhje me "unazë = hunazë" frengjisht "aneau" (lexo: ano).

to weave = qau(alb) = qau = k'au = kë au(alb, personi vetor i tretë që qan=dan përgjysëm)?

[bardus]

a është ,
a ka lidhje me "unazë = hunazë" frengjisht "aneau" (lexo: ano
?

Kete "anëza" = arëza maja e mprehtë shilkës=lance'', se kam degjuar me pare.

Fjalen unaze e lidhin me Lat. anus me metateze unas`, rrenja *āno-.

[Strokulli]

Malësorët e Polonisë jugore, shihni si i kanë pantallonat, tepër të glashme me tirqet t'ona.


[col]Këta malësorët e malësive të Polonisë jugore kanë disa fjallë të të follmeve të tyne (që s'i kanë polakët e tjerë) http://pl.wiktionary.org/wiki/Indeks:Po ... 3%B3ralska për shëmbull thonë ""hipnać"" 'të kërcyem' - e na të arbaneshët thomi "hip", thonë
""hipkać"" 'me kërcye kundër ndokujt, me ba luftë'' - e na thomi hip, i hipi sipër, u zunë..

A thuo të jenë të përkuome të rastit?...|[/col]

[Zeus10]

Jo Strokulli, nuk eshte rastesi. Neper te gjithe Europen, akoma ne te folmen e njerezve ka mbetje, nga gjuha e dikurshme vernakulare e perbashket, sidomos fjale te influencuara nga terma te lashte te tipit 'hip', qe dhe ne te kaluaren dhe tani influencojne leksikun ne forma te ndryshme duke u zhvendosur nga gjuha ne gjuhe: psh hipos--kal ne te kaluaren, ose ne te tashmen psh hyper-active, ku hyper sic e dime do te thote : ne maje fare, ne maksimum, permbi dhe qe eshte fare e qarte qe buron nga folja hyp.

[bardus]

Jo Strokulli, nuk eshte rastesi. Neper te gjithe Europen, akoma ne te folmen e njerezve ka mbetje, nga gjuha e dikurshme vernakulare e perbashket, sidomos fjale te influencuara nga terma te lashte te tipit 'hip', qe dhe ne te kaluaren dhe tani influencojne leksikun ne forma te ndryshme duke u zhvendosur nga gjuha ne gjuhe: psh hipos--kal ne te kaluaren, ose ne te tashmen psh hyper-active, ku hyper sic e dime do te thote : ne maje fare, ne maksimum, permbi dhe qe eshte fare e qarte qe buron nga folja hyp.

Edhe sup ' skaji i sipërm i shpatullave' besoj vjen nga hyp ,duhet te kete qene qe ne lashtesi me fonemen y qe helenet ata me te lashtit e shkruanin ύ , ύπόρ(ε)ια- τα ύπό, τά όρη, ndersa me vone u perzie me u ,u be lemsh u dhe y ,sikur hypothermia ,ketu hypo nuk eshte hyp por hup 'humb' ,prandaj duhet te ishte hupzjarmia 'humb nxehtesine e trupit'; ΰποφαίσεις ,εις θεωρίας ' hypoflas'- > -fjas. Kjo τά όρη perkthehet geg . ori 'lart' p.sh. ulu mos rri ori .

[bardus]

Tek nje fjale e Aristotelit,φιλοπονία [φιλο+πονία] '' love of labour'', Aristot. Vir. 1250b,duket perdorimi i fjales punë πονία qe eshte 'bonja, e bëra' nga boj aor.bona,indirekt ai na ka dhene mundesine e etimologjise se saj: folja boj > emer bonja,aor.bona ''puna'' emer me origjine foljore.

Helenet foljen baj,boj,bëj vazhdimisht e perdornin si poj 'bëj' ,poema 'bëma,bama,e bëra ',empeiria 'e m`bëra'.Hesychius : γέη. τή γη; γεηπόνος ,γεωργός ; γεηπόνος [ γεη+πόνος ] dhe+punues [= punon dheun] ;per te njejten gje Suidae : γεωπόνος [γεω+πόνος] ό γεωργός ,dhe+punues,Dorianet dheut i thonin 'dha'.

Hesychius, nga Aristoteli : βατίδες ,ποιεί φανερόν, ώς Αριστοτέλης -baj ditë;ποιεί 'bëj,boj', vini re perdorimin e foljes boj tani ne trajten baj,βατίδες [βα+τίδες] ' ποιεί φανερόν' ,shqip ''ba dite'' , ώς Αριστοτέλης -sipas Aristotelit.,pra kemi perdorim dialektor ne forma te ndryshme te foljes bëj.Homeri : OD.14.13 ποίει -'made', boj 'bëj' ; Soph.ποεϊν ,ποιείν 'bëj ' ;Suidae : εποποιία - η δι ηρωιχον μέτρου ιστορία ,shqip 'ep -boja/berja', mbë bërja.

[Zeus10]

Ne fakt Bardus, relacionin
ποι(gre)=boj(shqip) ose παι=bir=boy
e kisha vene re me kohe , por dua te te falenderoj per lidhjen qe ke evidentuar brenda shqipes: boj<->punë.
Nderkohe dua te them qe ποι e "greqishtes", mund te jete shqiptuar boj, qe ne krye te heres.

[arberor]

Ne fakt Bardus, relacionin
ποι(gre)=boj(shqip) ose παι=bir=boy
e kisha vene re me kohe , por dua te te falenderoj per lidhjen qe ke evidentuar brenda shqipes: boj<->punë.
Nderkohe dua te them qe ποι e "greqishtes", mund te jete shqiptuar boj, qe ne krye te heres.

could this mean than "bab (father) is actually from the albanian "ba" ? wich means to do, make, in this context a child maker
and then we have mam (mother) from the albanians word "ma/jt" is actually to hold or to bear the child; child bearer