Etimologjia e fjales.

[rrëqebull]

Grupi -sm ne shqipe rendom eshte reflektuar ne -m ashtu sic mund te vihet re ne disa reflekse. khs. *smek-ru > mjekër. Nderkohe, Jokli shquan edhe illyr. <*es-mi alb. jam e keshtu me radhe. Befasia shtohet edhe me kur edhe ne ilirisht deshmohet nje shnderrim i tille fonetik ashtu sic le te nenkuptohet ky fragment:


Ériu and the coming of the Goidels

Per fat te keq, autori (Pokorny) nuk jep ndonje shembull ne ilirisht qe do te perligjte nje dukuri te tille. Une nuk e ve ne dyshim kete po thjesht kemi nevoje per atestime (onomastike). Kerkoj ndihmen e secilit prej jush qe te gjejme nese eshte e mundur ndonje shembull konkret ne ilirisht. Kontrollova fjalorin e Pokorny-t por nuk gjeta ate qe me duhet...

Po të përgjigjem njëherë për këtë çështje ALBPelasgian sepse, pavarësisht përmbajtjes, përmban qëndrimin tim edhe në lidhje me pyetjen tënde më të fundit.

Nuk mendoj se "grupi sm është reflektuar në m-ë" në Shqipe, por mendoj që ka plotë fjalë të ilirShqipes që kanë një tipar të dyfishtë dhe mund të theksohen me një sh-ë ose s-ë përpara pa ndryshuar kuptimin e vet.

Për shëmbull:
......gabë - shkabë
......glepë - sklepë
......pendël - shpendël
......putë - shputë

ose tek foljet:
......kapërcej -shkapërcej
......kulloj - shkulloj
......ndrit - shndrit
......përhap - shpërhap
......këput - shkëput
......liroj - shliroj
......përdredh - spërdredh

Pra nuk mendoj se ndryshimi sm > m përbën një "ligj ndryshimor" më vete, por hyn veçse në tiparin e sipërpërmëndur të ilirShqipes.

Mandej ndryshimi sh >< s (dhe paralelisht zh >< z) përsëri është i natyrshëm për Gjuhën Tonë, siç e vërejmë tek:

......SHTROFKË f. sh.
......Strofkë.

......SQOTË f. sh.
......Shqotë. Shi me sqotë. I rrëzoi sqota pemët.


por kam bindjen se sh-ëja zakonisht përbën tingullin pararendës ndonëse nuk mendoj se bashkëkohësia duhet përjashtuar apo se nuk mund të ketë edhe raste ku s-ëja të jetë tingulli burimor.

Pra, nuk mund të përjashtonet që në të kaluarën fjala mjekër të ketë patur një siêmën (sinonim) të afërt me *shmjekrë, por nuk jam i mendimit që kjo duhet parë brenda kufirit shpjegimor tejet të ngushtë "sm > m".

Po sjell një shembull nga ilirShqipja ku vërejmë bashkëkohësisht fjalën pa dhe me s-ën pararendëse:

μικρός - σμικρός (që siç e ka parashtruar shumë saktë bardusi, është ilirShqipja micërr/*mikërr)


http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=smikro\s

ku rindërtimi mund të jetë *smicërrosh por edhe me sh-ë: *shmicërr
(është sikurse të thoshnim ta zëmë i vogël - *zvogëlaq)

[Zeus10]

Po sjell një shembull nga ilirShqipja ku vërejmë bashkëkohësisht fjalën pa dhe me s-ën pararendëse:

μικρός - σμικρός (që siç e ka parashtruar shumë saktë bardusi, është ilirShqipja micërr/*mikërr)


http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=smikro\s

ku rindërtimi mund të jetë *smicërrosh por edhe me sh-ë: *shmicërr
(është sikurse të thoshnim ta zëmë i vogël - *zvogëlaq)

Kjo eshte shume e vertete:



Eshte po ashtu e vertete, qe grupi c-v-c MIC, gjendet ne shqip ne fjale qe japing kuptimin e se vogles:

MIC m.1. krahin. përk. Fëmijë i vogël. Mici i babit!
2. përd. mb. I vogël nga shtati. Kalë mic.

MICËROJ kal.1. Ha diçka duke e kafshuar pak e nga pak; ha maja-maja. Micëron bukën (mollën). Micëron gjellën. Ha mirë e mos micëro!
2. jokal., fig. Merrem me punë të vogla e të parëndësishme. Gjithë ditën micëron, po gjë nuk duket.

MICKËL f.Vogëlsirë. Kapet pas micklash. S'e prish gjakun për mickla. Nuk merrem me mickla.

Dhe padyshim pararendesja e saj me e hershme eshte fjala elementare e trajtes c-v: MI
qe gjendet ne emrat qe tregojne objekte te vogla:
mi-u
mi-za
mi-ni~mi-nore~mi-nimal

Gjithashtu dhe sinonimi ὀ-λίγ-ος, qe ne fakt eshte fjala shqipe : i liget(i vogel, i dobet)

[rrëqebull]

Eshte po ashtu e vertete, qe grupi c-v-c MIC, gjendet ne shqip ne fjale qe japing kuptimin e se vogles:

MIC m.1. krahin. përk. Fëmijë i vogël. Mici i babit!
2. përd. mb. I vogël nga shtati. Kalë mic.

MICËROJ kal.1. Ha diçka duke e kafshuar pak e nga pak; ha maja-maja. Micëron bukën (mollën). Micëron gjellën. Ha mirë e mos micëro!
2. jokal., fig. Merrem me punë të vogla e të parëndësishme. Gjithë ditën micëron, po gjë nuk duket.

MICKËL f.Vogëlsirë. Kapet pas micklash. S'e prish gjakun për mickla. Nuk merrem me mickla.

Dhe padyshim pararendesja e saj me e hershme eshte fjala elementare e trajtes c-v: MI
qe gjendet ne emrat qe tregojne objekte te vogla:
mi-u
mi-za
mi-ni~mi-nore~mi-nimal

Pajtonem.
E ka shtruar bukur edhe bardusi:

Kjo miih , ashtu sikur edhe shume fjale te tjera ka ardhur nga rrenja *mii qe eshte nje njesia me e vogel, me e imtë [= e mii_të] ; imë,imët

Gjithashtu dhe sinonimi ὀ-λίγ-ος, qe ne fakt eshte fjala shqipe : i liget(i vogel, i dobet)

Po, madje do thoshnja se është sak
......LIGOSH mb. përk.
......shih LIG (i), ~Ë (e) 1, 2.

mbaresat -osh/-ush sot janë kryesisht përkëdhelëse, por meqenëse i gjejmë tek fjalët e ruajtura në shkrime mund të bëjmë dy hipoteza: ose në të kaluarën i kemi pas përdorur pothuajse për çdo fjalë dhe më vonë kanë rënë natyrshëm, ose janë një zgjedhje drejtshkrimore e njësusve të gjuhës së perandorisë që e ndërtuan atë mbi të folurën Tonë.

Edhe ajo ὀ-ja: mund të ketë qenë pjesë e së folurës dhe më vonë ka rënë si zhvillim i natyrshëm, ose është zgjedhje drejtshkrimore. Për këtë ende nuk kam një bindje.

[ALBPelasgian]

Po i kthehem edhe njehere disa shenimeve te rreqebull dhe bardus per shkak se ne driten e hulumtimeve te reja, konsideroj se ka vend per ca rishikime te qendrimeve tona. Nje glose e dokumentuar ilire nga Heziku eshte se ne te folmen e eleasve ne Epir <bra> ishte fjala per vellaun.

Nga Pokorni kemi:
Illyr. bra `brother! (vocative)' > alb. bre `brother! (vocative)' maybe Kurdish bira `brother' : turk. birader `brother'.

Nuk mund te heq asnje presje nga ky interpretim sepse eshte mbeshtetur ne zhvillimet e tingujve te gjuhes shqipe ,''Ndryshimi tingullor DH <> Z është i zakonshëm për shqipen'' edhe Pokorny solli zhvillimin ilir d > z ,qe e ka quajtur te vecante dhe e ka perseritur shume here.

Perderisa shpjegimi i Pokornit nuk ngjan te jete edhe aq zhbirues perderisa perqendrohet vetem ne konstatimin e faktit te konjateve ne disa gjuhe, ndodh qe fjala 'vella' te mos jete shembellim *bra- ilire. Sado spekulative te jete, Orel e rikonstrukton ne prapakthim fjalen 'vlla':



Nje verejtje me vend me duket edhe ajo e Mallory-Adams:

The lexeme 'brother' is one of the most widespread of IE kinship terms, lacking in only two branches: Alb. vëlla 'brother' which reflects Proto-Alb *welada (metathesized <*ewadl-a < *awa-del- mother's brother son)....Greek, the original term survives with the meaning 'kinsmen' and is replaced by adelfeos 'co-uterine', an indication that the IE term originally designated more people than the male offspring of ego's parents. The use of the word for 'brother' as a cofraternity can also be found in certain religious institutions of ancient Italy such as the fratres 'arvales 'Arval brothers' and in other west European languages (e.g Old Irish, New English) where it is employed to designate members of Christian religious orders. The extended use of this term to patrilineal parallel cousins can also be found in Celtic where Olr brathair indicates not only 'brother' but also kinsman, cousin; fellow-member of the same kindred group. A

E krahasimi qe i ben A. Konushevci ilirishtes bra me shqip. brez duket se i pergjigjet shpjegimit te mesiperm te Mallory-Adams ku refleksi *bhrehater ka qene me gjitheperfshires sa i perket vellazerise:

*bhra:ter- 'brother'. 1. Alb. <bres, brezi> 'generation' is probably singularized plural of from *bra-tia (bra'brother' in Illyrian, attested also in Illyrian place name Bratia, today Braç). 2. Form bra- is attested also in place naime Bra-ina and in patronymic Bra-ishor. (Pokorny bhra:ter- 163.)

[Zeus10]

Une nuk mendoj ashtu Alb. Brot-her eshte zhvillimi ne anglisht i latinizmes frater sipas derivimit tashme te shumeprovuar:

f--> ph-->p<-->b

p-ja nga b-ja ndryshon vetem ne forcen e zerit.
Qasja me shqipen eshte se shqipja ruan tingullin me te vjeter ne formulen tranzitive, tingullin v-ë:

v-->f--> ph-->p<-->b

v-ja dhe f-ja qendrojne karshi njera tjetres ashtu si p-ja dhe b-ja, i njejti tingull, force e ndryshme.

ba-j(alb)-----fa-cere(lat-it)
bi-r(alb)-----fi-lius(lat)

Persa i perket tingullit r-ë, shqipja e ka zevendesuar me l(ll), sepse ajo ka nje qasje tjeter per trajtimin e klasterit fr. Shqipja si gjuhe natyrore dhe si pararendese e latinishtes, e ka zevendesuar fr me vl(ll), per te zbutur veshtiresine ne artikulimin e nje klasteri aq te veshtire, duke zevendesuar tingujt e pazeshem me ato analoge te zeshme, f---v dhe r-ne me l dhe me pas me ll-ë, per te treguar rrezimin e zanores ndermjetese v (ë) lla=vlla.
Persa i perket semantikes se fjales, kuptimi i fjales vella, ka te bej me kuptimin qe bartin rrokjet perberese te fjales, te cilat jane fa~ba---zakonisht bartin kuptimin primitiv per baba ose mashkull dhe la---qe tregon percjellje trashegimi. Ne te njejten kohe fra(t-er) mund te jete reduktimi i fara, qe ne shqip do te thote race(farë) qe nga ana e saj ka per rrenje pikerisht foljen primitive ba(alb)---fa(lat).

[rrëqebull]

Çështjet që ngrë janë njëra më e bukur se tjetra ALBPelasgian.
Dhe kjo në veçanti, e cila ka mbëhi për shumë përkushtim.
Pajtonem me shumëçka nga ato që ka thënë Zeusi10
dhe për mendimin tim zgjidhja ka të gjitha gjasat që të qëndrojë tek ndryshimet e natyrshme tingullore v >< bh >< ph >< f dhe r >< l >< ll.

Këtë mendim ma përfuqizon edhe këmbëngulja tërheqëse po aq sa e mbështetshme e Zhorzh Dymezilit në lidhje me përkimin latinishto-snaskrit flamen >< brahmen:



Veçse me nja dy saktësime të domosdoshme.
Zeusi10 më lartë me të drejtë ka cekur pararendjen e Shqipes ndaj latinishtes dhe tinë në një shkrim tjetër tëndin ke folur për faktin e kalimit të një lëndë të shumtë gjuhësore tek latinishtja nga ilirishtoShqipja (në vjorshënin e saj mesap).
Edhe në këtë rast, mendojte se zgjidhja është pikërisht mesapishtja:

messap. messap. βλαμινι `priest'; lat. flāmen, -inis m. `the priest of some particular god, sacrificial priest' `priest'; lat. flāmen, -inis m. `the priest of some particular god, sacrificial priest'

Por thom se kuptimi priftnor i kësaj fjale është shumë shumë i mëvonshëm dhe, nëse shpjegimi 'ortodoks' nëpërmjet rrënjës *bhlag është i pasaktë (por edhe në rast mohës përsëri Shqipja plagë/vragë do na nxirrte nga andralla, shkas kuptimit blatús/flijus të fjalës!!), atëherë nuk ngelet gjë tjetër veçse të pohojme se βλαμινι = Vllamní

......VËLLAMËRI f. etnogr.
......1. Një nga doket e hershme, që kishte për qëllim të forconte miqësinë ndërmjet dy të
......rinjve a dy burrave, duke pirë një pikë gjak nga njëri-tjetri; lidhja që kishin vëllamët
......midis tyre, të qenët vëllam me dikë. Vëllamëri e fortë.
......Kishte vëllamëri me të.
......2. përmb. Tërësia e vëllamëve, vëllamët. U mblodh vëllamëria.

Nëse është kështu, atëherë nëpërmjet kësaj fjale shohim, si nëpërmjet ujit të cemtë burishtor, gjithë historinë 'mendimorganike' të Kombit Tonë, dhe frymëzimin e fuqishëm lentimtar dhe zotërús shqiptarësor në thelb të evropianësisë dhe qytetërimeve të lashtësisë.

[ALBPelasgian]

Falemnderit Zeus dhe rrëqebull per sqarimet dhe vezhgimet e mbrehta. Integrimi i mesap. βλαμινι hap dritare te reja dhe lehteson zgjidhjen e krejt ketij rebusi. Nga krejt kjo cka u tha rezulton e logjikshme qe ilir. bra- ka dhene nje varg refleksesh te brendshme ne kompleksin e gjuheve albanoid* e kiu natyrshem integrohen si mesap. βλαμινι ashtu edhe shqip. vëlla (vëllamë).

*Paradigma albanoid, e sajuar fillimisht prej Eric Hamp, me duket e dobishme per te krijuar nje harte vizuale te shqipes ne pre-histori. Ndryshe nga Hamp qe per te perligjur afrimin shpesh arbitrar qe i ben shqipes me balto-sllavishten, e konturizon kompleksin albanoid nga Ukraina Perendimore, duke perfshire Ballkanin danubian e deri ne Shqiperine veriake, une e quaj me bindese qe ne kete kompleks te stermadh te jete i integruar edhe visoret ne Adriatik e Jon. Ilirishtja me gjithese na del gjuhe therrimesh, bashke me nje grusht fjalesh ne epirotisht e qindra mbishkrime ne mesaposht, jane te pashmangshme ne cfaredo debati per parahistorine e shqipes.

[Zeus10]

Falemnderit Zeus dhe rrëqebull per sqarimet dhe vezhgimet e mbrehta. Integrimi i mesap. βλαμινι hap dritare te reja dhe lehteson zgjidhjen e krejt ketij rebusi. Nga krejt kjo cka u tha rezulton e logjikshme qe ilir. bra- ka dhene nje varg refleksesh te brendshme ne kompleksin e gjuheve albanoid* e kiu natyrshem integrohen si mesap. βλαμινι ashtu edhe shqip. vëlla (vëllamë).

*Paradigma albanoid, e sajuar fillimisht prej Eric Hamp, me duket e dobishme per te krijuar nje harte vizuale te shqipes ne pre-histori. Ndryshe nga Hamp qe per te perligjur afrimin shpesh arbitrar qe i ben shqipes me balto-sllavishten, e konturizon kompleksin albanoid nga Ukraina Perendimore, duke perfshire Ballkanin danubian e deri ne Shqiperine veriake, une e quaj me bindese qe ne kete kompleks te stermadh te jete i integruar edhe visoret ne Adriatik e Jon. Ilirishtja me gjithese na del gjuhe therrimesh, bashke me nje grusht fjalesh ne epirotisht e qindra mbishkrime ne mesaposht, jane te pashmangshme ne cfaredo debati per parahistorine e shqipes.

I gjithe konfuziteti krijohet sepse gjuha shqipe barazohet vetem me gjuhen e ilireve, por une mendoj se shqipja ka qene nje gjuhe shume e folur, pertej kufijve messapo-ilir.

[Strokulli]

Nje glose e dokumentuar ilire nga Heziku eshte se ne te folmen e eleasve ne Epir <bra> ishte fjala per vellaun.

(bra'brother' in Illyrian, attested also in Illyrian place name Bratia, today Braç). 2. Form bra- is attested also in place naime Bra-ina and in patronymic Bra-ishor. (Pokorny bhra:ter- 163.)

[col]Vëllàz-ën e vëllà.

I.
Gluhëtari gjerman Franz Bopp (1791-1867) klé ndër të parët e fushës akademike qe u morr me gluhën albaneshe. Ai dolli me perfundimin se fjalla vëllà/vëllàz-ën mund të jetë e ndërlidhun me fjallët e çerdhjes parindevropiane *bʰréh₂tēr (kjo e nxjerrë affërmendshëm prej disa fjallësh së peraffërta qe thuhen thojse prej gjithë indevropianësh, ndër të cillat edhe paragjermanikja qe ka dhanë edhe anglishtën e kohës së Beowulf-ut "brōþor"). Edhe Gustaf Meyer (1850-1900) mbështette mendimin e Bopp-it.

II.
"Dokumentin" e tërthortë ma të vjetër per fjallën, si "vëllà/vëllaz-ër" (/vëllez-ër) (me kthimin e n-ës në r-ë të viseve jugore), e deftojnë arbërishtet e Jugut në Greqinë jugore, qe u japin kësaj trajte një moshë deri 700-800 vjeçare. 200-300 ma vonë, por drejtperdrejt, në viset veriore fjalla dokumentohet si vëllà/vèllaz-ën te disa follme të 1500tës të rrethinave të Tivarit/Mbishkodrës dhe të Matit. E këtu, mbarojnë dokumentet albaneshe e ngritet një mur i madh thojse të padërpertuoshëm - ku, së pari, mund të na vijnë në ndihmë shndërrimet zanore e tingullore brënda vet gluhës (me dokumentim qe nga albanishtet e 1500tës e deri-e tek ato të 1900tës).

III.
Ka ndodhun disa herë në gluhën albaneshe qe disa trajta ma ruojtëse janë ruojt nëpermjet shumësave, per shkaqe të ndryshme. Per shembull, shumësi i kalit kual/kval ruon një -u para a-së /< një v-ë para a-së qe njëjësi "kal" duket se e ka dbarrë. Siç ndodhi te kal ku trajta e vjetër e njëjësit ruhet te kual/kval, edhe per vëllà/vëllaz-ën mund te jetë të njëjtët. Vëllaz-ën ka thjesht prapashtesën e shumësit -ën (qe në Jug kthehet në -ër), qe në disa raste ku nuk duhet mund edhe të mos vihet (per shembull, mund thuhet edhe ulq-ën/>ulq-ër por thuhet edhe ulq, shumësi): pra, vëllaz-ën vjen nga "vëllaz". (Mund të mendohet se z-eja te "vëllaz" mund të jetë zvogluosi mashkullor th- në shumës z-ë si te dash - deshën / dashth - deshën-z, mirëpo po të ishte prapashtesë zvogluose kjo do të vihej vetëm pas prapashtesave të shumësave (si -ën, -nj, -na, e.t.j.) si te dru-nj-z, esht-na-z, dreq-en-z, e.t.j. por asnjë herë para tyne. Pra, "vëllaz" shumës e ka të vet rranjës së fjallës z-ën, e jo të ndonje prapashtese zvogluose z-ë).

IV.
Në se nëpermjet shumësit vëllaz u ruojt trajta e vjetër e fjallës vëllà, mund të thomi se njëjësi "vëlla" ka dbarrë një z-ë fundore per shkaqe të ndryshme si perdorimi i shpesht ose menyrë dallimit të njëjësit ose perdorimi si thirrore me theks te zanorja fundore -à (ashtu sikur "kal" njëjës duket se humbi një -u/v-ë të ndermjetme qe ruhet nëpermjet shumësit kual/<kval).

V.
Sa u perket shndërrimeve në lidhje me ll-ën/l-ën. Në shumë raste r-ët fundore janë kthye në -ll prej albanishtfollësish, si per shembull te rar- "rar-us" huamarrje latine qe u kthye si rrallë r>ll, ose r-et janë kthye në l-ë të thjesht si te ''parë" qe thuhet në disa vise dhe > "palë" qe thuhet në disa vise tjera; por l-ëja shndërrohet lehtë edhe në ll-ë, andaj mund të ndodhin edhe dy shndërrime hap pas hapi si r-ë në l-ë dhe ma tej l-ë në ll-ë. Ky shndërrimi i r-ës ne ll-ë ose r-ës ne ll-ë (ose edhe -r > -l > -ll) si te "rar" latine në "rrallë", mund t'i ketë ndodhun edhe fjallës vëllaz.

VI.
Në se βρά (vra me v- apor bra me b-?) - qe dokumentohet te fjallori i madh i Hezikut si "αδελφοι" "vëllazen" (shumës), mundësisht e një të follmje ilirishte jugore - asht e mirëfilltë, atëherë vjen me ranë se *-h₂tēr- fundore (e *bʰréh₂tēr) dbirrej qysh n'ato mote të ilirëve. Heziku shkron βρά e jo ''Bρά" - dhe në ishte vertet ''vra'', i bje qe qysh kohet së ilirëve b-ëja ishte kthye në v-ë ashtu si e ka ndë të vonë edhe albanishtja e 1500tës vëlla. Ma tej, vëllaz albaneshe duket se ruon edhe z-ën nga *-h₂tēr- fundore edhe ma mire se "vra" (në se shumës vertet) e një të follme ilirishte jugore të kohëve para Hezikut.|[/col]

[Zeus10]

Falemnderit Strokulli per kete studim te vemendshem. Kishte me te vertete te dhena interesante.

[ALBPelasgian]

I gjithe konfuziteti krijohet sepse gjuha shqipe barazohet vetem me gjuhen e ilireve, por une mendoj se shqipja ka qene nje gjuhe shume e folur, pertej kufijve messapo-ilir.

Pajtohem se kjo pak a shume ma kujton pohimin e albanologut Martin Huld se:

An Illyrian label does little to solve the complex problems of the origins of the Albanian language.

Sidoqofte, ilirishtja me duket e paperjashtueshme nga cdo debat kur flitet per hershmerine e shqipes. Sado qe plot kane shpalle 'vdekjen' e saj, te harbuar nga lufta kunder "pan-ilirizmit", epersia e saj qendron se eshte gjuha e vetme qe atestohet ne treven e Adriatikut e Jonit dhe asnje indicie nuk flet kunder vazhdimesise se saj ne shqip. E kuptoj qe perqendrimi i sforcuar vetem ne ilirisht do te minonte perparimin e kerkimeve tona ne gjithe ate makro-rajon te stermadh ku eshte folur dikur shqipja e qe perfshin sa perendimin e Gadishullit, aq edhe rrezat e tij lindore e veriore. Por armiku me i madh qe rrezikon te asgjesoje gjithcka eshte *POST-MODERNISTI*, studiuesi guhak i katedrave perendimore, i cili i ve detyres vetes te shkaterroje cdo dije qe ai e quan 'tradicionale'. Ai eshte i paafte te formuloje qofte edhe pjeserisht nje paradigme qe do te plotesonte boshllekun e asaj cka u shkaterrua me dinamit; per te eshte e mjaftueshme qe cdo gje ta mbeshtjelle me paqartesi. Prandaj, ka kohe qe i jam perveshur punes per t'i permbledhur ne nje gjithe ato studime e studiues qe kane depertuar ne thellesite e shqipes e kane bere paralelizma me ilirishten ose anasjelltas (qofte nga kendi fonetik, ashtu edhe ai morfologjik).

SHpesh me ka ndodh qe edhe ne biseda, qofte te drejperdrejta qofte virtuale, me profesor te huaj qe biografine e kane te stolisun me specializime ne sa e sa fusha te gjuhesise, te tronditem sa te cekte jane kur vjen puna jo vetem per ilirishten, por edhe thrakishten, makedonishten, mesapishten, venetishten, etj. "We know nothing of Illyrian', "There is nothing left from Illyrian" e te tjera si keto jane pergjigjet e gatshme te tyre. Ky s'eshte tjeter vec oskurantizmi post-modern, qe jo vetem dekurajon njohjen por edhe pamundeson ate, sepse po u nisem nga keto premisa, ne duhet t'u themi arkeologeve e gjithe atyre brezave studiues qe t'i groposin te gjitha gjetjet epigrafike e cdo gje tjeter per iliret, per shkak se 'We know nothing of Illyrian'...

[Zeus10]

E vetmja menyre, per te gjetur lidhjet e munguara, eshte studimi i mbishkrimeve ne gjuhen Mesape, qe jane aq te bollshme.

[Strokulli]

Me gjithë ata, mendoj se ata ma afër mendsh asht qe të shihet vëllà/vëllàz-ën e albanishtës së 1500tës (si e thoshin Gjon Buzuku nga Tivari/Mbishkodra dhe Pjetër Budi nga Mati) si forma ma e vjetër, por nuk i dihet. (E në se vëlla/vëllaz shihet si ma e vjetra, atëherë ''bla''/blla qe gjendet te kelmendasit e 1700tës në Vojvodinë do të ishte thjesht ndonjë ndikim prej jugosllavishtet ''bra/brat" në fjallën albaneshe vëlla/vlla, tue dhanë një lloj kryqëzimi ndërmjet alb. vëlla dhe jugosllav. bra/brat > në blla - ose pa ndikim të huoj, thjesht një kthim i v-ës në b-ë vlla>v-b>blla).

- Ne sa bra ilirike dha vella ne gluhen albaneshe.

I. BRA' ilirike < ''bra't-'', ''bra-t-r'', mund te jete zhvilluo edhe si ''beraa/biraa/baraa'' ma vone, ashtu si te iraniket bra > bira/bara, tue u dane b-eja e pare si nje rrokje ''b > bë" ''bë-raa''.

II.Pasandaj, r-eja mund te jete shndërruo në LL-ë/L-ë (si ''rar'' > rrallë / parë > palë): "beraa" > ''bellaa"/''belaa".

III. B-eja e pare (me nje zanore -ë/e/ qe kish t'a dante nga r-eja) se mbrami vone mund te jete shnderruo ne v-e, ashtu si bythe/>bithe > vithe:
''bela''/''bella'' > vella. ''Bla'' qe dokumentohet te kelmendasit e Peshterit (afer Novi Pazarit) te 1700tes ne Vojvodine, ne se nuk vjen nga vlla>v-b>blla, mund te jete trajta ma ruojtese e fjalles vellaa.

[rrëqebull]

Po parashtrojte një rrugë tjetër të mundshme në lidhje me fjalëhetimin e fjalës Greqi:

Ka mundësi të jetë thjesht një (sinonim) siemën i Epërushit (~Epirus):
Gre-kí = 'vënd i ngritur, i epër, malor'
Nga rrënja kuptimore ngreh/greh/*krek që gjejmë për shëmbull tek fjalët ngrehosur/krekosur (me ndryshimet e natyrshme të Shqipes ng >< g >< k dhe k >< h.

{Ndoshta edhe vetë fjala kre-n/r 'kokë', mund të jetë po prej kësaj rrënje kuptimore}

[rrëqebull]

Nen ndikimin e romanisteve, plot gjuhetare tane e marrin te mireqene se emer-vendi Pukë ne Shqiperine veriake duhet te jete nje shnderrim ne plotni me fonetiken e shqipes i lat. pukë *<publica via». Per syrin e pastervitur kjo mund te jete bindese per shkak te stacioneve romake te evidentuara edhe nga kerkimet arkeologjike.

Por duke lexuar disa autore baltike, te cilet perimtojne me kujdes perkimet e gjuheve altike me arealin ilirik, hasa ne nje mundesi tjeter:

Quote:
Poukla (Pukle: Endezelins 1925: 190) - left tributary of the Ica river. These Latvian toponyms, which have root pauk-, are seen by K. Kasparsons as being related to Peucetii, the name of an Illyrian tribe tribe (Kasparsons 1940: 191-192). It is my opinion that the origin of the river Poukla must be sought in this direction.

Fisi ilir i peukestëve (dikur edhe emri i vjeter i Mesapise), prapakthehet tek e hamendesuara *peuks (pishë). Duke u nisur qe IE *-tt- > -s-, fjala shqipe pishë mund te kete pasur nje zhvillim tjeter nga ai qe duan te paraqesin romanistet qe e krahasojne me lat. pinum dhe greq. pítus, pra zhvillim vijedrejte nga ilirishtja *peuk.

Prurje e shkëlqyshme Albpelasgian.

Rindërtimi "*peuks" nuk është edhe aq i gabuar, por duhet «latuar» edhe ca, sepse prirem të mendojte që rrënja burimore të ketë qënë ~*py-k

Por po nisem nga një fjalë tjetër, jashtëmasisht ndihmuse në këtë rast, sepse e përdorshme si gjedhe shpjegimore për myjën zanore të rrënjës *pyk:

bënet fjalë për sy, të cilën në dialekte shqiptarolindore, e gjëjmë të theksuar edhe si ~sëy, `sœȳ´ e diku tjetër `sœi̯´/`sǣi̯´.

Kjo na lejon ta rindërtojmë rrënjën *pyk- edhe si ~ *pëuk, *pœȳk dhe *pœi̯k, të cilat mund të shihen, që të tria, si trajta të njëkohësishme dialektore të përdorura për të emërtuar sende të mprehta dhe për shprehjen e pickimit, çpimit e thumbimit, dhe të cilat u përdorën edhe për pishën për arsye të gjetheve të saja halore [tek po kjo rrënjë hynë edhe fjalët pykë, pik, pickoj, i pikët etj.]

Pra fjala pishë është veçse zhvillimi i prapashtesuar i kësaj rrënje: *pœȳk-sh(ë), ku togu bashkëtingullor -ksh- është shkrirë si pasojë e gjatësisë së zanores pararendës dhe ka mbijetuar vetëm sh-ëja, pra *pœȳsh-ë > pishë [që në vetvete, nga ana e burimit dhe e kuptimit, është binjake me fjalën tjetër pykë].

Në lidhje me zbulim që ke bërë, nuk kamte asnjë dyshim që shpjegimi burimor i emrit të Pukës dhe i fisemërtimit të *Pœȳkeshtëve, përket tek kjo rrënjë ilirishtoShqipe. Poende është tejet i rëndësishëm edhe në lidhje me një fjalëhetim tjetër: atë të fjalës rrush, në lidhje me të cilin pa asnjë ngurrim duhet të themi që gjuhëtarët tanë të kalibrit të Demirajt, kanë dështuar plotësisht, sado afër i paçin shkuar zgjidhjes.

Ja se me ç'«këmbë» e nis rrugëtimin e tij fjalëhetimor Demiraji, në punesën "Gjurmë të substratit mesdhetar-ballkanik në shqipe dhe në greqishte: shq. rrush dhe gr. vj. ῥώξ. si rast studimi":



duke përjashtuar që prej fillimit mundësinë që gurra e fjalës të ketë qënë ilirishtoShqipja dhe duke lënë vënd vetëm për drejtimin huazimor nga "greqishtja" në Shqipe , pra duke e përjashtuar dogmatikisht, pa një pa dy, mundësinë e anasjelltë! Dhe pikërisht këtu qëndron dështimi: tek mos të dalluarit që edhe në rastin e fjalës rrush kemi të bëjmë me një fjalë të gurgulluar nga vetë Gjuha Jonë, sepse çdo gjymtyrë kuptimor-tingullore e fjalës, 'e bërtet' aq qartë përkatësinë e vet tek Shqipja, sa që është vështirë të mos flitet për shurdhësí të akademikëve tanë, në këtë rast, si në shumë të tjerë.

Sepse: porsi në rastin e fjalës pishë, ku sh < -ksh-, edhe në rastin e fjalës rrush vlen e njëjta gjë: rrush < *rruksh, ku u-ja ka të gjitha gjasat të jetë e prejardhur nga një < ō, e cila natyrshmërisht mund të ketë rrejdhur nga një > u̯o.

Pra rrush < *rrōksh < rru̯oksh [ῥώξ],
ku kemi rrënjën rrō-k < rru̯o-k, që nuk do të thotë gjë tjetër veçse 'kokërr e rrumbullakët, rrok-ëz, rrok-ull, rruzull, rru̯ozë/rruazë, sumbull', përsëri e prapashtesuar me sh-ën e cila është veçse trajtë e mpiksur e foljes është [dhe këtu ia vlen të mbahet parasyh, për raste të tjera, që: (k)sh >< (k)z].

Pra rrush < rruksh < *rrōksh = 'është frut me kokrra në trajtë rrokujsh/rruzujsh'.

Gabimi trashanik nga ana e gjuhëtarit tonë akademik, është që fjalën kryekëput ilirishto-Shqipe, në vazhdën e «'mosveshmarrësve'» të huaj, e ka quajtur "greqishte të vjetër".
Me këto lloj lajthitjesh në themel, vazhdonet ende sot të flitet për "mungesë mbishkrimesh ilire" e për "pakësí e pamjaftushmëri glosash ilire". Ç'porropí!

E vetmja mungesë këtu, është ajo e thellësisë së mendimit dhe të botë(lashtë)kuptimit, e shoqëruar nga ngushtësia — deri në shurdhësí — e kënddëgjimit të akademikëve tanë. [Dhe kur gafa të tilla janë kryer nga shqiptarë njohës shumë të mirë të Shqipes, është vërtet afër të pamundurës të pritet që «qimen nga qulli» ta nxjerrin të huajt (flitet për ata pa prapaqëllime politike, se të tjerët përjashtonen vetiu)].