Agravohet debati
Polemikat mbi Historinë e Shqipërisë kanë kaluar tashmë deri në fyerje dhe akuza personale. Gjithçka ka nisur dje, nga një përgjigje e përgatitur prej Beqir Metës dhe Muharrem Dezhgiut, ku të dy këta autorë të 'Historisë 12' derdhnin një lumë akuzash për të gjithë historianët dhe studiuesit që e kundërshtuan tekstin e tyre të historisë, i cili tashmë ka rënë në duart e maturantëve. Në fjalën e tyre, autorët Meta dhe Dezhgiu kishin përdorur epitete e figura të tjera letrare mjaft ofenduese për Pëllumb Xhufin, Rexhep Qosjen, Ledi Shamkun, Paskal Milon, Valentina Dukën, Ardian Klosin e të tjerë. Madje, këtyre polemizuesve iu kishin shtruar edhe disa pyetje për të cilat prisnin përgjigje. Dhe, përgjigjet kanë mbërritur. Pëllumb Xhufi, i cili ishte edhe epiqendra e sulmit të autorëve, iu është përgjigjur pyetjeve dhe ka sqaruar disa momente të pasakta, dhe madje ka shtruar pyetje të tjera. Po ashtu, edhe studiuesi Ardian Klosi. Duket, të njëjtën gjuhë si dy autorët e tekstit të historisë ka përdorur historiani Paskal Milo, me një reagim të shkurtër, por shumë të ashpër. E veç tyre, ka edhe intelektualë të tjerë që nuk e kanë parë të arsyeshme të përgjigjen dhe kanë zgjedhur t'i injorojnë. I gjithë debati mbi tekstin e 'Historisë 12' nisi fill pas denoncimit të gabimeve që shoqëronin tekstin për nxënësit e shkollave të mesme. Në media dolën kundër hapur të gjithë ata historianë e intelektualë që e shihnin tekstin si një keqinformim të brezit të ri për historinë e vendit. Libri u etiketua si i politizuar dhe i pabazuar në fakte historike. Në libër janë trajtuar edhe ngjarjet e pas viteve '90, si edhe ngjarje për të cilat proceset gjyqësore vijojnë akoma, siç është çështja "Gërdeci".
Pellumb Xhufi: Unë historian i politizuar? Ku ma gjeti z.Meta këtë “cen në biografi”!
Nga Pëllumb Xhufi
Më duhet të them, që pavarësisht egërsisë me të cilën z. Meta më sulmon personalisht, unë kam një dozë të madhe mirëkuptimi. Me të drejtë, por edhe me të padrejtë, z. Meta është bërë objekt i kritikave të ashpra nga politikanë (të majtë e të djathtë), nga historianë, nga mësues, nga nxënës, nga gazetarë e qytetarë të thjeshtë. Në gjithë këtë mori njerëzish te revoltuar jo pa arsye për tekstin e Historisë së klasës XII, z. Meta zgjodhi të më godasë pikërisht mua, ndonëse për tekstin në fjalë jam shprehur në një emision televiziv serioz, ku pjesëmarrës ishte edhe vetë z. Meta e të tjerë historianë të nderuar. Këtu më lind pyetja e parë: z. Meta më godet mua ngaqë nuk e priste një reagim nga një "qenie në nevojë", siç mund t'i dukem unë: unë, që pikërisht këto ditë i kam drejtuar Beqirit në fjalë, si drejtor i Institutit të Historisë, një kërkesë për t'u punësuar në atë institut, ku gjithnjë kam qenë i shtëpisë. Nëse z. Meta e quan të drejtë të më trajtojë si "njeriun e vet" qysh pa filluar punë në Institut, e ka vërtet gabim. Ai më njeh dhe e di mirë që unë nuk jam nga ata që e mbyll gojën, sidomos kur kalohet masa. Dhe, në rastin e tekstit në fjalë gjykoj që është kapërcyer masa kritike, aq sa edhe memeci do të kishte lëshuar të paktën një ulërimë. Nga ana tjetër, nuk e nderon dhe nuk e lehtëson z. Meta fakti që më drejtohet mua në një gazetë serioze me mënyrën ("O Pëllumb"), si i është drejtuar atij gazetari Arian Çani nga valët e një emisioni televiziv me karakter argëtues. Megjithatë, edhe për respekt të vetë z. Meta, punën e të cilit e kam çmuar në çdo situatë, jam treguar mjaft diskret dhe në deklarimet e mia publike, tepër të rralla, i jam shmangur emrave të autorëve të tekstit dhe jam munduar të vë gishtin në atë që unë e konsideroj përgjegjësin kryesor të kësaj situate. Që, sipas meje, është vetë reforma e "teksteve alternative", që edhe pse e pakritikueshme si koncept, arriti të kthehej në modelin e një cikli korruptiv. Në tekstin e Historisë së klasës XII unë gjej të materializuara të gjitha ato dyshime që i kisha shprehur që kur u lançua reforma e "altertekstit", këtu e tre vite më parë. Kjo reformë vë në qendër të prodhimit të teksteve shkollore pikërisht shtëpinë botuese: është kjo që i zgjedh autorët e që i paguan ata, është kjo që i paraqet tekstet pranë Ministrisë së Arsimit, Komisionit të Posaçëm për miratimin e teksteve. Dhe, ç'ka ndodhur konkretisht? Shtëpia botuese ka përzgjedhur dy autorë, z. Meta e z. Dezhgiu, që janë të njohur; ndonjërin prej tyre (e kam fjalën për Beqirin) unë personalisht e kam çmuar edhe për integritet moral e profesional. Gjithsesi, botuesi ka gabuar qysh në fillim kur ka përzgjedhur dy historianë, të cilët janë marrë me studimin e së njëjtës periudhe historike, asaj të pas viteve 1920. Kështu që, trajtimi i 25 shekujve histori i është lënë autorit të tretë, z. Lleshi dhe ky nuk njihet për studiues, por njihet si … botues. z. Lleshi është në fakt pronari i shtëpisë botuese "Uegen", e mirënjohur për botime cilësore. Por, unë e them me forcë, që ta dëgjojë sa z. Meta, aq edhe z. Lleshi, dhe akoma më shumë Ministria e Arsimit, që është përgjegjësi kryesor i kësaj çorbe: nxënësve-burra të klasës XII mund t'u japin leksione historie vetëm persona të autorizuar. Dhe, persona të autorizuar janë vetëm profesorët e universiteteve dhe studiuesit e instituteve shkencore. Z. Lleshi ka marrë përsipër një barrë që nuk e mban dot. Nga ana tjetër, ai ka përzgjedhur "politikisht" dy bashkëpunëtorët e tjerë: me nuhatjen e njeriut të biznesit, ai ka përzgjedhur dy autorë, z. Meta e z. Dezhgiu, të cilët janë bërë të njohur edhe për disa interpretime të sforcuara, sipas meje, të historisë bashkëkohore të Shqipërisë, të cilat jo rastësisht përputhen me qëndrime të deklaruara të ndonjë force politike, në rastin konkret të PD. Me sa duket, duke vënë "parzmoren" e z. Meta e të z. Dezhgiu, botuesi ka arritur ta kalojë pa problem tekstin e tij në "filtrat" e Ministrisë së Arsimit. Skandali me tekstin e klasës XII nxori lakuriq një fakt: Komisioni i Teksteve i Ministrisë së Arsimit na qenka krejt "transparent", ai mund ta ngrejë pa hesap traun, sa herë që autorët e teksteve janë persona të pëlqyer për pushtetin e radhës… ose sa herë që botuesi zgjidh qesen për Komisionin në fjalë dhe për eprorët që e kanë emëruar atë. Pra, unë nuk e përjashtoj që ky komision të jetë ose një komision i politizuar, ose një komision i korruptuar. Përndryshe, nuk do të kalonin gabime aq të rënda, që bëjnë të ulërasë edhe fëmijën në bark, jo më komunitetin e historianëve e të njerëzve të interesuar për historinë e vendit të tyre. Dhe, të tillë janë gjithë shqiptarët, jo vetëm Pëllumb Xhufi, ndaj të cilit i ka përqendruar shigjetat e helmatisura z. Meta & Company.
Mos harroni edhe një fakt tjetër, teksti i Historisë së klasës XII paraqitet ne dy variante: varianti i plotë, për gjimnazet e drejtimit shoqëror; dhe varianti i përmbledhur për gjimnazet e drejtimit natyror. Ky i dyti, edhe si vëllim është sa 1/3 e variantit të parë. Për rrjedhojë, ngjarjet historike në këtë variant kalohen "fluturimthi" dhe shekuj të tërë (10 shekuj!) nuk trajtohen fare. Për problemet e mësimit të historisë, unë si historian, por edhe si anëtar i Komisionit Parlamentar për Arsimin kam ndërhyrë dikur sa tek z. Pollo, aq edhe tek z. Beja, madje edhe tek Instituti i Kurrikulës. Megjithëse me fjalë më kanë dhënë të drejtë, asnjë reagim nuk ka pasur ndaj shqetësimeve që unë kam paraqitur. Unë gjykoj që nxënësi që mbaron klasën e XII, duhet ta mësojë në mënyrë të integruar Historinë e Shqipërisë, pavarësisht nëse ndjek një gjimnaz të drejtimit shoqëror a natyror. Edhe në vendet e qytetëruara, mes morisë së lëndëve që mësohen në shkolla apo institute të drejtimeve të ndryshme, ka një grup lëndësh që zhvillohen njësoj. E tillë është lënda i Historisë, e Gjuhës dhe e Letërsisë së vendit etj.
Z. Meta më kritikon se kam përshëndetur djegien e tekstit të parë postkomunist të historisë, atë të vitit 1994, nga qeveria socialiste në vitin 1998. Si mund të thotë një gjë aq të pavërtetë, kur unë kam qenë një nga autorët e atij teksti? Po të ishin mbështetur te ai tekst apo te teksti tjetër akademik i vitit 2002, ndoshta nuk do t'i kishin bërë ato gabime për të cilat kritikohen tani.
Ajo çka të bën të mendosh, është se z. Meta merr shkas të më sulmojë mua si "historian i politizuar", pikërisht nga kritika më e papolitizuar që i është bërë gjatë këtyre ditëve tekstit të tij e të kolegëve të tij. Unë isha ndoshta i vetmi që nuk u mora me interpretimet e autorëve për periudhën historike të mbas viteve 1990. Jo sepse nuk i konsideroj ato si tejet të politizuara. Jo. Por unë mendoj se një nxënës-student 18-vjeçar nuk ka nevojë e nuk ka rrezik të ndikohet në vlerësimin dhe interpretimin e ngjarjeve, që ai vetë i ka jetuar: pak rëndësi ka nëse ti i thua atij se, "Gërdeci ishte një aksident teknologjik". Mësuesi që do të guxonte të përcillte këtë kumt, do të gjendej përballë përqeshjeve të nxënësve. Ajo që më shqetësoi mua në tekstin e përfolur të z. Meta e shokë, ishte huazimi prej tyre i tezave antishkencore e antishqiptare të historiografive nacionalisto-shoviniste të shek. XIX, të gatuara në Akademitë e Serbisë, Greqisë e Bullgarisë. Përpara se të më godasë mua në "thembrën e Akilit", si historian i angazhuar edhe në politikë, z. Meta & Company duhet t'u thotë shqiptarëve: në cilat anale paskan zbuluar ata, që në shek. X shqiptarët, deri atëherë të rrudhur nëpër male, u dyndën me dhunë drejt fushave e luginave, duke "u zënë" vendin popullsive sllave e greke? Unë jam gati t'i vërtetoj zotit Meta, duke i cituar vetëm historianët më të mëdhenj sllavë e grekë, se në shek. X, shqiptarët përkundrazi kanë jetuar nëpër qytete e nëpër fusha, dhe ndonjë koloni e vogël sllave që u vendos në hapësirën shqiptare, u vendos pikërisht nëpër male. Po ku e ka gjetur z. Meta që shteti i Dioklesë, që kishte për kryeqendër Shkodrën e për qendra të tjera Lezhën, Drishtin, Ulqinin e Tivarin, në shek. X-XI paska qenë një "shtet serb"? Si mund të ishte Dioklea një shtet serb në shek. XI, kur kronikat serbe të shek. XIII thonë se mbreti i Serbisë, Stefan Nemanja, e pushtoi në vitin 1189 Dioklenë, duke e trajtuar atë si një vend armik, duke vrarë vendasit, duke rrëmbyer pronat e vendasve, duke pushtuar kishat e duke dëbuar priftërinjtë vendas e, në fund, duke i kthyer kishat katolike në kisha ortodokse? Sepse, mor zotëri, Dioklea ishte një vend qartazi katolik, ndryshe nga Serbia ortodokse, dhe kjo përbën një arsye më shumë për të mos u nxituar… e për të mos kopjuar tekstin e Historisë së vitit 1959. Sepse, ky tekst, i dashur Beqir, është hartuar në Moskë. Nuk ka të bëjë me të as Prof. Buda, që ju përpiqeni ta mëkatoni, as Prof. Frashëri. Në atë tekst ka pasur rol, po, ndonjë "profesor" tjetër, që ju nuk ja përmendni emrin ngaqë mund t'u zëmërohet ndonjë funksionar i lartë i sotëm. Ndonjë nga ata profesorët që ishin më shumë sekretarë partie, dhe u bënë profesorë pikërisht se ishin sekretarë partie. Buda e Frashëri nuk kanë pasur të bëjnë me Partinë e Punës. Mos u përpiqni t'i bëni pis ata: nëse Prof. Buda e Prof. Frashëri kanë ndonjë meritë në historiografinë shqiptare, dhe kanë shumë të tilla, merita kryesore e tyre është se kanë hedhur poshtë shkencërisht teorinë antishkencore të "eksplozionit demografik të shqiptarëve", me konotacion të qartë antishqiptar, racist e shovinist. Pikërisht atë teori, që pasi është përzënë nga të gjitha tekstet e historisë dhe nga të gjitha Akademitë e vendeve përreth, me përjashtim Maqedoninë e nacionalizmit të vonuar, ka gjetur strehë pikërisht tek teksti i Historisë për klasën XII për gjimnazet e Republikës së Shqipërisë, botuar nga Ministria e Arsimit, me autor Prof. Beqir Metën, Prof. M. Dezhgiu dhe zotin Xh. Lleshi, që është edhe pronari i shtëpisë botuese(!).
Kjo është përgjegjësi e madhe, të cilën më kot z. Meta mundohet ta shpërndajë, duke bërë fajtore sa vetë periudhën e Mesjetës, e cila për dreq na qenka fort e errët (ndaj më mirë mos ta mësojmë!), aq edhe kritizerët e shumtë të tekstit, të cilët, nëse nuk janë "kllounë", aq më keq janë historianë "të politizuar", si puna ime. Ku ma gjeti z. Meta këtë "cen në biografi" dhe kur? Pikërisht tani që kam dalë nga politika! Por, së pari z. Meta duhet të dijë që ajo ku ne bëjmë diferencën me popujt e tjerë fqinjë, është pikërisht periudha e Mesjetës. Në rastin e Shqipërisë ajo nuk është aspak e errët, është më e dokumentuara se çdo histori tjetër ballkanike. Sepse, metropoli i Durrësit dhe Rruga Egnatia e vunë Shqipërinë dhe shqiptarët në qendër të ngjarjeve historike të përbotshme, kuptohet edhe të lapsit të historianëve. Së dyti, më kot mundohet z. Meta të më paraqesë si një person që rri "në mes të tavës së PS". I hyra politikës, hapur jo si cub, për të bërë ndonjë punë të mirë, edhe në fushën e arsimit e të shkencës, dhe dola andej pa hezitim kur pashë se politika merret me gjithçka, përveçse me punë të mira. Duke qenë se nuk e kam pasur asnjëherë të vështirë të ndjek bindjet e mia, nuk e kam fare problem të gjej e të evidentoj, si të mirat, ashtu edhe të ligat të kujtdo qoftë, edhe të Enver Hoxhës, edhe të Sali Berishës. A është në gjendje ta bëjë z. Meta apo z. Dezhgiu një gjë të tillë. Unë dyshoj shumë. Dhe, jo vetëm unë.
